“Hãy làm nhiều hơn điều ấy”: Bí quyết cho những mối quan hệ tốt đẹp hơn

NHỮNG ĐIỂM CHÍNH

• Tập trung vào những điều đang hiệu quả sẽ nuôi dưỡng sự phát triển và làm bền chặt các mối quan hệ.
• Phản hồi tích cực kích hoạt hệ thống phần thưởng của não bộ.
• Một vài cụm từ đơn giản có thể làm rõ hành vi hữu ích và khuyến khích nó lặp lại, chẳng hạn: “Tôi rất thích khi bạn…”

Khi nghĩ đến phản hồi, phần lớn chúng ta thường lập tức chú ý đến những gì cần sửa, điều gì đang sai, điều gì nên dừng lại. Nhưng có một sự chuyển hướng rất mạnh mẽ thế này: thay vì soi vào khuyết điểm, hãy khuếch đại những điều đang tốt đẹp. Vì sao ư? Bởi những gì ta để tâm và khuyến khích thường sẽ lớn lên.

Khi ta nói với ai đó rằng “hãy làm nhiều hơn điều ấy”, ta đang mời họ xuất hiện trong phiên bản tốt đẹp nhất của chính mình. Ta không đòi hỏi sự hoàn hảo, mà trân trọng những phẩm chất như kiên nhẫn, tử tế, chu đáo, hay sự chuẩn bị cẩn thận.

Image: DimaBerlin/Shutterstock

Sức mạnh của sự củng cố tích cực

Các nghiên cứu trong tâm lý học tích cực cho thấy: xây dựng dựa trên thế mạnh tạo ra sự cải thiện bền vững hơn nhiều so với việc chỉ chăm chăm vào điểm yếu (Seligman và Csikszentmihalyi, 2000). Hãy hình dung như làm vườn: tưới nước cho hoa sẽ giúp hoa nở rộ; chỉ nhổ cỏ thôi thì chưa thể mang lại một mùa thu hoạch trù phú.

Vì sao cách này hiệu quả? Bởi phản hồi tích cực kích hoạt hệ thống phần thưởng của não bộ, giải phóng dopamine và củng cố hành vi, khiến nó dễ dàng được lặp lại (Skinner, 1953; Fredrickson, 2001). Ngược lại, chỉ trích thường kích hoạt phản ứng đe dọa. Các hormone căng thẳng như cortisol tăng cao, khiến tư duy bị thu hẹp và sự sáng tạo suy giảm (theo nguyên lý “giảm thiểu nguy hiểm, tối đa hóa phần thưởng” của Evian Gordon). Nói ngắn gọn: sự trân trọng mở ra cánh cửa; chỉ trích khép chúng lại.

Mẹo “Hãy làm nhiều hơn điều đó”

Đây là câu nói đơn giản nhưng có thể thay đổi mọi thứ:

“Tôi rất thích khi bạn…”

Câu nói nhỏ bé này làm được ba điều:

• Ghi nhận nỗ lực
• Làm rõ điều gì là hữu ích
• Mời gọi sự lặp lại, không gây áp lực

Lời nói nhỏ, thực hành giản dị, nhưng tác động thì lớn. Con người thường lặp lại những gì được nhìn thấy và ghi nhận.

Vì sao điều này quan trọng ở mọi nơi

Đây không chỉ là một chiến lược nơi công sở, mà là một chiến lược sống. Dù bạn đang trong phòng họp hay phòng khách gia đình, công thức đều rất đơn giản: nhận ra điều tốt, gọi tên nó, và mời gọi nó xuất hiện nhiều hơn.

Gợi ý đơn giản khi góp ý với sếp

Một cách nhẹ nhàng để phản hồi với sếp là “huấn luyện từ phía dưới”. Với vai trò nhân viên, bạn có thể diễn đạt phản hồi theo hướng tích cực, cho thấy sếp có thể làm gì khác đi để hỗ trợ bạn tốt hơn. Hãy biến phản hồi thành lời khích lệ. Cụm từ “Tôi rất thích khi bạn…” vừa thể hiện sự trân trọng, vừa nhẹ nhàng định hướng hành vi.

Ví dụ:

• “Em rất thích khi anh/chị trao đổi trước các cuộc họp.”
• “Em rất trân trọng khi anh/chị chia sẻ thông tin sớm; điều đó giúp em lên kế hoạch tốt hơn.”

Cách tiếp cận này gỡ bỏ rào cản thứ bậc mà nhiều người cảm thấy khi mong sếp thay đổi hoặc làm một điều gì đó thường xuyên hơn. Nó mở ra kênh đối thoại chân thành và tạo không gian cho sự hỗ trợ có ý nghĩa.

Từ phê bình sang trân trọng

Nguyên lý này cũng đúng trong các mối quan hệ cá nhân. Một lời chỉ trích có thể làm hỏng cả buổi tối và khơi dậy sự phòng vệ, trong khi sự củng cố tích cực lại khuyến khích cởi mở và tin cậy. Thay vì nói: “Đừng để bát đĩa trong bồn rửa nữa,” hãy thử:

“Tôi rất thích khi bạn tráng bát đĩa; căn bếp trông sạch sẽ và dễ chịu hẳn.”

Với trẻ nhỏ, sự chuyển đổi này cũng mạnh mẽ không kém. Thay vì “Đừng ngắt lời,” hãy nói:

• “Mẹ rất thích khi con chờ đến lượt mình nói; như vậy ai cũng cảm thấy được lắng nghe.”

Hoặc:

• “Mẹ rất thích khi con cất đồ chơi gọn gàng; căn phòng trở nên vui hơn cho tất cả mọi người. Con cứ tiếp tục nhé.”

Những thay đổi nhỏ này xây dựng niềm tin, nuôi dưỡng sự hợp tác, và đưa bạn đến gần hơn với một mái ấm hài hòa. Phản hồi tích cực không chỉ cải thiện hành vi; nó còn khơi dậy động lực từ bên trong.

Vì sao nó tạo dựng niềm tin

Niềm tin lớn lên khi con người cảm thấy mình được nhìn thấy và tôn trọng. Sự củng cố tích cực gửi đi một thông điệp rất rõ: Tôi thấy bạn. Tôi trân trọng những gì bạn mang đến. Cảm giác an toàn ấy chính là nền tảng cho những mối quan hệ nở rộ — dù là trong công việc, tình yêu hay vai trò làm cha mẹ. Sự trân trọng làm dịu sự phòng vệ, nuôi dưỡng sự cởi mở và kết nối bền chặt hơn ở khắp mọi nơi.

Thử thách dành cho bạn trong tháng này

Hãy thử ngay hôm nay. Nói với một người nào đó:

“Tôi rất thích khi bạn…”

Nhận ra điều tốt. Gọi tên nó. Và nhìn nó lớn lên.

References

Seligman, M. E. P., & Csikszentmihalyi, M. (2000). Positive Psychology: An Introduction.

Fredrickson, B. L. (2001). The broaden-and-build theory of positive emotions. American Psychologist, 56(3), 218–226. https://doi.org/10.1037/0003-066X.56.3.218

Gordon, E., Barnett, K.J., Cooper, N.J., Tran, N. & Williams, L.M. (2008). An ‘Integrative Neuroscience’ Platform: Application to Profiles of Negativity and Positivity Bias. Journal of Integrative Neuroscience. Vol. 7, No. 3 pp. 345-366.

Tác giả: Harry Cohen Ph.D.

Nguồn: "Do More of That": The Trick to Better Relationships | Psychology Today