Hiệu ứng son môi: Cuộc đời quá ngắn để tô son tệ

Cuộc sống là chuỗi những lựa chọn, và trong đó, ta luôn phải cân đo đong đếm giữa thời gian, năng lượng và tiền bạc. Như ban nhạc Rolling Stones từng hát: “Bạn không phải lúc nào cũng có được thứ mình muốn, nhưng nếu cố gắng, bạn có thể nhận ra mình đã có thứ mình cần.” Có thể thứ bạn khao khát là một căn nhà mới, một chiếc xe mới hay một bể bơi mát lạnh trong vườn. Nhưng khi những điều ấy nằm ngoài tầm với, bạn có thể sẽ chọn một thỏi mascara, chút phấn bronzer hay một bảng màu mắt mới. Liệu đó có thật sự là điều bạn cần lúc này không? Về mặt tâm lý, có lẽ câu trả lời là: có.

Khái niệm “hiệu ứng son môi” (lipstick effect) ra đời để nói đến xu hướng phụ nữ chi tiêu nhiều hơn cho các sản phẩm làm đẹp trong thời kỳ kinh tế khó khăn so với khi mọi thứ suôn sẻ. Hiện tượng này đã được nhắc đến qua nhiều đợt suy thoái, thậm chí có người cho rằng nó đã manh nha từ thời Đại Suy Thoái (Great Depression).

Photo: anatoliy_cherkas | freepik

Chẳng có gì bất ngờ khi các nhà kinh tế ghi nhận việc chi tiêu cho hầu hết mặt hàng đều giảm mạnh trong thời điểm khủng hoảng. Thế nhưng, giữa bức tranh ảm đạm ấy, mong muốn được sở hữu những món đồ tôn vinh vẻ ngoài, như son môi, ở phụ nữ lại có xu hướng tăng lên. So với kỳ nghỉ dưỡng, thiết bị điện tử hay du thuyền, thì rõ ràng son môi không phải là món hàng xa xỉ nhất. Nhưng nếu bạn thật sự yêu thích, thì chuyện chi vài chục đô để sở hữu một thỏi La Prairie Cellular Luxe hay Sisley Hydrating cũng không quá khó khăn.

Tư duy tiến hoá mang đến một góc nhìn lý giải cho hiện tượng này: trong thời kỳ suy thoái, phụ nữ có xu hướng dành nhiều nguồn lực hơn cho việc làm đẹp, như một cách để thu hút bạn tình, bởi lẽ, trên khắp các nền văn hoá, đàn ông thường đề cao ngoại hình, nét trẻ trung và sự cuốn hút về mặt thị giác hơn phụ nữ trong lĩnh vực tình cảm. Những “thuật toán” tâm lý điều khiển các quyết định ấy được nhào nặn bởi chọn lọc tự nhiên trong môi trường tổ tiên, nơi mà tài nguyên luôn khan hiếm. Gắn bó với một người có khả năng chu cấp cho mình và con cái chính là chìa khóa đảm bảo thành công về mặt sinh sản.

Thế nhưng, một nghiên cứu gần đây của hai nhà khoa học Netchaeva và Rees, được xem là thí nghiệm đầu tiên chứng minh hiệu ứng son môi một cách rõ ràng, đã bổ sung thêm một lớp nghĩa sâu sắc hơn. Bên cạnh việc kích thích sự quan tâm từ nam giới, phụ nữ hiện đại, độc lập và bản lĩnh còn dùng mỹ phẩm như một công cụ để thăng tiến trong sự nghiệp. Hiệu ứng son môi là có thật, nhưng mục đích không hẳn là để thu hút người yêu lý tưởng mà là để nâng tầm hình ảnh trong môi trường làm việc. “Phụ nữ xem trang điểm và ăn mặc như những công cụ giúp họ tạo ấn tượng tốt trong mắt người khác tại nơi công sở,” hai tác giả kết luận. Nói cách khác, động lực giữ được công việc ổn định có thể còn mạnh mẽ hơn cả khao khát tìm kiếm một người bạn đời, nhất là khi cuộc sống đang bước vào những ngày giông gió.

Tài liệu tham khảo:

Hill, S. E., Rodeheffer, C. D., Griskevicius, V., Durante, K., & White, A. E. (2012). Boosting beauty in an economic decline: Mating, spending, and the lipstick effect. Journal of Personality and Social Psychology, 103(2), 275-291. doi:http://dx.doi.org/10.1037/a0028657

Netchaeva, E., & Rees, M. (2016). Strategically stunning: The professional motivations behind the lipstick effect. Psychological Science. doi:10.1177/0956797616654677

Nguồn: Life Is Too Short to Wear Bad Lipstick | Psychology Today