Đừng tin hết lời tung hô về bản thân, cũng đừng tin luôn kẻ ghét bạn

NHỮNG ĐIỂM CHÍNH

• Khiêm nhường là nhìn nhận bản thân một cách chính xác: không quá cao, không quá thấp.
• Thành công hay thất bại chỉ là những điểm dữ liệu, không phải toàn bộ câu chuyện con người bạn.
• Đón nhận cái nhìn “vừa đủ” về bản thân giúp xây dựng sự tự tin vững vàng, dựa trên thực tế.

Triết gia Khắc kỷ Epictetus từng cảnh báo: “Nếu có ai nói với bạn rằng một người nào đó đang nói xấu bạn, hãy đừng vội bào chữa cho những gì đã được nói về mình, mà hãy đáp lại: ‘Anh ta không biết những khuyết điểm khác của tôi, nếu không anh ta đã không chỉ nhắc đến từng ấy.’”

Sự minh triết ở đây không nằm ở việc tự hạ thấp bản thân, mà là ở việc đón nhận điều mà Davis và cộng sự (2011) gọi là “cái nhìn vừa đủ về bản thân”. Khi ta hiểu rõ cả điểm mạnh lẫn điểm yếu của mình, ta sẽ hiểu rõ hơn giá trị mà mình mang lại cho môi trường xung quanh, cũng như những nơi ta cần thêm sự hỗ trợ. Về mặt lý thuyết, khi đã nhận ra điều đó, cả lời tâng bốc lẫn sự xúc phạm đều không còn đủ sức bóp méo giá trị tự thân của ta. Thế nhưng, nhiều người trong chúng ta vẫn chênh vênh trên chuyến tàu lượn của khen ngợi và thành tựu, rồi lại rơi xuống vực sâu của chỉ trích và thất bại, với rất nhiều khổ tâm.

Image: MAYA LAB/Shutterstock

Nghiên cứu tâm lý học về đức khiêm nhường đã ủng hộ sự khôn ngoan của Epictetus. Khiêm nhường không phải là nghĩ ít về bản thân, mà là nghĩ về bản thân một cách chính xác, thừa nhận điểm mạnh và giới hạn của mình, không phóng đại, không tô hồng (Davis và cộng sự, 2011; Tangney, 2011). Những người khiêm nhường sở hữu một hình ảnh bản thân ổn định, đủ vững để không bị cuốn theo cảm xúc thăng hoa của lời khen hay chao đảo trước đáy sâu của sự phê phán. Lòng tự trọng của họ an toàn, bởi vì nó được neo vào thực tế, chứ không phải vào cái nhìn thất thường của người khác.

Hãy thử một thói quen khiêm nhường này:

Thật trớ trêu khi ta thường vừa tin vào những lời tự thổi phồng về mình, vừa tin luôn cả những kẻ ghét mình. Một thói quen khiêm nhường hơn là làm dịu cả hai cực đoan ấy, bằng cách ôm lấy cái nhìn “vừa đủ” về bản thân.

Khi ai đó khen bạn, hoặc khi bạn đạt được một thành tựu lớn, hãy tự nhắc mình: “Có thể trong đó có phần đúng, nhưng đây chỉ là một dữ liệu, nó không phản ánh toàn bộ con người tôi.”

Khi ai đó chỉ trích bạn, hoặc khi bạn thất bại, hãy tự nhắc mình: “Có thể trong đó có phần đúng, nhưng đây chỉ là một dữ liệu, nó không phản ánh toàn bộ con người tôi.”

Nhìn rõ bản thân hơn sẽ giải phóng ta khỏi những đợt sóng trồi sụt của tự cao và xấu hổ, và giúp ta đặt đôi chân mình trên một nền đất vững chãi hơn, nền đất của sự khiêm nhường.

Tác giả: Kelly G. Manix Ph.D, Tiến sĩ, là Phó Giáo sư ngành Quản trị tại Trường Kinh doanh Jones, Đại học Bang Middle Tennessee, với lĩnh vực nghiên cứu tập trung vào khiêm nhường, đạo đức và năng lực lãnh đạo mang giá trị đạo lý.

Nguồn: Don't Believe the Hype About Yourself, or the Haters | Psychology Today