Những cuộc chia tay có thể tàn phá nghiêm trọng sức khỏe tinh thần của đàn ông như thế nào

ĐIỂM CHÍNH

• Mất mối quan hệ thân mật là một trong những tác nhân mạnh mẽ nhất nhưng lại ít được nhắc đến nhất dẫn tới tự tử ở nam giới trên toàn thế giới.
• Ly thân và ly hôn làm nguy cơ tự tử tăng vọt, đặc biệt trong những tháng đầu ngay sau chia tay.
• Nam giới trẻ tuổi, thất nghiệp và bị cô lập xã hội là nhóm đối mặt với nguy hiểm lớn nhất sau khi mất đi một mối quan hệ.
• Sự hỗ trợ sớm, một nhịp sống có cấu trúc và những cuộc trò chuyện cởi mở có thể cứu sống con người.

Mỗi năm, gần 700.000 người trên thế giới tử vong vì tự tử, và ở hầu hết mọi quốc gia, nam giới chiếm đa số. Với nam giới trong độ tuổi từ 15 đến 44, tự tử vẫn là một trong những nguyên nhân hàng đầu gây tử vong sớm. Và một trong những tác nhân nhất quán nhất, nhưng lại ít được bàn tới, dẫn tới tự tử ở nam giới chính là sự chấm dứt của một mối quan hệ thân mật.

Một tổng quan toàn cầu gần đây được công bố trên tạp chí Psychological Bulletin đã mang đến một cái nhìn tỉnh táo về vai trò của những đổ vỡ quan hệ trong tự tử ở nam giới. Nhóm các nhà nghiên cứu đến từ Úc và Canada đã rà soát dữ liệu từ 75 nghiên cứu trải rộng trên hơn 30 quốc gia. Dựa trên mẫu nghiên cứu hơn 100 triệu nam giới, kết quả cho thấy ly thân và ly hôn làm gia tăng mạnh mẽ nguy cơ xuất hiện ý nghĩ tự tử, hành vi tự tử và tử vong do tự tử. Mức độ nguy hiểm cao nhất rơi vào giai đoạn ngay sau chia tay, đặc biệt ở những nam giới trẻ, thất nghiệp, bị cô lập xã hội, hoặc gặp khó khăn trong việc điều tiết cảm xúc.

image: My Ocean Production/Shutterstock

Ai là người có nguy cơ cao nhất?

Tổng quan này xác định một số yếu tố nguy cơ liên tục làm trầm trọng thêm sự mong manh sau chia tay:

• Nam giới từ 34 tuổi trở xuống có nguy cơ tự tử cao nhất sau khi chấm dứt một mối quan hệ.
• Những người có trình độ học vấn thấp hơn hoặc không có việc làm ổn định dễ rơi vào tuyệt vọng hơn.
• Cô đơn và thiếu sự nâng đỡ xã hội đóng vai trò đặc biệt mạnh mẽ.
• Khó kiểm soát cơn giận, nỗi đau buồn hoặc cảm giác xấu hổ khiến ý nghĩ tự tử dễ nảy sinh hơn.

Các bằng chứng cũng cho thấy yếu tố văn hóa có thể góp phần không nhỏ. Ở một số khu vực Đông Á, chẳng hạn, ly hôn mang theo sự kỳ thị nặng nề, và người cha thường mất đi sự gắn bó hằng ngày với con cái. Trong những bối cảnh như vậy, tỷ lệ tự tử ở đàn ông đã ly hôn có thể còn cao hơn nữa.

Vì sao chia tay lại đánh vào đàn ông nặng nề hơn

Những mối quan hệ lành mạnh mang lại cho con người cấu trúc, ý nghĩa và cảm giác thuộc về. Khi cấu trúc ấy sụp đổ, đàn ông, vốn thường được nuôi dạy với niềm tin rằng phải “tự mình chịu đựng”, có xu hướng rút lui thay vì tìm kiếm sự giúp đỡ. Nhiều người tìm đến rượu bia, công việc hoặc sự cô lập như một cách để đối phó.

Quan niệm rằng đàn ông phải luôn cứng rắn trong khủng hoảng chỉ khiến mọi thứ tệ hơn. Khi không có lối thoát cảm xúc hay sự hỗ trợ thực tế, cảm giác xấu hổ và bất lực có thể âm ỉ, lớn dần, cho đến khi trở thành mối đe dọa đến tính mạng.

Điều gì có thể giúp ích

Có một kết luận đặc biệt quan trọng rút ra từ nghiên cứu: những tháng đầu sau chia tay là giai đoạn then chốt. Đó là lúc đàn ông cần được hỗ trợ nhất, nhưng cũng là lúc họ ít có khả năng chủ động cầu cứu nhất.

• Giữ kết nối. Sự cô lập nuôi dưỡng nguy cơ. Những lần hỏi han đều đặn từ bạn bè, gia đình hoặc chuyên viên tham vấn có thể cứu sống một mạng người.
• Nhanh chóng thiết lập lại cấu trúc. Thói quen và nhịp sống hằng ngày giúp khôi phục cảm giác kiểm soát khi mọi thứ khác trở nên hỗn loạn.
• Tìm hỗ trợ chuyên môn sớm. Các nhà trị liệu được đào tạo về mất mát, sang chấn hoặc sức khỏe tinh thần nam giới có thể giúp xây dựng lại kỹ năng đối phó và cảm nhận về bản thân.
• Giải quyết những vấn đề thực tế. Áp lực tài chính, tranh chấp quyền nuôi con, bất ổn về chỗ ở đều làm nỗi đau tinh thần chồng chất. Sự hỗ trợ thiết thực thường giảm rủi ro hiệu quả hơn bất kỳ lời động viên sáo rỗng nào.

Những dấu hiệu cảnh báo cần lưu ý

Người thân cần chú ý nếu một người đàn ông đang trải qua chia tay đột ngột thu mình lại, uống rượu nhiều, nói rằng mình là gánh nặng, hoặc bắt đầu cho đi những tài sản cá nhân. Đừng chờ đợi những “dấu hiệu rõ ràng” về ý định. Hỏi thẳng về tự tử không gieo ý nghĩ đó vào đầu họ; trái lại, nó mở ra một cánh cửa để được giúp đỡ.

Dù việc mất đi một mối quan hệ, tự thân nó, có thể chưa đủ để khiến một người đàn ông tìm đến cái chết, nhưng rất thường xuyên, đó lại là biến cố làm vỡ tan một thế cân bằng vốn đã mong manh. Hiểu được sự thật này không phải để đổ lỗi cho ai, mà để chủ động phòng ngừa. Khi một mối quan hệ kết thúc, người ta dễ tập trung vào những vấn đề thực dụng như chia tài sản, quyền nuôi con hay các thủ tục pháp lý khác, mà bỏ qua sự sụp đổ sâu xa về mặt cảm xúc. Những bằng chứng hiện nay cho thấy cái giá của sự lãng quên ấy có thể là sinh mạng con người.

References

Wilson, M. J., Scott, A. J., Pilkington, V., Macdonald, J. A., Rice, S. M., Oliffe, J. L., & Seidler, Z. E. (2025). Suicidality in men following relationship breakdown: A systematic review and meta-analysis of global data.Psychological Bulletin, 151(7), 819–860. https://doi.org/10.1037/bul0000482

Tác giả: Romeo Vitelli Ph.D.

Nguồn: How Breakups Can Seriously Damage Men's Mental Health | Psychology Today