33 quy tắc gia đình độc hại không nói ra và cách tháo gỡ chúng

ĐIỂM CHÍNH

• Những quy tắc gia đình không nói ra có thể định hình cảm xúc và lựa chọn của bạn khi lớn lên.
• Quy tắc gia đình có thể khiến bạn phớt lờ chính những nhu cầu của mình.
• Bạn hoàn toàn có thể thay thế những quy tắc không lành mạnh bằng những quy tắc lành mạnh hơn.

Những quy tắc gia đình không nói ra. Chúng là gì?

Gia đình nào cũng có, nhưng chẳng ai bao giờ nhắc tới. Đúng như tên gọi, chúng tồn tại trong im lặng. Có lúc chúng tích cực và lành mạnh. Nhưng cũng có lúc, chúng độc hại. Dù là gì đi nữa, những thông điệp mạnh mẽ ấy từ ngôi nhà tuổi thơ sẽ âm thầm cắm rễ sâu trong não bộ bạn, trở thành một phần vô thức chi phối cách bạn sống trong thế giới người lớn, thậm chí còn hòa vào chính cảm nhận của bạn về con người mình: bản sắc của bạn.

Hãy đọc danh sách dưới đây và xem có quy tắc gia đình không nói ra nào chạm đến bạn không. Gia đình bạn từng tuân theo một, hai, hay thậm chí là nhiều điều trong số đó chứ? Trong khi đọc, hãy ghi lại những thông điệp khiến bạn thấy quen thuộc. Đó chính là những lời thì thầm vẫn chạy qua đầu bạn mỗi ngày, ảnh hưởng đến lựa chọn, cảm xúc và cuộc sống của bạn cho tới tận hôm nay.

Khi bạn bắt đầu nhận diện được những quy tắc vô thức đầy quyền lực này, bạn sẽ có cơ hội vượt qua chúng. Bạn có thể nắm quyền kiểm soát, đối diện và hóa giải chúng, thay vì để chúng điều khiển cả cuộc đời mình.

Source: olly / Adobe Stock

Ví dụ về những quy tắc gia đình không nói ra

Gia đình luôn là trên hết.
Muốn điều gì đó là ích kỷ.
Cần điều gì đó là ích kỷ.
Cảm xúc là dấu hiệu của yếu đuối.
Nhu cầu là dấu hiệu của yếu đuối.
Đừng đặt câu hỏi.
Đừng có nhu cầu.
Đừng nói.
Cảm xúc tiêu cực sẽ gây hại cho những người xung quanh.
Đừng mang nỗi đau nào về ngôi nhà này.
Luôn tỏ ra mọi thứ đều ổn, ngay cả khi không phải vậy.
Đừng nói về những điều có ý nghĩa.
Đừng nhắc tới bất cứ điều gì tiêu cực.
Đừng làm xáo trộn mọi thứ.
Không được phép cãi vã (xung đột).
Đừng gây ồn ào.
Hãy giữ vấn đề của mình cho riêng mình.
Tự xử lý lấy.
Đừng trở thành gánh nặng.
Đừng nói về những điều khiến người khác khó chịu.

=============================================

Im lặng là xấu. Lúc nào cũng phải lấp đầy nó.
Đừng giỏi hơn cha mẹ.
Đừng nổi bật hơn những người khác trong gia đình.
Ai la hét to nhất thì người đó thắng.
Đừng làm cha (hoặc mẹ) buồn.
Đừng tin bất kỳ ai bên ngoài gia đình.
Có những chuyện nhất định phải giữ bí mật với tất cả những người ngoài gia đình.
Hãy giả vờ như bạn không thấy ______.
Bạn bè rồi cũng sẽ phản bội bạn. Bạn chỉ có thể dựa vào gia đình.
Bẻ cong sự thật một chút cũng không sao.
Nói dối vô hại thì được.
Mọi kiểu nói dối đều được.
Nếu chúng ta không thừa nhận, thì nó không tồn tại.

Hệ quả

Mỗi thông điệp mạnh mẽ này đều gây ra một kiểu tổn hại riêng. Mỗi điều đều âm thầm dẫn bạn đến những lựa chọn sai lầm trong cuộc sống trưởng thành.

Những thông điệp ở phía trên đường kẻ là những dấu ấn đặc trưng của sự bỏ bê cảm xúc thời thơ ấu. Chúng đều khiến bạn quen với việc hy sinh bản thân vì thứ tưởng chừng là “lợi ích lớn hơn”, lợi ích của gia đình. Hãy giấu nhu cầu và cảm xúc của mình đi, đừng gây rắc rối, đừng chia sẻ, đừng bộc lộ, thậm chí (có lẽ) đừng cảm nhận cảm xúc, nhất là những cảm xúc tiêu cực.

Khi trưởng thành, những thông điệp này khiến bạn cảm thấy mình bị phủ nhận sâu sắc, như thể bạn không đứng trên cùng một mặt bằng với những người khác. Là một người lớn, bạn sẽ vật lộn với 10 đặc điểm của người trưởng thành từng bị bỏ bê cảm xúc được tôi mô tả trong cuốn Running on Empty: Overcome Your Childhood Emotional Neglect, như thiếu nhận thức về cảm xúc, thiếu hiểu biết về bản thân, thiếu hiểu biết về chính mình, cùng cảm giác sâu thẳm rằng mình khác biệt, khiếm khuyết và đơn độc.

Những thông điệp ở phía dưới đường kẻ lại dạy bạn phải giả vờ, chối bỏ hoặc bóp méo thực tại, rón rén né tránh con người thay vì dám đối diện và thách thức họ. Giữ bí mật gia đình bằng mọi giá, hoặc đừng tin bất kỳ ai không phải người nhà.

Những thông điệp này sẽ thúc đẩy bạn đưa ra những quyết định mà chính bạn cũng không tự hào, đặt gia đình lên trên bản thân ngay cả khi điều đó gây hại, và gặp rắc rối với việc bộc lộ cảm xúc quá mức.

Tất cả những thông điệp ấy đều có sức mạnh khiến bạn bối rối, bất hạnh và tự trách mình. Chúng đều có thể dẫn đến khó khăn trong các kỹ năng xã hội và cảm xúc. 

Nhưng đây là tin tốt lành: tất cả chúng đều có thể được bạn tháo gỡ.

4 Bước để vượt qua những quy tắc gia đình không nói ra

Bước 1. Nhận diện những quy tắc đang tồn tại trong đầu bạn. Giữ danh sách này ở nơi dễ nhìn và thường xuyên xem lại.

Bước 2. Chú ý: Nhận ra khoảnh khắc một trong những quy tắc ấy lên tiếng trong bạn. Nhận thức được điều này đã là nửa chặng đường.

Bước 3. Tạo ra một quy tắc đối lập, lành mạnh để cân bằng từng quy tắc không lành mạnh. Ví dụ:
“Đừng nói về _________”
trở thành
“Hãy nói về __________.”

Và
“Cảm xúc tiêu cực gây hại cho những người xung quanh”
trở thành
“Cảm xúc tiêu cực không gây hại cho những người xung quanh nếu bạn bày tỏ chúng theo cách lành mạnh.”

Bước 4. Chủ động học lại những kỹ năng bạn đã bỏ lỡ từ thời thơ ấu: mục đích, giá trị và tính hợp lệ của cảm xúc.

Cảm xúc sẽ dẫn lối cho bạn, nếu bạn bắt đầu lắng nghe chúng, sử dụng chúng và biết cách điều hòa chúng. Không bao giờ là quá muộn để học những kỹ năng ấy.

Tác giả: Jonice Webb Ph.D.

Nguồn: 33 Unspoken Toxic Family Rules and How to Override Them | Psychology Today