Sức hút của tình yêu

Vì sao chúng ta bị hấp dẫn bởi một người nào đó có vẻ như là một bí ẩn. Nhưng những câu chuyện về các cặp đôi sinh đôi cưới nhau hay những mối tình "tháng Năm-tháng Mười" lại hé lộ những góc khuất sinh học đằng sau việc chọn bạn đời.

Những cặp đôi đặc biệt: Cặp sinh đôi Deanes-Salyers tổ chức hôn lễ chung và xuất hiện trong chương trình Our Twinsane Wedding của TLC. Ảnh: Jillian Clark

Có một khoa học ẩn giấu đằng sau sự hấp dẫn, phức tạp hơn cả vật lý, và đôi khi gây bối rối hơn nhiều. Albert Einstein hiểu rõ điều này hơn bất kỳ ai. Ở tuổi ngoài ba mươi, Einstein say mê người chị họ Elsa đến mức rời bỏ người vợ đầu tiên để đến với cô. Mối quan hệ của họ thậm chí còn gần gũi hơn khi mẹ của hai người là chị em ruột, và cha của họ cũng là anh em họ. Trong một bức thư năm 1914 gửi Elsa, ông viết: "Cô bé Else yêu quý, anh sẽ trân trọng em và biết ơn tình yêu của em. Em đã chứng minh rằng em yêu anh vì con người anh, chứ không phải vì 'gã vĩ nhân' trên mặt báo."

Thế nhưng, vài năm sau, Einstein lại định hủy hôn để theo đuổi tình yêu với một người khác, chính là Ilse, cô con gái 20 tuổi của Elsa. "Albert không chịu đưa ra quyết định; ông ấy sẵn sàng cưới hoặc là mẹ tôi hoặc là tôi," Ilse viết cho một người bạn. "Tôi biết ông ấy yêu tôi rất nhiều, có lẽ hơn bất kỳ người đàn ông nào khác, chính ông ấy đã nói thế với tôi hôm qua."

Cuối cùng, Einstein quay về kế hoạch ban đầu và kết hôn với Elsa.

Hành động này có thể khiến người ta khó hiểu với một nhà khoa học lỗi lạc như ông, nhưng với các nhà sinh học tiến hóa, nó lại hoàn toàn dễ hiểu. Từ những mối tình họ hàng gần đến những cặp đôi chênh lệch tuổi tác, hay từ những cặp trông giống nhau đến các đôi tưởng chừng như không liên quan, sức hút tình yêu đôi khi có vẻ ngẫu nhiên, khó hiểu. Thực chất, những gì chúng ta thấy kỳ lạ chỉ vì chúng hoạt động ở tầng sâu thẳm, dưới mức nhận thức của con người. Ngay cả những cặp đôi đặc biệt nhất cũng được hình thành dựa trên "bài toán tiến hóa" đã tồn tại hàng ngàn năm.

Tôi thích bạn, vì bạn giống tôi

Cũng như mọi loài động vật, con người bị cuốn hút bởi những đối tượng có nét tương đồng với mình. Hiện tượng này trong sinh học được gọi là "giao phối chọn lọc" (assortative mating): các cá thể có đặc điểm giống nhau có xu hướng ghép đôi nhiều hơn mức ngẫu nhiên. Đây là lý do những con cóc Nhật Bản thường chọn bạn đời cùng kích thước, hay loài ngỗng tuyết—với hai màu lông xanh và trắng—thích ghép đôi với những con cùng màu.

Nhiều cặp đôi con người cũng giống nhau đến lạ lùng.

Chẳng hạn, Holly và Adam Anderson có đôi mắt xanh cùng mái tóc vàng, khuôn mặt và đường nét giống nhau đến mức nếu không biết, người ta dễ lầm tưởng họ là anh em ruột. Họ gặp nhau ở trường đại học, và với Adam, đó là "tình yêu từ cái nhìn đầu tiên." Anh gọi cho mẹ mình ngay trong đêm và nói rằng anh đã gặp người phụ nữ anh muốn cưới.

Holly thì mất một chút thời gian, nhưng cũng chẳng lâu lắm. "Tôi ngạc nhiên bởi cảm giác thoải mái khi ở bên anh ấy. Ngay cả khi chỉ vừa gặp, tôi vẫn cảm thấy như đã quen anh ấy từ rất lâu rồi," cô nói. Hai người đính hôn chỉ sau hai tháng.

Chính sự đồng điệu về khát vọng đã chinh phục Holly, cùng tinh thần khởi nghiệp mà cả hai đều nuôi dưỡng từ nhỏ. Khi mới 5 tuổi, cô làm sách tô màu để bán cho bạn bè; lên trung học, cô may túi xách từ vải denim và đem bán. Adam, khi còn là thiếu niên, đã điều hành một dịch vụ cắt cỏ đầy thành công. Giờ đây, khi đã là cha mẹ của bốn đứa trẻ, họ cùng nhau cải tạo nhà cũ và điều hành một công ty tư vấn cho các bậc phụ huynh.

Holly cho rằng, sự giống nhau về ngoại hình cũng góp phần giúp cô cảm thấy gần gũi với Adam ngay từ đầu, nhưng ban đầu cô không nghĩ đó là lợi thế. Trước đó, cô từng bị hấp dẫn bởi những người đến từ nền văn hóa khác và tưởng tượng mình sẽ cưới một người rất khác mình.

"Tôi đã ngạc nhiên khi người đàn ông mà tôi yêu lại trông giống tôi đến vậy," cô nói. "Có vài tiêu chí tôi đặt ra cho người chồng tương lai phải gạt bỏ, nhưng điều đó không quan trọng. Đây là người đàn ông tôi yêu, chúng tôi hòa hợp và cùng hướng về những mục tiêu chung trong cuộc sống."

Cặp đôi giống nhau: Không chỉ ngoại hình giống nhau, Holly và Adam Anderson còn chia sẻ niềm đam mê kinh doanh. Họ đã thành lập nhiều công ty cùng nhau, và dù có thất bại, họ vẫn làm việc bên nhau. Photograph By Kim Raff

Với các cặp đồng tính, nét tương đồng về ngoại hình giữa hai người trong mối quan hệ thường được nhận thấy rõ ràng hơn. Điều này khiến chủ đề trở nên nổi bật hơn nữa ở những cặp đôi cùng giới. Thậm chí, đã từng có một trang Tumblr mang tên Boyfriend Twins chuyên đăng tải những bức ảnh về các cặp bạn trai trông như anh em sinh đôi, kèm câu tagline hóm hỉnh: “Có gì quyến rũ hơn việc hẹn hò với chính bản thân mình?”

Một điểm thú vị là hầu hết các bạn trai trên trang Boyfriend Twins đều sở hữu vẻ đẹp đáp ứng chuẩn mực thẩm mỹ phổ biến. Nhưng ngay cả những tiêu chuẩn này cũng bắt nguồn từ các yếu tố sinh học sâu xa mà chúng ta không ý thức được. Các nhà sinh học tiến hóa lập luận rằng, dù chúng ta có nhận ra hay không, một số đặc điểm nhất định luôn được hiểu là dấu hiệu về giá trị của bạn đời, những tín hiệu ngầm cho thấy người ấy khỏe mạnh, sung mãn, hoặc có tiềm năng vượt trội trong việc duy trì nòi giống và chăm sóc con cái cả về thể chất lẫn xã hội.

Những đánh giá đó không phải là không có cơ sở. Trong một bài tổng hợp nghiên cứu về sức hấp dẫn giới tính năm 2010, các nhà tâm lý học tiến hóa Gordon Gallup (Đại học SUNY Albany) và David Frederick (Đại học UCLA) đã chỉ ra rằng các đặc điểm được xem là đẹp theo tiêu chuẩn chung, chẳng hạn như gương mặt cân đối, thực sự có mối liên hệ với những yếu tố thích nghi mà con người tìm kiếm ở bạn đời.

"Hầu hết các nghiên cứu gần đây đã phát hiện ra mối liên hệ bất ngờ giữa gương mặt và những khác biệt về sức khỏe, sức sống cũng như khả năng sinh sản," họ viết. Một nghiên cứu cho thấy cả nam lẫn nữ được đánh giá là có ngoại hình thu hút thường sống lâu hơn so với những người ít hấp dẫn hơn. Một nghiên cứu khác phát hiện rằng đàn ông có gương mặt được phụ nữ cho là cuốn hút lại sở hữu tinh trùng chất lượng cao hơn và khả năng sinh sản mạnh mẽ hơn.

Đối với các cặp đồng tính, việc chọn một bạn đời có khả năng sinh sản vượt trội có thể không mang lại lợi ích tiến hóa theo nghĩa truyền thống, nhưng sức hút sinh học vẫn không hề thay đổi, bất kể khả năng sinh con. Điều này cũng không nên khiến chúng ta ngạc nhiên, Gallup nhận định, bởi vì hầu hết người đồng tính đều được sinh ra từ cha mẹ dị tính.

"Mỗi người đồng tính đều mang trong mình những gen dị tính," ông nói. "Sự lựa chọn bạn đời trong cộng đồng đồng tính cũng bị chi phối bởi chính động lực sinh học giống như ở các cặp đôi dị tính."

Và động lực sinh học này, sau cùng, hướng tới mục tiêu tạo ra những thế hệ con cháu khỏe mạnh và cuốn hút.

"Sự tồn tại của bạn chính là minh chứng rằng bạn đang mang trong mình những gen thích nghi tương đối tốt, nếu không, bạn đã không tồn tại đến hôm nay. Khi kết đôi với người có đặc điểm tương đồng, bạn sẽ tăng khả năng sinh ra con cái có chất lượng vượt trội," Gallup giải thích. "Tóm lại, cách tốt nhất để di truyền gen của bạn sang thế hệ tiếp theo chính là kết hợp chúng với gen của một người vừa khỏe mạnh, vừa có khả năng sinh sản, lại tương thích về mặt di truyền với bạn."

Sợi dây ràng buộc gia đình

Nếu những nét tương đồng có nghĩa là chia sẻ chung bộ gen, liệu điều đó có đồng nghĩa với việc ta bị hấp dẫn bởi chính những người thân của mình? Câu trả lời, theo các nhà sinh học, là vừa có vừa không. Einstein không phải người đầu tiên, cũng chẳng phải người cuối cùng, đem lòng yêu một người họ hàng. Theo một nghiên cứu năm 2018 dựa trên 86 triệu hồ sơ trên các trang phả hệ, chủ yếu ở Tây Âu và Bắc Mỹ, vào năm 1850, các cặp đôi trung bình có mức độ tương đồng gen tương đương anh em họ đời thứ tư. Mãi đến cuối thế kỷ 19, các nhánh gia phả mới thực sự được mở rộng. Đến năm 1950, mức độ liên hệ họ hàng giữa các cặp đôi giảm xuống tương đương anh em họ đời thứ bảy.

Thái độ đối với việc kết hôn trong họ hàng phụ thuộc vào từng nền văn hóa. Ở nhiều nơi, cưới anh chị em họ vẫn không bị coi là điều cấm kỵ. Một nghiên cứu năm 2015 về cộng đồng người Latinh tại Mỹ, Mexico và Puerto Rico cho thấy các cặp đôi ở đây có mức độ tương đồng gen trung bình tương đương anh em họ đời thứ ba hoặc thứ tư. Thậm chí, nghiên cứu còn phát hiện rằng việc chia sẻ chung bộ gen đóng vai trò quan trọng hơn cả yếu tố kinh tế xã hội hay trình độ học vấn trong việc lựa chọn bạn đời.

Vậy tại sao việc chia sẻ gen lại có lợi thế tiến hóa, trong khi sự trùng lặp quá mức có thể gây bất lợi cho con cái? Điều này nằm ở một điểm cân bằng mà các nhà sinh học gọi là "lai giống tối ưu," như Robert Burriss, nhà tâm lý học tại Đại học Basel, Thụy Sĩ, giải thích.

Kết hôn cận huyết có thể làm tăng tỷ lệ gen lặn nguy hiểm, dẫn đến con cái có hệ miễn dịch yếu và tỷ lệ dị tật bẩm sinh cao hơn. Ngược lại, lai giống quá xa cũng có thể gây cản trở sự thành công về sinh sản, bởi nó làm gián đoạn sự phối hợp giữa các gen vốn hoạt động tốt cùng nhau và phá vỡ những đặc điểm thích nghi với môi trường sống. Nhiều nghiên cứu đã chỉ ra rằng mức độ họ hàng trung bình là tốt nhất ở cả con người lẫn động vật, bao gồm một nghiên cứu theo dõi tất cả các cặp đôi được ghi nhận ở Iceland trong suốt 165 năm. Kết quả cho thấy mức độ liên hệ họ hàng lý tưởng nằm ở khoảng anh em họ đời thứ ba hoặc thứ tư.

"Tiến hóa quan tâm đến việc duy trì gen, và những gen chúng ta sở hữu cũng hiện diện trong người khác," Burriss nói. "Khi kết đôi với người có nét tương đồng, bạn sẽ nhận được một lợi ích kép: Gen của bạn được truyền lại và bạn cũng tăng khả năng truyền các gen chung với bạn đời."

Vì thế, chúng ta vốn đã được lập trình sẵn để tìm kiếm một chút "hình bóng gia đình" trong người bạn đời. Một nghiên cứu năm 2017 chỉ ra rằng phụ nữ dị tính, khi được xem ảnh của nhiều người đàn ông khác nhau, thường bị thu hút nhất bởi những người có gương mặt giống anh trai của họ. Điều này có thể giải thích phần nào bởi xu hướng tin tưởng và gắn bó với những người trông quen thuộc. Nhưng sự giống nhau trong gia đình cũng có thể giúp chúng ta nhận ra một bạn đời có mức độ tương đồng gen tối ưu. "Nói cách khác, dù anh chị em ruột là điều cấm kỵ, nhưng nét giống anh chị em lại không phải," Tamsin Saxton, giáo sư tâm lý học tại Đại học Northumbria, Anh, giải thích.

Chúng ta đã tiến hóa để cảm thấy ghê sợ trước ý nghĩ hôn một người anh chị em ruột, và có những rào cản sinh học để đảm bảo điều này không xảy ra. Một trong số đó là hiệu ứng Westermarck: Những người được nuôi dưỡng cùng nhau thường không cảm thấy bị thu hút lẫn nhau. Dù không phải ai lớn lên cùng nhau cũng có quan hệ họ hàng, nhưng từ góc độ tiến hóa, phòng còn hơn chữa. Để ngăn chặn những tình huống "Oedipus," Gallup bổ sung, cha mẹ cũng tiến hóa để cảm thấy mùi cơ thể của con cái trở nên khó chịu khi chúng bước vào tuổi dậy thì.

Tuy nhiên, vấn đề nảy sinh khi những người thân quen không gặp nhau cho đến khi trưởng thành, bởi khi ấy họ không được trang bị các rào cản sinh học này. Không phải hiếm khi anh chị em ruột lớn lên tách biệt lại vô tình nảy sinh tình cảm trước khi nhận ra họ là người thân. Điều này thậm chí đã xảy ra ở một số cặp song sinh khác trứng bị tách ra từ khi mới sinh, như Nancy Segal, giáo sư tâm lý học và giám đốc Trung tâm Nghiên cứu Song sinh tại Đại học California State Fullerton, chia sẻ. "Sự giống nhau giữa họ có lẽ là gốc rễ của sự hấp dẫn, và họ miêu tả nó như một sự thu hút mãnh liệt đến bất ngờ," bà nói.

Những cặp song sinh không biết họ là song sinh thường có xu hướng bị thu hút xã hội theo những cách không lãng mạn. Trong cuốn sách Twin Mythconceptions năm 2017, Segal kể câu chuyện về một cặp song sinh khác trứng người Canada, cả hai 20 tuổi, được nuôi dưỡng tách biệt. Họ gặp nhau tại trường đại học mà không hề hay biết mối quan hệ họ hàng, nhưng nhanh chóng trở thành bạn thân. Ngoài sự giống nhau về ngoại hình, họ còn có cùng sở thích với phim cũ, trò chơi trên bàn và thống kê thể thao, những điểm tương đồng mà họ nghĩ là trùng hợp kỳ lạ. Chỉ khi chia sẻ về tuổi thơ và phát hiện ra cả hai từng sống cùng một trại mồ côi, họ mới nhận ra sự kết nối của mình không phải ngẫu nhiên.

Tình yêu giữa hai người thân

Effie Goldstein mắc căn bệnh ung thư tuyến tụy quái ác khi bà quyết định đối diện với một chủ đề khó nói cùng người chồng đã gắn bó suốt 29 năm. Cuộc đời bà sắp kết thúc, và bà muốn ông bước tiếp sau khi bà ra đi. “Hai lần đầu tiên cô ấy muốn nói chuyện này, tôi gạt đi và bảo, ‘Không, chúng ta không nói về điều này.’ Nhưng đến lần thứ ba, tôi để cô ấy nói,” Mark Goldstein, lúc ấy 52 tuổi, nhớ lại.

Effie nói rằng bà mong ông có một cuộc sống trọn vẹn mà không có bà và bà muốn ông tái hôn. Thậm chí, bà đã nghĩ đến vài ứng cử viên. Một trong số đó là chị em song sinh của bà, Beebe, người từng mất chồng vì bệnh bạch cầu vài năm trước.

Một năm sau khi Effie qua đời, Mark làm theo lời bà và mời Beebe hẹn hò. Ban đầu, Beebe ngạc nhiên, nhưng cuối cùng bà cũng đồng ý. Dù sao đi nữa, bà đã quen biết Mark từ khi ông gặp Effie lần đầu tiên, khi cả ba còn là sinh viên năm nhất tại Đại học Cincinnati vào năm 1974. “Tôi đã biết anh ấy là một người tuyệt vời thế nào. Tôi biết rất nhiều điều về anh ấy, rõ ràng rồi. Tôi biết anh ấy đối xử với Effie tốt ra sao, biết anh ấy là người yêu gia đình và ngọt ngào đến thế nào,” Beebe chia sẻ.

Cặp đôi “Levirate”

Beebe Goldstein luôn nhớ chị gái song sinh Effie, người từng là vợ của Mark. Nhưng trước khi qua đời, Effie đã nói rằng bà mong Beebe và Mark ở bên nhau, khiến tình yêu của họ càng thêm ý nghĩa. Photograph by Ken Richardson

Tất nhiên, cả hai đã trải qua một giai đoạn điều chỉnh, cả với chính họ lẫn gia đình và bạn bè xung quanh. “Ban đầu thật kỳ lạ,” Mark nói. “Cảm giác vừa lạ lẫm vừa thân thuộc cùng lúc. Nhưng chúng tôi bước vào mối quan hệ này với niềm tin rằng điều đáng giá nhất là vượt qua những ngượng ngập ngắn hạn.”

Việc kết hôn với anh chị em của người bạn đời quá cố không phải lúc nào cũng bị coi là điều bất thường. Trong suốt chiều dài lịch sử, điều này từng rất phổ biến. Chẳng hạn, luật cổ Do Thái về yibbum yêu cầu một người đàn ông phải kết hôn với vợ góa của anh trai mình nếu anh ta qua đời mà không có con nối dõi. Bất kể tôn giáo, vào thế kỷ 18 và 19, chuyện tái hôn với anh chị em của vợ hoặc chồng quá cố cũng không hiếm, đặc biệt với những người đàn ông mất vợ khi sinh con.

Tuy nhiên, thực tế này cũng từng gây nhiều e dè. Đạo luật Hôn nhân năm 1835 khiến những cuộc hôn nhân như vậy trở thành bất hợp pháp tại Anh; Giáo hội Anh coi họ hàng nhà vợ hoặc chồng là người thân cận và không phù hợp để kết hôn. (Nghị viện Anh đã bãi bỏ lệnh cấm này vào năm 1907.) Và sức hút lâu bền của Hamlet có lẽ phản ánh phần nào nỗi nghi ngại rằng sự hấp dẫn giữa góa phụ và người thân của bạn đời có thể đã tồn tại từ trước.

Về mặt sinh học, kết hôn với vợ hoặc chồng của anh chị em quá cố là điều hợp lý, Gallup giải thích. Với những người còn ở độ tuổi sinh sản, đây là cách để sinh ra con cái mang bộ gen tương tự người bạn đời đã khuất. Đồng thời, đó cũng là cách đảm bảo con cái hiện có được chăm sóc tốt, vì dì hoặc cậu của chúng chắc chắn sẽ gắn bó hơn một người cha dượng hoặc mẹ kế không có quan hệ huyết thống. “Chúng tôi có rất nhiều dữ liệu cho thấy con người đầu tư vào người thân theo tỉ lệ thuận với lượng gen chung,” Gallup chia sẻ.

Mark và Beebe đã xin phép con cái trước khi kết hôn vào năm 2010. Những đứa trẻ, khi ấy đã trưởng thành, nhanh chóng đồng ý. Chúng vốn rất thân thiết với nhau như anh chị em họ, và việc trở thành anh chị em kế khiến chúng càng gắn bó hơn. (Thay vì gọi nhau là anh chị em kế, chúng sử dụng biệt danh “bro-co” và “sis-co.”) “Không chỉ cả hai bên con cái đều ủng hộ, mà chúng còn nghĩ đây là kết quả lý tưởng nhất,” Mark kể. “Một đứa thậm chí nói, ‘Đây là lựa chọn tuyệt vời hơn tất cả những gì chúng con từng tưởng tượng.’”

Sức Hấp Dẫn Từ Những Cặp Song Sinh

Craig và Mark Sanders, cặp song sinh giống hệt nhau, đã luôn làm mọi thứ cùng nhau, bao gồm cả việc cầu hôn vợ. Năm 1999, họ sử dụng chiếc laptop chung để thiết kế một trang web đặc biệt, cùng lúc ngỏ lời với hai cô bạn gái Diane và Darlene Nettemeier, cũng là một cặp song sinh giống hệt nhau.

Họ gặp nhau một năm trước tại lễ hội thường niên Twins Days ở Twinsburg, Ohio, nơi quy tụ các cặp song sinh từ khắp nơi trên đất nước. Craig bị Diane thu hút ngay lập tức; như anh từng nói với nhà nghiên cứu Nancy Segal, “Diane có những nét ngọt ngào và dịu dàng hơn.” Diane cũng thấy Craig dễ thương hơn, trong khi Darlene lại thích Mark, điều mà cô miêu tả là “hoặc do may mắn hoặc do định mệnh.”

Craig và Mark tin rằng nếu ghép cặp ngược lại thì mọi chuyện sẽ không hiệu quả. Diane và Darlene cũng đồng ý như vậy. Mặc dù sở thích về phụ nữ của Craig và Mark khá giống nhau, họ chưa bao giờ tranh giành một cô gái nào trong thời gian hẹn hò. “Tôi nghĩ rằng chúng tôi thường bị thu hút bởi cùng một kiểu phụ nữ, nhưng không nhất thiết là cùng một người,” Craig chia sẻ.

Hầu hết các cặp song sinh giống hệt đều đồng ý rằng họ chưa từng yêu cùng một người, dù họ có kết hôn với một cặp song sinh khác hay không. Điều này khiến Segal cảm thấy khó hiểu. “Tôi nghi ngờ rằng thực ra các cặp song sinh cũng thường bị hấp dẫn bởi cùng một người, nhưng khi một người đã có bạn đời, người còn lại sẽ rút lui,” cô nhận định.

Tuy nhiên, song sinh vẫn là những cá thể riêng biệt, dù họ chia sẻ nhiều nét tương đồng về thể chất lẫn tâm lý. “Rất nhiều người nghĩ rằng các cặp song sinh có thể thay thế nhau, nhưng sự thật không phải vậy. Khi chúng tôi nghiên cứu những trường hợp này, chúng tôi nhận ra những khác biệt nhỏ về hành vi hoặc ngoại hình có thể ảnh hưởng đến sự hấp dẫn,” Segal giải thích. “Như khi Craig nói rằng vợ anh ấy có gương mặt ngọt ngào và dịu dàng hơn—đó có thể chỉ là một đường nét nhỏ, nhưng chính điều đó tạo nên sự khác biệt.” Dĩ nhiên, tính cách cũng là yếu tố quan trọng.

Tình yêu cũng đã nảy nở giữa những cặp đôi khác tại Twins Days. Tại lễ hội năm ngoái, cặp song sinh giống hệt Brittany và Briana Deane đã kết hôn với Josh và Jeremy Salyers trong một buổi lễ chung. Họ gặp nhau tại lễ hội năm trước đó và cả hai cặp đều luôn hy vọng tìm được bạn đời là song sinh.

“Khi hẹn hò với những người không phải song sinh, chúng tôi thường gặp những tình huống mà người yêu cảm thấy bị đe dọa hoặc ghen tị với mối liên kết song sinh của chúng tôi,” Brittany chia sẻ. “Trong thế giới tình yêu, người ta thường tìm kiếm một nửa của mình, nhưng tôi thì đã có ‘một nửa’ đó rồi, theo đúng nghĩa đen.”

Josh và Jeremy cũng có cùng suy nghĩ. Thực tế, họ đã quyết tâm không kết hôn trừ khi tìm được một cặp song sinh giống hệt. “Đó là một phần lý do khiến chúng tôi đến lễ hội,” Josh kể. “Chúng tôi nghĩ: Có lẽ mình sẽ tìm thấy nửa kia tại đây. Và chúng tôi đã tìm được.”

Cũng như Craig và Mark, Josh và Jeremy ngay lập tức bị thu hút bởi hai người phụ nữ mà sau này trở thành vợ của họ, và điều đó cũng ngược lại. “Chúng tôi ghép cặp ngay từ đầu,” Brittany nói.

Hiện tại, cả bốn người sống chung và hy vọng một ngày nào đó sẽ mở một doanh nghiệp cùng nhau để vừa sống vừa làm việc bên nhau. Họ sử dụng chung một tài khoản ngân hàng và dự định nuôi dạy con cái trong một gia đình lớn. “Có thể nhiều người nghĩ điều này lạ lùng, nhưng với chúng tôi, đó là điều rất tự nhiên,” Briana chia sẻ.

Việc song sinh kết hôn với song sinh được gọi là hôn nhân bốn phương (quaternary marriage), và con cái của họ sẽ là anh chị em ruột về mặt di truyền, bởi cha mẹ của chúng chia sẻ bộ gen giống hệt nhau. Trong một bài viết năm 1972 trên The New York Times, giáo sư tâm thần học quá cố Robert Ravich đã ca ngợi những “cộng đồng tự nhiên” này như một giải pháp cho những thách thức của hôn nhân và nuôi dạy con trong thời hiện đại, và là một mô hình cho tất cả chúng ta. “Liệu những lợi ích kinh tế, xã hội và tâm lý này chỉ nên giới hạn trong các cuộc hôn nhân bốn phương của các cặp song sinh giống hệt nhau?” ông đặt câu hỏi. Ông cho rằng những mối quan hệ gần gũi và gia đình chung như vậy “mở ra một khái niệm gia đình và hôn nhân dễ dàng hơn, đáng để chúng ta nghiên cứu và suy ngẫm nghiêm túc.”

Tuy vậy, rất ít cặp song sinh giống hệt kết hôn với một cặp song sinh khác. Thực tế, nghiên cứu cho thấy vợ hoặc chồng của các cặp song sinh thường không có điểm gì giống nhau. “Điều này rất bất ngờ, bởi các cặp song sinh thường có gu giống nhau, sở thích tương đồng, thậm chí cả bạn bè cũng tương tự, nhưng họ lại thường chọn bạn đời rất khác nhau,” Segal nhận định.

Những nghiên cứu về song sinh cho thấy rằng sự hấp dẫn là thứ tinh tế, khó đoán định, và mỗi người lại có một lựa chọn rất riêng.

Khi Sự Trái Ngược Thu Hút

Photograph by Drew Anthony Smith

Amber Soletti luôn biết rõ mình muốn tìm gì ở một người bạn đời, một người đàn ông trẻ tuổi. Mong muốn ấy mãnh liệt đến mức cô đã tự khởi nghiệp với dịch vụ hẹn hò tốc độ, một phần để giúp bản thân tìm được “một nửa” ấy.

Trước đó, Amber từng hẹn hò với những người đàn ông cùng tuổi hoặc lớn hơn, nhưng họ thường không năng động và vui vẻ như cô mong muốn. Nhiều người còn bị bó buộc trong những quan niệm cũ kỹ về vai trò giới tính. “Tôi hợp với những người đàn ông trẻ hơn, vì họ không mang những tư tưởng lạc hậu, và quan trọng nhất là họ không cảm thấy bị đe dọa hay tự ti trước một người phụ nữ thành công hơn mình về tài chính,” Amber, nay đã 43 tuổi, chia sẻ.

Và điều đáng nói, Amber thấy đàn ông trẻ tuổi hấp dẫn hơn. Vì vậy, khi gặp Juan Cabrera, hiện 36 tuổi, cô đã ngay lập tức bị anh cuốn hút. Juan vừa chuyển đến Mỹ từ Cộng hòa Dominica, tiếng Anh chưa thông thạo và cả hai không có nhiều điểm chung. “Ban đầu, chính sự hấp dẫn về mặt thể chất và cảm xúc đã đưa chúng tôi đến với nhau,” Amber nói. “Nhưng điều khiến tôi yêu Juan chính là sự tử tế, tình yêu và sự ủng hộ anh dành cho tôi.” Giờ đây, họ đã kết hôn và có một cô con gái mới chào đời.

Liệu khoa học có thể giải thích tại sao sự khác biệt đôi khi lại trở thành sức hút, kết nối những người từ các nền văn hóa khác nhau, hoặc ghép đôi những cặp cao-thấp, mảnh-mao, và những cuộc tình cách biệt tuổi tác như tháng Năm và tháng Mười Hai? Các nhà sinh học, dĩ nhiên, tin rằng điều đó hoàn toàn có thể.

Bên cạnh những lợi ích khi chọn một người bạn đời có nhiều điểm tương đồng, việc chọn một người hoàn toàn khác biệt cũng mang đến những ưu thế không nhỏ, đặc biệt là trong việc tạo ra những đứa trẻ dễ thương. Các nhà khoa học từ lâu đã nhận thấy rằng con lai thường được đánh giá là hấp dẫn hơn trung bình, bởi họ thừa hưởng những gen ưu tú từ cả hai bên. Michael Lewis, nhà tâm lý học tại Đại học Cardiff, cho rằng sức hút này có thể phản ánh một sự vượt trội về mặt di truyền, không chỉ ở sức khỏe mà còn cả trong năng lực.

“Điều này được rút ra từ quan sát rằng, dù những người lai chiếm một phần nhỏ trong dân số, họ lại thường xuất hiện nhiều hơn ở những lĩnh vực đòi hỏi năng lực cao, chẳng hạn như golf với Tiger Woods, diễn xuất với Halle Berry, đua xe F1 với Lewis Hamilton, hay chính trị với Barack Obama,” Lewis viết trong một bài nghiên cứu năm 2010.

Ngoài sự đa dạng về sắc tộc, việc chọn bạn đời có những đặc điểm khác biệt với bản thân cũng mang lại lợi ích, không chỉ cho bạn mà còn cho thế hệ sau. Lấy ví dụ về những phụ nữ cao lớn hẹn hò với đàn ông thấp hơn. Paula, trong một bài viết trên Washington Post, miêu tả bản thân là “một người vai rộng, gần 6 feet, từng chỉ hẹn hò với những người đàn ông cao bằng mình.” Cho đến khi cô yêu một đồng nghiệp thấp hơn mình 6 inch: “Một chàng trai thông minh, hài hước, và là người mà tôi đồng điệu cả về tâm hồn lẫn quan điểm, chỉ trừ chiều cao.”

Từ góc nhìn tiến hóa, đó là một lựa chọn bạn đời hợp lý. “Phụ nữ cao lớn thường muốn tìm người đàn ông cao ngang mình, nhưng vì đàn ông cao thường hiếm hơn, điều này hạn chế rất nhiều sự lựa chọn,” nhà sinh học Gallup giải thích. “Và họ phải trả giá, bởi nếu các gen quy định chiều cao được di truyền, thì con gái của những cặp đôi cao lớn có khả năng cũng sẽ rất cao.”

Những đặc điểm ngoại lệ, chẳng hạn như chiều cao vượt trội, thường không phải là ưu thế trong sinh sản. Những người ở mức trung bình sẽ có nhiều cơ hội ghép đôi hơn. Nghiên cứu cũng chỉ ra rằng, người có đặc điểm trung bình thường được đánh giá là hấp dẫn hơn. Có lẽ đây là lý do tại sao những người trung bình thường tìm đến nhau, trong khi những người đặc biệt lại có xu hướng chọn bạn đời khác biệt hoàn toàn.

Tuy nhiên, việc chọn một người trái ngược cũng có thể khiến người khác bàn tán. Điều này không chỉ là vấn đề của các cặp cao-thấp. Một nghiên cứu năm 2016 cho thấy, các cặp đôi có sự khác biệt lớn về cân nặng thường nhận được ánh mắt soi mói từ người ngoài, nhiều hơn so với những cặp cả hai đều mập hoặc gầy. Các nhà nghiên cứu kết luận rằng, sự khinh miệt này không hẳn xuất phát từ định kiến về cân nặng, mà từ cảm giác khó chịu khi thấy những cặp đôi “không đồng điệu.”

“Sự khác biệt có thể không chỉ là cân nặng: đó có thể là chủng tộc, tầng lớp kinh tế, tuổi tác, hoặc bất kỳ đặc điểm nào khác,” nhà nghiên cứu Burriss giải thích. “Người ta thường có thành kiến với những cặp đôi khác biệt chỉ vì họ không giống mình.”

Những người chọn bạn đời giống mình dường như cũng mong rằng mọi người xung quanh sẽ làm điều tương tự, miễn là họ không quá giống nhau. Và dù các nhà khoa học có thể lý giải những lựa chọn bạn đời kỳ lạ, họ vẫn chưa giải quyết được vấn đề những ánh mắt phán xét từ người ngoài. Làm thế nào để chiều lòng tất cả mọi người có lẽ vẫn sẽ là câu hỏi mà ngay cả sinh học cũng chưa thể trả lời.

Nguồn: The Forces of Attraction – Psychology Today