Đàn ông thường dối trá vì tư lợi nhiều hơn phụ nữ

NHỮNG ĐIỂM CHÍNH

• Dù sự khác biệt giới tính trong hành vi gian dối không quá lớn, nhưng khi xét đến những hành vi không trung thực vì tư lợi cá nhân, phụ nữ chưa bao giờ vượt qua nam giới.
• Nghiên cứu mới cho thấy, so với phụ nữ, đàn ông thường lừa dối nhiều hơn, đặc biệt là khi những lời nói dối đó mang lại lợi ích cho bản thân.
• Sự khác biệt giới tính trong hành vi không trung thực có thể liên quan đến cảm xúc và khả năng tự điều chỉnh (ví dụ như mức độ ganh đua hay cảm giác dễ thấy tội lỗi).

Ta vẫn luôn coi trọng sự trung thực, tức là sự thật thà, chân thành, thẳng thắn, nơi các nhà lãnh đạo chính trị, nhà trị liệu tâm lý, bạn bè, gia đình, và nhất là ở người bạn đời. Bởi vì trung thực chính là nền tảng của sự đáng tin cậy.

Sự thẳng thắn cũng được xem là một phẩm chất đáng quý, và khi đi cùng những đặc điểm như thông minh, học thức và hiểu biết, nó thường gắn liền với địa vị xã hội cao hơn.

Nhiều nghiên cứu cho thấy, trung thực cũng có sự khác biệt giữa nam và nữ.

Một bài báo gần đây của Kennedy và Kray, đăng trên Current Opinion in Psychology, cho thấy đàn ông có xu hướng không trung thực vì tư lợi nhiều hơn phụ nữ.

Trước khi bàn về sự khác biệt giới tính trong hành vi dối trá, hãy cùng tìm hiểu nguyên nhân và hệ quả của sự dối trá.

Source: Willgard/Pixabay

Nguyên nhân và hệ quả của hành vi không trung thực

Con người thường xuyên cố gắng che giấu sự thật vì nhiều lý do khác nhau: để đạt được điều mình muốn, để giữ thể diện, hoặc để tránh bị trừng phạt...

Và bởi vì các phương pháp phát hiện nói dối, dù đã được kiểm chứng, vẫn không cho độ chính xác tuyệt đối, nên ta không thể biết chắc ai đang nói thật, ai đang nói dối.

Nhưng điều đó có quan trọng không? Còn tùy. Hành vi dối trá có thể mang lại cả hậu quả tích cực lẫn tiêu cực, không chỉ với người bị lừa (như cha mẹ, người yêu hay nhân viên), mà cả với người nói dối. Chẳng hạn, một số dạng dối trá có thể giúp một người thăng tiến trong xã hội, nhưng đồng thời cũng gây hại đến sức khỏe thể chất và tinh thần: sự cô lập trong xã hội, cảm giác cô đơn, huyết áp tăng cao, tim đập nhanh, và phản ứng căng thẳng mạnh mẽ hơn.

Sự khác biệt giới tính trong hành vi không trung thực
Phần lớn các phân tích tổng hợp trước đây đều cho thấy phụ nữ trung thực hơn nam giới.

Ví dụ, một phân tích với hơn 8.700 trường hợp ghi nhận rằng đàn ông nói nhiều cả lời nói dối đen (tức là dối trá vì lợi ích cá nhân) lẫn lời nói dối trắng (tức là dối vì lòng tốt, muốn bảo vệ người khác).

Cụ thể hơn, các nghiên cứu cho thấy những công ty có giám đốc tài chính là nam giới có khả năng làm sai lệch báo cáo tài chính cao hơn các công ty có giám đốc tài chính là nữ. Và trong môi trường học thuật, đàn ông cũng gian dối nhiều hơn phụ nữ.

Tương tự, sự khác biệt giới tính cũng xuất hiện trong hành vi tự lừa dối bản thân: đàn ông thường có xu hướng tự huyễn hoặc mình rằng họ vượt trội hơn và xứng đáng được đối xử đặc biệt. Điều này chủ yếu bắt nguồn từ khía cạnh thích bóc lột và đòi hỏi quyền lợi trong tính cách tự ái, một khía cạnh vốn gắn liền với những hành vi tiêu cực và độc hại như thao túng cảm xúc (ví dụ: gaslighting), hung hăng, quấy rối và không chịu tha thứ.

Nguyên nhân của sự khác biệt giới tính trong hành vi dối trá là gì?

Sự khác biệt này có thể bắt nguồn từ cả yếu tố tiến hóa lẫn yếu tố văn hóa.

Theo lý giải từ góc độ tiến hóa, hành vi dối trá từng có thể mang lại lợi thế trong quá trình chọn lọc tự nhiên và chọn lọc bạn tình. Cụ thể, những người đàn ông có khả năng lừa gạt phụ nữ để đạt được quan hệ tình dục ngắn hạn nhiều khả năng sẽ truyền được gene của mình cho thế hệ sau.

Nói cách khác, trong môi trường nguyên thủy, dối trá dường như ít gây tổn thất và mang lại nhiều phần thưởng hơn cho đàn ông so với phụ nữ.

Còn theo góc độ văn hóa, lý thuyết vai trò xã hội là cách lý giải phổ biến nhất: xã hội phân công lao động theo giới, và chính điều đó tạo nên xu hướng đàn ông hành xử dối trá nhiều hơn.

Phù hợp với lý thuyết này, nhiều nghiên cứu cho thấy kinh nghiệm nghề nghiệp có thể làm giảm sự khác biệt trong hành vi dối trá và phi đạo đức. Ví dụ, các tác giả chỉ ra rằng: “trong những ngành như chính trị và luật, nơi mà sự dối trá đôi khi được xem như một biểu hiện của năng lực, cả nam và nữ đều nói dối với mức độ tương đương.”

Sự khác biệt giới tính và khả năng tự điều chỉnh

Sự khác biệt giữa nam và nữ trong hành vi nói dối, dù bắt nguồn từ bản chất sinh học hay ảnh hưởng của môi trường xã hội, cũng có thể được lý giải từ góc độ tâm lý, đặc biệt là qua những quá trình liên quan đến khả năng tự điều chỉnh bản thân.

Tự điều chỉnh là quá trình giúp ta giám sát và kiểm soát suy nghĩ, cảm xúc và hành vi của chính mình sao cho phù hợp với các chuẩn mực và mục tiêu cá nhân.

Vậy có những điểm khác biệt tâm lý nào giữa hai giới liên quan đến khả năng tự điều chỉnh?

Nam giới thường có xu hướng ganh đua hơn nữ giới, và chính sự cạnh tranh này đi kèm với một mức độ chấp nhận gian dối cao hơn. Thật vậy, một nghiên cứu gần đây cho thấy: khi khơi gợi cảm xúc cạnh tranh hoặc đồng cảm đối với người đối diện, sự khác biệt giới tính trong hành vi nói dối có thể bị thu hẹp.

Bên cạnh đó, phụ nữ thường sở hữu bản sắc đạo đức mạnh mẽ hơn. Và khi hành vi của họ đi ngược lại với chuẩn mực cá nhân, họ có xu hướng cảm thấy tội lỗi và mang trách nhiệm về những hệ quả tiêu cực gây ra cho người khác.

Chính vì vậy, tính ganh đua, ý thức đạo đức và xu hướng dễ cảm thấy tội lỗi đều ảnh hưởng đến cách con người diễn giải một tình huống, cũng như mức độ sẵn sàng thay đổi hành vi sao cho phù hợp với giá trị bên trong. Những đặc điểm tự điều chỉnh này đóng vai trò then chốt trong việc dự đoán khả năng một người có chấp nhận hay biện minh cho hành vi dối trá và phi đạo đức hay không.

Thông điệp rút ra

Dù các yếu tố tình huống hoặc thói quen đôi khi có thể lấn át sự khác biệt giới tính, nhưng trong lĩnh vực dối trá vì tư lợi cá nhân, phụ nữ chưa từng vượt qua nam giới.

Nói một cách đơn giản: đàn ông gian dối nhiều hơn phụ nữ, nhất là trong môi trường mang tính cạnh tranh hoặc khi sự dối trá đem lại lợi ích cá nhân rõ rệt.

Một cách lý giải cho sự khác biệt giới tính trong hành vi trung thực nằm ở cơ chế tự điều chỉnh: nói chung, phụ nữ ít cạnh tranh hơn, dễ cảm thấy tội lỗi hơn và có ý thức đạo đức mạnh mẽ hơn nam giới. 

Nguồn: Men Are More Selfishly Dishonest Than Women | Psychology Today