.png){kind=logo}
Tình dục và Bộ não: Khoa học thần kinh có thể sớm thay đổi tất cả các mối quan hệ của chúng ta
Một góc nhìn lạnh lùng về tình yêu
Có lẽ bạn đọc bài này chỉ vì cái tiêu đề của nó. Bạn sẽ vui mừng khi biết rằng mình không bị lừa dối. Bạn có thể không hoàn toàn hài lòng với những kết luận của bài viết này, nhưng tôi muốn bạn biết để chuẩn bị tinh thần.
Khi chúng ta làm tình, có 3 loại hocmon thần kinh chính được phóng thích ở đàn ông và phụ nữ, và một loại hocmon thứ tư chỉ dành cho nam giới. Những hócmon này ảnh hưởng đến cách hành xử của cơ thể chúng ta, và tác động lên tâm trí chúng ta và theo đó là nhận thức về thực tại của chúng ta.
Hocmon đầu tiên là dopamine. Dopamine là niềm vui, khoái cảm mãnh liệt dữ dội, là phần thưởng của chúng ta. Dopamine là một trong những chất dẫn truyền thần kinh cơ bản nhất mà chúng ta có. Về cơ bản mà nói, chúng ta là những cỗ máy dopamine. Đòi hỏi về dopamine thúc đẩy tâm trí ta kiểm soát cơ thể ta hành động. Chúng ta tưởng rằng bạn muốn uống một cốc cafe để tỉnh táo hơn, nhưng trên thực tế chính là do chu trình dopamine đã kích thích để làm cơ thể bạn thức dậy và tìm một ly café để làm thỏa mãn sự đòi hỏi về dopamine.
Tiếp theo là serotonin. Serotonin là sự thanh thản, bình tĩnh, hưng phấn ngây ngất và trạng thái của sự khoan dung. Đó là cảm giác khoái cảm kéo dài mà chúng ta có được dù nó ít mãnh liệt bằng dopamine, nhưng dù sao cũng là một động lực mạnh mẽ thúc đẩy hành vi của chúng ta. Serotonin nói về cảm giác tốt đẹp, thực sự tuyệt vời.
Hóc mon thứ ba, cho cả đàn ông và phụ nữ, là oxytocin. Oxytocin là tác nhân gắn kết, hóa chất âu yếm. Tác nhân gắn kết này làm chúng ta muốn kết nối về mặt thể xác với người ấy. Và một khi được kết nối, ta cứ muốn giữ mãi trạng thái đó. Nó là một sức mạnh to lớn, mà đàn ông thỉnh thoảng than phiền rằng “nàng muốn ôm ấp vuốt ve, nhưng tôi cần phải đi làm”, và phụ nữ cũng than thở “… rồi sau đó anh ấy bỏ mặc tôi”.
Oxytocin có thể được tạo ra dễ dàng bằng cách tiếp xúc gần gũi với người khác (hoặc thú cưng). Chỉ cần 20 giây tiếp xúc, ôm ấp, ngay cả với một người lạ (với mức độ mùi cơ thể chấp nhận được), có thể làm tăng đáng kể nồng độ oxytocin. Nó rất giống chất keo gắn kết mọi người. Hóa chất thứ tư là hocmon thần kinh của đàn ông, vasopressin. Vasopressin là loại thuốc bảo vệ, loại thuốc kích thích để hỗ trợ cho cảm giác chiếm hữu và muốn ngăn chặn bất cứ ai lao vào giành món đồ sở hữu của bạn. Đây là hiệp sĩ trong bộ áo giáp sáng ngời đe dọa xiên bất kỳ đối thủ nào dám đến gần.
Vậy ở đây chúng ta có hai con người (hoặc nhiều hơn, tùy thuộc vào lối sống của bạn hoang dã tới đâu) đang làm tình, và trong bộ não hai bạn có một dòng hóa chất. Những hóa chất đó kiểm soát cơ thể của chúng ta phản ứng với hành động.
Hơn nữa, ký ức của trải nghiệm hóa học này sẽ được mã hóa vào các ký ức của chúng ta để nếu chúng ta đào lại những trải nghiệm quá khứ trong tâm trí mình, chúng ta có thể lấy lại được ít nhất một phần của cảm giác thực sự được trải nghiệm vào lúc đó.
Và bây giờ là một số tranh cãi, chúng đều xoay quanh tác nhân gắn kết quan trọng của chúng ta, oxytocin.
Khi bạn tiếp tục quan hệ tình dục với cùng một người, sẽ có một sự gia tăng oxytocin. Bạn có thể nhận ra mình ngày càng gần gũi với người đó trong những tháng đầu tiên gặp họ. (Hy vọng) là có một khao khát được gặp lại người đó, được gắn bó, và làm mối quan hệ đó sâu đậm hơn. Từ đó nảy sinh mong muốn đi du lịch cùng nhau, làm nhiều việc với nhau, dành nhiều thời gian bên nhau (nó cũng ngăn kẻ thứ ba bước vào).
Oxytocin có hiệu ứng kỳ vọng của riêng nó. Cũng giống như công cuộc truy tìm dopamine, người ta sẽ muốn nhận thêm được một liều oxytocin nữa, một cái ôm thân thiện, hoặc nhiều hơn thế. Bản thân oxytocin trở nên gây nghiện và với sự tiếp tục hiện diện của con người cụ thể kia, điều này mã hóa về người khác.
Oxytocin giúp gắn kết và duy trì mối gắn kết ngay cả khi những khía cạnh khác của mối quan hệ chẳng mấy tốt đẹp. Con người ta có thể vẫn mù quáng trước những lỗi lầm đó nếu oxytocin vẫn được duy trì. Và điều đó có nghĩa là vẫn tiếp tục mối quan hệ xác thịt với nửa kia của bạn.
Những ai đang ở trong các mối quan hệ lâu dài, hơn 2 năm, có lẽ sẽ trải nghiệm được thái độ xa cách nếu họ không duy trì một mối quan hệ tình dục. Trong một số trường hợp, điều này biến mối quan hệ thành một kiểu quan hệ bạn thân. Còn tệ nhất, vén bức màn che của oxytocin khiến cho một người hoặc cả hai người có cơ hội nhìn người kia dưới một khía cạnh mới hợp lý hơn. Điều đó có thể dẫn đến kết cuộc chia tay, hoặc nhiều trận cãi vã trong mối quan hệ với rất ít lợi ích.
Trong khi oxytocin phải được duy trì, nó lại có tác động gây suy giảm chuyện tình dục. Theo thời gian, khi oxytocin giữa một cặp vợ chồng tăng lên, nó làm giảm tác động của cả dopamine và serotonin. Dù sao thì điều này cũng sẽ xảy ra khi thói quen vững mạnh trong hệ thần kinh của chúng ta, và mọi thứ trở nên ít mới lạ, và những vấn đề thiết thực của cuộc sống sẽ dễ nhìn thấy hơn (ví dụ như “ai sẽ đưa lũ trẻ đi học ngày mai”). Do đó khi oxytocin tăng lên, tình dục chẳng còn thú vị nữa. Chắc chắn chẳng phải vì so sánh với niềm vui sướng mãnh liệt của những tháng đầu tiên, hay có lẽ là một vài năm của một mối quan hệ tình dục.
Một chức năng khác của oxytocin thậm chí còn gây nhiều tranh cãi đối với những ai tin vào tình yêu đích thực bất diệt. Oxytocin không chỉ gắn kết mọi người với nhau. Nó cũng, trong ‘lần dùng đầu tiên’ có tác dụng xóa bỏ các ký ức về những người tình cũ. Nếu bạn suy nghĩ về điều này, đây là một cơ chế sinh tồn tiện dụng. Vào thời cổ đại, bạn có thể tưởng tượng về cảnh mối tình đầu của bạn, một thợ săn hổ răng kiếm, nằm chết trong mương nước, hay vợ bạn chết trong lúc vượt cạn. Cuộc sống mà thiếu vắng một người bạn đời có thể gây nhiều căng thẳng hơn cuộc đời có người yêu bên cạnh.
Đàn ông có sự hiểu biết bằng trực giác về tác dụng xóa bỏ ký ức của oxytocin. Phản ứng tự nhiên nhất của một chàng trai trước chuyện chia tay người yêu là tìm một cô nàng khác để ngủ. Phản ứng này giúp họ vượt qua cảm giác mất mát của họ, đồng thời bắt đầu quá trình gắn kết với người khác. Tất nhiên, đàn ông cũng ý thức được những điểm dễ tổn thương tiềm ẩn của họ, sinh ra sự thận trọng trong những mối quan hệ chắp nối sau đó.
Đối với tình yêu, đây là một chủ đề lớn hơn nhiều. Tuy nhiên, bạn có thể cảm thấy bất công hay sai lầm khi thảo luận về tình dục mà thiếu tình yêu.
Để đơn giản, chúng ta sẽ cắt bớt một cuộc bàn luận sâu sắc và tập trung vào một số điểm cốt lõi. Tình yêu như một khuôn mẫu hành vi có một yếu tố của sự ham muốn, một yếu tố của khoái cảm, một nhu cầu gần gũi gắn bó và một cảm giác tuyệt vọng hay lo lắng. May thay có những nguyên do về thần kinh có thể giải thích cho những kinh nghiệm đó, dẫu với một số người chúng thật lạnh lùng vô cảm.
Khi tìm kiếm một người yêu mới, chúng ta có thể thấy mình bị thu hút trước một ai đó. Sự đòi hỏi về dopamine và khao khát serotonin và oxytocin là những động lực mạnh mẽ để tìm một người nào đó để kết nối. Ngay cả ở giai đoạn đầu này, những ký ức của chúng ta bắt đầu tạo ra một nền tảng, một cấu trúc, để chúng ta phải lòng một ai đó vào một thời điểm nào đó trong tương lai. Những ký ức của chúng ta được lưu trữ theo một cách liên kết. Chúng ta không lưu trữ ký ức thông tin như một cái máy tính, mọi dữ liệu và điểm dữ liệu. Thay vào đó chúng ta lưu trữ các ký ức như một sự tổng hợp của những kinh nghiệm và cảm xúc khác nhau, kết hợp các sự kiện– cách diễn giải của chúng ta về các sự kiện– cùng với những cảm xúc. Đối với những ký ức mãnh liệt nhất, chúng ta có thêm một hóa chất được gắn liền với những cảm xúc ban đầu đó. Điều này làm cho nhiều khả năng các ký ức sẽ được khôi phục, vì chúng mãnh liệt, và bởi vì chúng mang lại cho chúng ta niềm vui mới.
Ngoài ra, tâm trí của chúng ta còn chơi khăm ta. Tôi nhớ có một lần một cô gái ở Mĩ kể với tôi rằng khi cô gặp một anh chàng mà cô thực sự yêu thích, cô sẽ bắt đầu tưởng tượng tên của cô gắn với cái họ của anh ấy. Tâm trí cô đang tạo ra một thế giới giả tưởng, ở đó họ sẽ đi nghỉ mát cùng nhau, dọn dẹp nhà cửa, kết hôn, sinh con đẻ cái và già đi cùng nhau. Bộ não của cô ấy gặp khó khăn trong việc tách biệt giữa thực tế với tưởng tượng, và những sự kiện tưởng tượng này được liên kết với con người thực. Từ lần đầu tiên gặp nhau, chúng ta có một tầm nhìn tưởng tượng song song về người đó, và những sự kiện tưởng tượng này cũng trở thành một phần trong ký ức của chúng ta.
Vì vậy chúng ta mã hóa về người khác. Những trải nghiệm của chúng ta trong cuộc sống thực mang lại niềm vui, khoái cảm cho ta trở nên đáng nhớ. Và những tưởng tượng của chúng ta củng cố và đi xa hơn những ký ức này để tạo thêm các tầng lớp khác của ham muốn, tình cảm và sự gần gũi.
Đồng thời, chúng ta trải nghiệm cả sự đau nhói của nỗi mất mát tiềm tàng. Khi chúng ta bị stress, cơ thể ta giải phóng cortisol, đó là hocmon stress. Khi chúng ta bị stress, toàn bộ cơ thể chúng ta có thể bị căng thẳng vì hocmon có thể tác động đến hoạt động của tim và phổi. Một hành động đơn giản cũng có thể kích hoạt những cảm xúc này. Thiếu vắng một tin nhắn ‘chúc ngủ ngon’ hay một cuộc điện thoại. Đến nhà hàng muộn 30 phút. Kiểm tra trang facebook của người ấy và thấy một comment tán tỉnh của anh chàng hay cô nàng khác.
Stress và đối tác của nó, sự giải tỏa stress, cũng là những cảm xúc mạnh mẽ được mã hóa vào ký ức của chúng ta. Mặc dù stress phần lớn là một khái niệm tiêu cực, sự thật rằng chúng ta trải nghiệm cảm giác mất mát này gắn liền với một người cũng có quan điểm về khoái lạc và sự thoải mái được lưu trữ chỉ đơn thuần là bổ sung vào bức tranh tâm lý chung về con người.
Thêm vào đó là sự liên kết giữa vùng dưới đồi não của chúng ta và sự kiểm soát các bộ phận chính trong cơ thể chúng ta, không có gì đáng ngạc nhiên khi trái tim của ta có cảm giác nặng nề nếu chúng ta cảm thấy buồn bã về người mình yêu thương. Hoặc trái tim ta ‘hụt một nhịp’ khi chúng ta sẵn sàng gặp lại người yêu (mới) của mình. Bộ não của chúng ta kiểm soát cơ thể ta theo một cách chúng ta khó mà kiểm soát hay vượt qua được.
Do đó chúng ta kết thúc với một số yếu tố đơn giản, và một số kết luận có thể gây sốc. Khi chúng ta tìm được một người tình và trở nên thân thiết, chúng ta sẽ gắn bó với họ. Chúng ta phát triển những ký ức liên kết mạnh mẽ về người đó, được mã hóa trong chớp mắt bằng dòng dopamine, serotonin và oxytocin được phóng thích trong lúc quan hệ tình dục. Chúng ta trải nghiệm cảm giác thống khổ nếu có chuyện gì đó không ổn, và cảm giác thống khổ này khi kết hợp với cảm giác vui vẻ khoái lạc sẽ dẫn dắt ta đi vào con đường tình ái.
Khi chúng ta dành nhiều thời gian ở bên người này, điều này trở thành buồn chán, chắc chắn là vầy so với những cảm xúc trong những ngày đầu tiên của mối quan hệ. Khi mọi thứ trở nên buồn chán, chúng ta hoặc là an phận với một kiểu quan hệ thoải mái yên ổn dựa trên sự gắn kết và sự gần gũi thể xác tối thiểu, hoặc tìm cách làm cho cuộc sống của chúng ta trở nên thú vị sôi nổi hơn.
Một cách để chúng ta làm mới lại bản thân mình, là bằng cách tìm kiếm và quan hệ với một người tình mới. Trải nghiệm kết đôi mới này giúp chúng ta vượt qua cảm giác mất mát người yêu cũ của mình, và khởi động lại quá trình gắn kết với một người mới.
Bộ não chúng ta có một cơ chế đối phó khác, một hocmon thần kinh phụ được gọi là prolactin, để giúp ta kiểm soát một mối quan hệ lâu dài. Hocmon này gắn liền với cảm giác no/ngấy và cam chịu/từ bỏ. Đây là tín hiệu hóa học nhắc chúng ta từ bỏ, đó cũng là loại hóa chất biến mấy con hổ và báo gấm hoang dã thành thây ma nơi sở thú. Vì vậy thay vì nỗ lực tìm kiếm một bạn tình mới, sẽ giúp giải tỏa ham muốn tình dục, chúng ta bơm đầy bộ não mình bằng thuốc prolactin để làm ta quên đi rằng trước đó mình đã từng khao khát tình dục.
Những ngụ ý của điều này có thể nhạy cảm hoặc gây khó chịu, tùy thuộc vào quan điểm của bạn. Một mặt, nó cho phép những mối quan hệ tự do hơn, phi-tình dục. Tất cả những ai từng có một bạn đời lâu năm tích cực đều biết rằng một mối quan hệ có nhiều khía cạnh khác nhau, mà tình dục chỉ là một yếu tố trong số đó. Nỗi ám ảnh suốt 150 năm qua của chúng ta với hôn nhân một vợ một chồng xứng đáng trở thành một di tích của thời đại cũ, giống như cái điện thoại cố định hay một máy đánh chữ bằng tay. Áp lực xã hội phải sống bên một người mãi mãi, ngay cả khi mối quan hệ đó không hạnh phúc, tạo ra sự bất công cho rất nhiều người. Từ quan điểm này, thật dễ hiểu tại sao tỷ lệ ly dị lên tới 45% ở tất cả các cuộc hôn nhân, ngoại trừ những cuộc hôn nhân mà trong đó một hoặc cả hai vợ chồng thỉnh thoảng ngoại tình hay ngoại tình như cơm bữa.
Mặt khác, việc hạ thấp con người xuống thành một bộ quy tắc và các hóa chất vô tri dường như chẳng có chút tính người nào. Dường như việc tin rằng tình yêu thực sự tồn tại làm ta thấy dễ chịu hơn, rằng rơi vào lưới tình là một cảm giác cá nhân đặc biệt, rằng một ai đó có thể hạnh phúc mãi mãi bên một người khác. Chỉ có những người phụ nữ trẻ mà tôi nói (thông thường là trẻ hơn 30 tuổi) mới có thể tưởng tượng ra một mối quan hệ kéo dài suốt cuộc đời.
Tuy nhiên, với những cô gái này, kỳ vọng của họ có thể bị tác động nhiều bởi TV và phim ảnh hơn là bởi cuộc đời thực. Họ thường bỏ qua những trải nghiệm cá nhân của mình và coi nhẹ chúng để ủng hộ cho một câu chuyện cổ tích. Một phụ nữ đã từng hẹn hò với rất nhiều đàn ông thời trẻ vẫn đang tìm kiếm cho mình một người yêu phù hợp (hay chỉ hẹn hò cho vui) có thể thấy rằng cô ấy thực sự đang lập trình cho bản thân trở nên buồn chán với bất cứ ai.
Tuy nhiên, đi theo một cách tiếp cận khoa học không có nghĩa rằng ta không thể là con người. Kiến thức về hóa chất thần kinh của tình dục và sự kết nối không hẳn sẽ làm một mối quan hệ kém mầu nhiệm đi. Và may mắn thay, trong những thời khắc quan trọng, bộ não của chúng ta loại bỏ tâm trí sáng suốt của chúng ta và lao vào giải cứu chúng ta khỏi sự cô đơn. Vì vậy ngay cả khi một phần của bộ não chúng ta liên tục canh chừng các dấu hiệu nhận biết rằng chúng ta sẽ bị các hóa chất thần kinh đánh bại, thì phần khác của bộ não đã có một cơ chế theo dõi nhanh để tắt hệ thống theo dõi. Đôi khi đó là do rượu hay loại chất làm thay đổi tâm trạng khác (hoặc bối cảnh). Đôi lúc chính tâm trí logic của chúng ta nhận ra rằng nó cũng cần được nghỉ xả hơi và muốn được thư giãn.
Vậy nên, nếu lần tới bạn làm tình. Nếu lần tới mà bạn nghĩ về sex. Nếu lần tới mà bạn tưởng tượng ra người yêu của bạn sẽ làm bất cứ điều gì bạn muốn. Hay lần tới mà bạn tức giận với họ vì không làm điều bạn muốn. Nếu lần tới khi đôi mắt của bạn nhìn ngắm thèm thuồng những người quyến rũ khác. Lần tới. Hãy ý thức rằng bộ não của bạn đang hoạt động, hỗ trợ bạn, điều khiển bạn, và một phần thưởng. Chúc bạn may mắn nhé.
