Hiểm họa từ việc so sánh mối quan hệ của mình với người khác

NHỮNG ĐIỂM CHÍNH

• Con người thường có xu hướng so sánh mối quan hệ tình cảm của mình với những cặp đôi khác, nhưng việc so sánh theo hướng "họ tốt hơn mình" (so sánh hướng lên) có thể gây ra những hệ quả tiêu cực.
• Các nghiên cứu cho thấy những so sánh hướng lên thường đi kèm với sự bi quan, cảm giác không hài lòng trong mối quan hệ, và cái nhìn kém tích cực về bản thân lẫn người yêu.
• Những cặp đôi thường xuyên so sánh theo hướng lên có xu hướng ít hài lòng với mối quan hệ hơn, không chỉ ở thời điểm so sánh mà còn cả sáu tháng sau đó.

Là một cặp đôi, bạn hẳn không ít lần bắt gặp những đôi tình nhân khác dường như có mối quan hệ lý tưởng hơn bạn. Họ có thể đầy đam mê, gắn bó, hoặc chín chắn. Có những cặp đôi còn được người khác ngưỡng mộ gọi là tri kỷ, bạn thân, người yêu lý tưởng, người bạn đồng hành truyền cảm hứng, hòa hợp cả chuyện tình cảm lẫn thể xác như thể họ là một cặp đôi hoàn hảo.

Thỉnh thoảng, bạn cũng thấy những đôi có vẻ như yêu nhau tệ hơn mình. Họ không có điểm chung, hay cãi vã, hoặc rơi vào những mối quan hệ độc hại (như phụ thuộc lẫn nhau, lạm dụng, thao túng tinh thần). Có đôi còn khiến người ta nghĩ rằng họ chẳng hợp nhau chút nào.

Dù việc so sánh mối quan hệ của mình với những cặp đôi “tốt hơn” hay “tệ hơn” là điều hoàn toàn tự nhiên, bạn có biết rằng hành động ấy lại có thể để lại những hậu quả nghiêm trọng?

Một nghiên cứu mới đây do Thai và các cộng sự thực hiện, sắp được công bố trên tạp chí Personality and Social Psychology Bulletin cho thấy việc so sánh giữa các mối quan hệ không chỉ ảnh hưởng đến niềm hạnh phúc và sự hài lòng của chính bạn mà còn tác động đến cả người yêu của bạn. Và như sẽ trình bày bên dưới, những ảnh hưởng tiêu cực đó có thể kéo dài hàng giờ, thậm chí vài ngày hay vài tháng sau.

Source: klimkin/Pixabay

Ảnh hưởng của việc so sánh mối quan hệ đến mức độ hài lòng trong tình yêu

Nghiên cứu được thực hiện trên 78 cặp đôi (50% là nam giới), với độ tuổi trung bình là 27 và thời gian yêu trung bình khoảng 5 năm. Trong số đó, có 38 cặp đã kết hôn và 40 cặp đang hẹn hò.

Sáu tháng sau, trong cuộc khảo sát tiếp theo, có 41 cặp đôi và 25 cá nhân quay lại tham gia, trong đó có 7 người đã chia tay trong khoảng thời gian này. Những người trở lại tham gia không có sự khác biệt đáng kể so với những người không hoàn tất khảo sát theo thời gian.

Các thang đo ban đầu gồm:

• Mức độ hài lòng trong tình yêu: 5 câu hỏi như “Tôi cảm thấy hài lòng với mối quan hệ của chúng tôi.”
• Sự lạc quan trong tình yêu: Đánh giá khả năng xảy ra của một loạt các sự kiện (11 mục với cặp đang yêu, 16 mục với cặp đã cưới). Ví dụ: “Tình yêu giữa tôi và người ấy sẽ ngày càng lớn dần theo thời gian.”
• Nhận thức về bản thân và bạn đời: Đánh giá bản thân và đối phương qua 20 đặc điểm tính cách như “tử tế và tình cảm”, “thấu hiểu”, “kiên nhẫn”.

Phương pháp thực hiện

Người tham gia được hướng dẫn ghi lại những lần họ so sánh mối quan hệ của mình với người khác trong 7 ngày liên tục. Mỗi ngày, họ nhận tín hiệu từ ứng dụng và trả lời 6 lần về nội dung so sánh, cảm xúc, mức độ lạc quan, sự hài lòng, cũng như đánh giá bản thân và đối phương. Ngoài ra, họ còn hoàn thành khảo sát vào mỗi tối trước khi đi ngủ.

Sau một tuần, các cặp đôi quay lại phòng thí nghiệm để làm bài khảo sát kết thúc, sử dụng cùng những công cụ đo lường như ban đầu.

Sáu tháng sau, người tham gia được liên lạc để điền vào một bảng khảo sát theo dõi, tập trung vào mức độ lạc quan và sự hài lòng trong mối quan hệ.

So sánh giữa những cặp đôi “tốt hơn” và “tệ hơn”

Kết quả chỉ ra những điều sau:

• Các cặp đôi thường xuyên so sánh mình với các đôi khác. Trong đó, những so sánh theo hướng xuống (cảm thấy mối quan hệ mình tốt hơn) phổ biến hơn nhưng lại ít gây ảnh hưởng bằng những so sánh hướng lên.
• Sau khi so sánh hướng lên, con người thường cảm thấy tệ hơn về bản thân, về người yêu và về chính mối quan hệ của mình. Nếu việc này xảy ra thường xuyên, nó còn dự báo mức độ hài lòng trong mối quan hệ sẽ giảm, kể cả sau sáu tháng.
• Việc so sánh theo hướng lên không chỉ ảnh hưởng đến người đi so sánh mà còn tác động tiêu cực đến đối phương: khiến họ cảm thấy ít lạc quan hơn, kém hài lòng hơn và dễ nảy sinh mâu thuẫn trong tình cảm.
• Chỉ những lần so sánh thường xuyên với các cặp đôi “vượt trội” mới có giá trị dự đoán mức độ hài lòng lâu dài trong mối quan hệ. Vì sao vậy? Có lẽ vì con người thường mặc định rằng mối quan hệ của mình “không kém gì” người khác, nên khi thấy những đôi tốt hơn, cảm giác bất ngờ và bất an xuất hiện, khiến sự so sánh ấy có tác động mạnh hơn. Ngược lại, việc thấy mình “hơn” ai đó dường như chỉ củng cố lại điều vốn đã tin, nên ít gây ảnh hưởng đến cảm xúc và sự gắn bó lâu dài.

So sánh ảnh hưởng đến cả người bạn yêu

Nghiên cứu cho thấy việc so sánh mối quan hệ của mình với các cặp đôi khác không chỉ tác động đến cảm nhận hiện tại mà còn ảnh hưởng đến cảm nhận trong tương lai (sáu tháng sau), cả về cái nhìn đối với bản thân, với người bạn đời, lẫn mức độ hài lòng trong mối quan hệ.

Khi bạn bắt đầu so sánh, không chỉ bạn bị tác động, mà cả người yêu của bạn cũng có thể bị cuốn vào vòng xoáy cảm xúc ấy. Vì sao lại như vậy? Lý do chưa thật sự rõ ràng, nhưng mô hình “mở rộng bản thân” có thể mang đến một vài gợi ý.

Theo mô hình này, con người thường dùng mối quan hệ tình cảm để "mở rộng cái tôi" và nhờ đó, họ cảm nhận những suy nghĩ, bản sắc và nguồn lực của người yêu (ví dụ như tri thức, tài sản, vị thế xã hội) như là của chính mình.

Giả sử John và Jane là một cặp vợ chồng, và John cảm thấy buồn bã sau một lần so sánh theo hướng lên. Khi ấy, nếu Jane xem John là một phần trong cái tôi của mình, thì rất có thể cô ấy cũng sẽ cảm thấy tiêu cực theo.

Một nguyên nhân khác khiến việc so sánh có thể ảnh hưởng đến người kia là sự đổ lỗi, dù ý thức hay vô thức. Ví dụ, nếu John tin rằng Jane chính là một phần lý do khiến mối quan hệ của họ "kém hơn người ta", thì anh ấy sẽ phản ứng với cô theo chiều hướng tiêu cực. Và Jane, khi cảm nhận được sự lạnh nhạt hay thất vọng từ John, cũng sẽ bị tổn thương theo.

Liệu có nên so sánh mối quan hệ của mình với người khác?

Việc lặp đi lặp lại những so sánh giữa mối quan hệ của mình và của người khác có thể dẫn đến hậu quả nghiêm trọng. Nó có thể làm tổn thương mức độ hài lòng, sự lạc quan, cái nhìn về bản thân và người yêu, thậm chí ảnh hưởng đến lòng tự trọng.

Theo cách đó, những so sánh, đặc biệt là với những mối quan hệ “tốt đẹp hơn”, “lành mạnh hơn” hay “thành công hơn” có thể trở thành mối đe dọa không kém gì sự từ chối, bỏ rơi, xung đột hay những cám dỗ từ người thứ ba.

Tất nhiên, không phải cặp đôi nào cũng bị ảnh hưởng giống nhau bởi những so sánh hướng lên. Những nghiên cứu trước đây cho thấy các cặp đôi gắn bó sâu sắc và có cam kết vững vàng, khi nhìn thấy một mối quan hệ “tốt hơn”, lại không cảm thấy chán nản mà xem đó là hình mẫu và nguồn cảm hứng để học hỏi.

Vì vậy, nếu bạn đang ở trong một mối quan hệ lành mạnh và có nền tảng cam kết vững chắc, thì đôi khi so sánh theo hướng tích cực cũng không gây tổn hại gì đến mức độ hài lòng trong tình yêu.

Tuy nhiên, nếu bạn cảm thấy hầu như cặp đôi nào xung quanh mình cũng hạnh phúc, ngọt ngào và gắn bó hơn mình, thì có thể vấn đề nằm ở chính mối quan hệ của bạn hoặc trong cách bạn nhìn nhận nó.

Trong những trường hợp như thế, điều quan trọng là bạn cần dành thời gian để nhìn lại nguyên nhân khiến bản thân cảm thấy không vui hoặc không hài lòng trong tình yêu. Dù đó là việc thẳng thắn chia sẻ với người yêu về cảm xúc và những điều bạn còn thiếu, hay tìm đến sự hỗ trợ chuyên nghiệp, thì việc chủ động điều chỉnh sớm sẽ giúp bạn bảo vệ được hạnh phúc lâu dài.

Và một điều cuối cùng:

Việc thường xuyên so sánh theo hướng xuống (tức là thấy mối quan hệ của mình tốt hơn người khác) cũng có thể dẫn đến hệ quả tiêu cực. Lý do là vì nó có thể khiến bạn chủ quan và ít nỗ lực hơn trong việc vun đắp tình yêu. Bởi nếu bạn tin rằng tình yêu mình đang có đã "gần như hoàn hảo", thì tại sao lại cần phải cải thiện thêm làm gì (ví dụ: học cách giao tiếp tốt hơn)?

Chính sự thiếu đầu tư vào mối quan hệ, cùng với việc đánh mất động lực để hoàn thiện bản thân, có thể khiến chất lượng tình cảm đi xuống. Do đó, dù những so sánh hướng xuống có vẻ ít nguy hiểm hơn so với so sánh hướng lên, chúng cũng có thể gây ra những hệ lụy âm thầm mà sâu sắc.

Nguồn: The Dangers of Comparing Your Relationship With Others’ | Psychology Today