Giả vờ xây tương lai trong những mối quan hệ độc hại

Ý chính

• “Giả vờ xây tương lai” là khi ai đó đưa ra những lời hứa rỗng để điều khiển bạn ngay trong hiện tại.
• Những lời hứa ấy trao cho bạn hy vọng hão huyền, khiến bạn chờ đợi sự thay đổi không bao giờ đến.
• Hãy nhìn vào hành động thay vì lời nói. Sự nhất quán mới chứng minh được sự cam kết.
• Hãy lấy lại quyền làm chủ mình bằng cách đặt ranh giới rõ ràng, giảm tiếp xúc, hoặc cắt đứt liên hệ.

Người bạn yêu nói rằng họ nóng lòng được cùng bạn đi du lịch, chuyển về sống chung, hay một ngày nào đó sẽ xây dựng gia đình với bạn. Những lời ấy làm bạn thấy được trân trọng, được an toàn, như thể cuối cùng cũng có người muốn chung bước cùng mình. Nhưng rồi sau nhiều tháng, thậm chí nhiều năm, chẳng có điều gì thành hiện thực. Mỗi lần bạn nhắc lại những kế hoạch ấy, bạn chỉ nhận về những lý do, trì hoãn, hoặc thậm chí là trách móc. Bạn bị bảo rằng việc dọn về ở chung hay kết hôn sẽ xảy ra nếu như bạn không “nhạy cảm quá” hoặc “khó chịu quá”.

Nếu những điều này nghe quen thuộc, có thể bạn đang rơi vào vòng xoáy thao túng được gọi là "giả vờ xây tương lai" (future-faking).

Source: Snapitostudio/Pixabay

“Giả Vờ Xây Tương Lai” Là Gì?

Đó là khi ai đó tung ra những lời hứa về tương lai để đạt được điều họ muốn ngay lúc này. Họ nói về cuộc sống chung, những dự định lớn lao, hoặc những hành động nhỏ bé, nhưng tất cả đều không bao giờ thành thật. Những lời hứa ấy thường đánh trúng những điều quan trọng nhất với bạn.

Mục đích của họ không phải là xây dựng tương lai. Họ muốn có được quyền lực và sự kiểm soát bạn.

Họ muốn sự tin tưởng, tình cảm, sự chú ý hoặc sự ngoan theo của bạn ngay lập tức, chỉ bằng vài lời nói. Đôi khi họ cần điều gì đó từ bạn, và họ biết rằng hứa hẹn những điều bạn mong muốn, dù họ chẳng bao giờ định thực hiện, là cách nhanh nhất để đạt được nó.

Chiêu thức này hiệu quả bởi nó gieo vào lòng bạn một tia hy vọng, ngay cả khi thực tế hoàn toàn ngược lại. Kiểu thao túng này đặc biệt phổ biến trong những mối quan hệ có yếu tố bạo hành cảm xúc, đặc biệt là với người có tính ái kỷ.

Tại sao “giả vờ xây tương lai” lại bắt được cảm xúc của bạn?

Bởi nó dựa trên hai thứ rất mạnh: hy vọng và nỗi sợ.

• Hy vọng níu bạn lại, khiến bạn chờ đợi những điều tốt đẹp đã được hứa.
• Nỗi sợ thì thầm rằng nếu bạn rời đi, bạn sẽ mất luôn người ấy, và cả tương lai mà bạn từng mơ.

Trong một mối quan hệ lành mạnh, người ta nói về tương lai và thực sự làm những điều cần làm để tới được đó.
Trong một mối quan hệ độc hại, tương lai chỉ là cái mồi câu.

Nó tạo ra vòng lặp: hứa hẹn → hy vọng → thất vọng → lại hứa hẹn → lại hy vọng… Vòng lặp ấy giữ bạn kẹt lại.

Khi bạn chất vấn, họ bảo bạn “quá nóng vội”, “nhạy cảm quá”, hay “ích kỷ”. Thậm chí họ còn buộc tội bạn ở bên họ chỉ vì “những gì họ có thể cho bạn”. Và khi bạn muốn rời đi, họ nâng tầm lời hứa lên: “Về đi, anh đã suy nghĩ lại chuyện cưới xin.” Cái cảm giác được nghe lời hứa mới ấy khiến bạn dễ quên rằng họ chưa bao giờ thực hiện lời hứa cũ.

Dấu hiệu cảnh báo

Bạn có thể đang bị “giả vờ xây tương lai” nếu:

• Lời hứa không bao giờ biến thành hành động.
• Họ né tránh mọi kế hoạch cụ thể hoặc mốc thời gian.
• Họ trách bạn “làm hỏng bầu không khí” mỗi khi bạn nhắc đến chuyện thực hiện lời hứa.
• Những màn thể hiện tình cảm rầm rộ thay thế cho trách nhiệm thật sự.
• Họ đổ lỗi cho bạn khi kế hoạch tương lai không xảy ra.
• Cuộc sống của bạn luôn bị treo lơ lửng trong chữ “một ngày nào đó…”.
• Họ hứa rằng “lần này sẽ khác” miễn là bạn quay lại với họ.
• Họ đặt ra “điều kiện” bạn phải đáp ứng trước khi họ chịu thực hiện lời hứa.

Tóm lại, nếu lời nói của họ nghe như muốn cam kết nhưng hành động lại chỉ toàn trì hoãn, thờ ơ hoặc trừng phạt, thì những lời hứa ấy là rỗng tuếch. Họ đang dùng tương lai để điều khiển bạn ngay trong hiện tại.

Vì sao kẻ ái kỷ và người độc hại lại dùng chiêu “vẽ ra tương lai”?

Những người ái kỷ sống dựa vào cảm giác kiểm soát, được ngưỡng mộ và được chú ý, đôi khi được gọi là “nguồn cung ái kỷ”. Và chiêu giả vờ xây tương lai đáp ứng đúng những thứ họ khao khát: bạn càng gắn bó, họ càng nắm quyền điều khiển.

Bằng cách vẽ ra một viễn cảnh đẹp như mơ về tương lai, họ giữ bạn ở lại về mặt cảm xúc. Họ trông có vẻ quan tâm, lãng mạn, tử tế, nhưng ẩn dưới bề mặt ấy không phải là mong muốn sẻ chia sự thân mật thật sự. Điều họ muốn là năng lượng, thời gian và sự tận tụy của bạn.

Khi bạn đặt ranh giới hoặc làm điều gì họ không vừa ý, họ trừng phạt bạn, trong đó có cả việc đổ lỗi cho bạn vì tương lai hứa hẹn “không thành”.

Chiêu future-faking thường xuất hiện ở giai đoạn “oanh tạc tình yêu” (love bombing), khi người ái kỷ dội lên đối tác mới một cơn mưa quan tâm và những cử chỉ lộng lẫy. Sau đó, mỗi khi bạn bắt đầu muốn rời đi, chiêu này lại quay trở lại. Họ tìm cách “hút bạn về” bằng những lời hứa từng bị họ cố tình giữ lại:

“Anh sẽ đi trị liệu.”
“Chúng ta sẽ có chuyến du lịch mơ ước.”
“Anh đã sẵn sàng kết hôn rồi.”

Nhưng khi bạn quay lại và mong họ thực sự làm điều đã nói, họ lại né tránh, lảng đi hoặc tiếp tục đổ lỗi cho bạn vì lời hứa không được thực hiện. Và thế là vòng lặp future-faking… bắt đầu lại từ đầu.

Làm sao để thoát ra

Nhận ra mình bị future-faking có thể vừa buồn vừa nhẹ nhõm. Bạn phải tiễn biệt một tương lai mà mình từng tin sẽ thuộc về, nhưng sự rõ ràng chính là sức mạnh.

Hãy nhìn vào hành động, đừng nhìn lời nói.

Người tử tế sẽ nhất quán. Họ làm điều họ nói. Người độc hại thì cứ để bạn trôi lơ lửng trong những lời hứa cũ chưa từng thành thật.

Hãy hướng về tương lai của chính bạn.

Đừng đóng băng cuộc đời mình chỉ để chờ “một ngày nào đó”. Hãy tiến lên ngay bây giờ. Nếu bạn vẫn ở lại mối quan hệ nhưng tiếp tục theo đuổi mục tiêu riêng, một người độc hại có thể thấy đó là mối đe dọa và tìm cách phá hoại bạn. Trong một mối quan hệ lành mạnh, đối phương sẽ nâng đỡ và khích lệ bạn.

Đặt giới hạn từ sớm.

Nếu họ liên tục thất hứa, đó là họ đang cho bạn thấy họ là ai. Khả năng thay đổi rất nhỏ. Nếu bạn đặt ranh giới mà họ nổi giận, trách móc hoặc khiến bạn thấy có lỗi, bạn đã có đủ thông tin để hiểu chuyện gì đang xảy ra.

Đừng mong chờ lời xin lỗi.

Kẻ ái kỷ hiếm khi xin lỗi. Họ sẽ đổ lỗi cho bạn vì lời hứa không thành. Và nếu bạn rời đi, họ sẽ lại đưa ra lời hứa mới để níu bạn về.

Hãy tìm sự hỗ trợ.

Chuyên gia tâm lý và các nhóm hỗ trợ hiểu rõ bạo hành ái kỷ có thể giúp bạn nhận diện mô thức này, xây dựng kế hoạch rời bỏ mối quan hệ và gây dựng lại cuộc sống.

Đừng đổ lỗi cho chính mình.

Đây là một mô thức mà đối phương rất có thể đã làm với những người trước bạn. Họ sẽ chối, nhưng hiếm khi đây là lần đầu họ “vẽ tương lai” để lừa người khác.

Thoát khỏi một mối quan hệ độc hại có thể khiến bạn bối rối vì bạn đã bị điều kiện hóa để giữ chặt niềm hy vọng. Nhưng thứ hy vọng ấy không thật, nó chỉ dựa vào những lời “biết đâu” và “mai mốt”.

Giành lại tương lai của chính mình

Sau khi trải qua future-faking, nhiều người cảm thấy mình ngốc nghếch hay giận dữ. Nhưng hãy nhớ: bạn không sai khi tin vào những lời hứa tưởng như chân thành ấy. Người kia dùng lời hứa để đánh lừa bạn. Việc bạn tin vào cam kết và kết nối chỉ cho thấy bạn trân trọng những phẩm chất ấy trong tình yêu. Trách nhiệm lừa dối luôn thuộc về người hứa mà không bao giờ có ý định giữ lời.

Hành trình lành lại bắt đầu từ việc buông bỏ tương lai mà bạn từng được hứa, rồi tự mình tạo ra một tương lai mới. Hãy đặt những mục tiêu nhỏ: học một lớp mới, tham gia tình nguyện, thử một sở thích mới, hoặc kết nối lại với những người mà bạn từng bị cô lập khỏi họ.

Mỗi bước tiến là một lần bạn lấy lại quyền làm chủ. Mỗi thành công nhỏ là một viên gạch để bạn xây lại cuộc đời mình. Và tương lai mà chính bạn tạo ra, sẽ là thứ không ai có thể lấy khỏi tay bạn. 

Nguồn: Future-Faking in Toxic Relationships | Psychology Today

Tác giả: Stephanie A. Sarkis Ph.D.