5 dấu hiệu của ADHD mà nhiều người không biết đến

NHỮNG ĐIỂM CHÍNH:

• Ngoài ba đặc trưng chính là bốc đồng, mất tập trung và hiếu động, ADHD còn đi kèm với nhiều biểu hiện ít ai ngờ tới.
• Với người mắc ADHD, cà phê đôi khi không giúp tỉnh táo mà lại khiến họ buồn ngủ.
• Họ thường tập trung tốt hơn khi có nhạc lớn xung quanh.
• Trong khủng hoảng, họ lại là người giữ được sự bình tĩnh nhất.

Khi nhắc đến ADHD, người ta thường nghĩ ngay đến ba biểu hiện nổi bật: thiếu chú ý, hiếu động và bốc đồng. Nhưng thật ra, nghiên cứu gần đây cùng những trải nghiệm thực tế cho thấy, bức tranh về ADHD còn rộng lớn hơn nhiều.

Có rất nhiều nét tính cách gắn liền với kiểu não bộ này mà phần đông chưa từng biết đến. Nếu bạn thấy mình đồng cảm với những dấu hiệu dưới đây, có thể đã đến lúc bạn nên tìm hiểu sâu hơn về ADHD.

1. Uống cà phê xong… buồn ngủ

Trong thần kinh học có một khái niệm gọi là “kích thích tối ưu” tức là mỗi người cần một mức độ kích thích nhất định để cảm thấy tỉnh táo và vận hành hiệu quả. Kích thích quá ít, bạn sẽ buồn ngủ; quá nhiều, bạn sẽ căng thẳng và choáng ngợp.

Não bộ của người ADHD thường cần lượng kích thích cao hơn bình thường để đạt được trạng thái tối ưu đó, vì hệ thống thần kinh của họ hoạt động phụ thuộc nhiều vào dopamine.

Với người bình thường, caffeine giúp nâng mức kích thích nhẹ nhàng để họ tỉnh táo. Nhưng với người ADHD, một lượng caffeine vừa phải có thể đủ kích thích để khiến họ... dừng lại, tĩnh lặng, thậm chí… chợp mắt. Trong khi người khác uống cà phê để tỉnh ngủ, thì người ADHD lại có thể sẵn sàng đánh một giấc sau khi uống xong.

2. Cần nghe nhạc to mới tập trung được

Âm nhạc cũng là một cách giúp não bộ ADHD chạm đến ngưỡng kích thích tối ưu. Việc bật nhạc lớn khi làm bài tập hay khi làm việc giúp họ tự điều chỉnh và giữ dopamine ở mức ổn định.

Một nghiên cứu cho thấy, thiếu niên mắc ADHD đọc hiểu tốt hơn khi có nhạc, trong khi những bạn không mắc ADHD lại bị giảm khả năng đọc nếu môi trường không yên tĩnh. Điều này cho thấy: mỗi bộ não có một cách khác nhau để vận hành hiệu quả.

image: LightField Studios/Shutterstock

3. Bạn bình tĩnh lạ thường giữa lúc mọi người hoảng loạn

Vì não ADHD thường trong trạng thái thiếu kích thích, nên mới sinh ra sự bồn chồn, hiếu động, nôn nóng. Nhưng khi khủng hoảng xảy ra, lượng adrenaline dồn dập lại giúp đưa họ về đúng mức kích thích tối ưu, và thế là, trong lúc người khác mất kiểm soát, họ lại thấy mình bình tĩnh lạ thường.

Chính trong những lúc căng thẳng, các triệu chứng ADHD thường dịu đi đáng kể. Nhưng sau khi qua cơn, họ lại có thể rơi vào trạng thái kiệt sức.

Nếu bạn thấy mình luôn là người giữ được cái đầu lạnh khi xung quanh rối loạn, có thể đó là dấu hiệu cho thấy não bạn vốn đang hoạt động dưới mức kích thích cần thiết, và có thể, ADHD đang hiện diện đâu đó trong cuộc sống của bạn.

4. Bạn rất nhạy cảm với tiếng ồn xung quanh

Người ADHD có thể cần nhạc to để tập trung, nhưng lại dễ bị kích động và mệt mỏi trong không gian ồn ào. Nghe có vẻ mâu thuẫn, nhưng mấu chốt nằm ở sự kiểm soát.

Khi bạn chọn bật nhạc để làm việc, bạn hoàn toàn chủ động trong việc tiếp nhận âm thanh, điều đó không làm gián đoạn những gì bạn đang làm. Nhưng trong môi trường ồn ào, hỗn tạp và không kiểm soát được, não bạn có thể bị choáng ngợp bởi hàng ngàn kích thích cùng lúc.

Người ADHD thường gặp khó khăn trong việc xử lý âm thanh. Đó là lý do họ hay được chẩn đoán thêm cả rối loạn xử lý thính giác. Nếu bạn thường xuyên phải yêu cầu người khác lặp lại lời họ nói, hoặc dù cố gắng lắng nghe nhưng vẫn không thể theo kịp cuộc trò chuyện, có thể đây là một dấu hiệu của ADHD.

5. Bạn dễ rơi vào trạng thái “siêu tập trung” (hyperfocus)

ADHD không hẳn là thiếu tập trung, mà là thiếu khả năng điều tiết sự chú ý. Một mặt khác của ADHD chính là “hyperfocus”, trạng thái tập trung cao độ đến mức không còn để ý đến bất cứ thứ gì xung quanh.

Bạn có thể quên ăn, quên ngủ, quên cả đi vệ sinh, chỉ vì quá đắm chìm trong một thứ gì đó mình yêu thích. Có thể bạn sẽ dành hàng giờ, thậm chí nhiều ngày để theo đuổi một thú vui mới, một người bạn mới, hay một món ăn bạn vừa “nghiện”. Nhưng khi điều đó bắt đầu trở nên nhàm chán, lặp lại hay bị biến thành nghĩa vụ, bạn không tài nào quay lại với nó được nữa, mà lại bắt đầu tìm đến một cái mới.

Hyperfocus là một công cụ cực kỳ mạnh mẽ với người ADHD, nhưng vấn đề là… bạn không thể chủ động “bật công tắc” mỗi khi cần đến nó. Nếu bạn thường xuyên rơi vào trạng thái say mê một điều gì đó đến mức quên cả thế giới, rồi lại không thể tập trung vào bất cứ việc gì khác quá năm phút, thì có thể đó chính là ADHD.

Dù bài viết này không thay thế cho chẩn đoán y khoa, nếu bạn thấy mình trong một vài đặc điểm kể trên, có thể bạn nên dành thời gian tìm hiểu sâu hơn về ADHD. Và nếu bạn đã được chẩn đoán, biết đâu bạn lại vừa khám phá thêm điều gì đó về chính mình. Biết đâu, chủ đề bạn sắp “ám ảnh” tới đây… lại chính là ADHD. 

Tài liệu tham khảo:

Sibley MH, Kennedy TM, Swanson JM, Arnold LE, Jensen PS, Hechtman LT, Molina BSG, Howard A, Greenhill L, Chronis-Tuscano A, Mitchell JT, Newcorn JH, Rohde LA, Hinshaw SP. Characteristics and Predictors of Fluctuating Attention-Deficit/Hyperactivity Disorder in the Multimodal Treatment of ADHD (MTA) Study. J Clin Psychiatry. 2024 Oct 16;85(4):24m15395. doi: 10.4088/JCP.24m15395. PMID: 39431909.

Ashinoff BK, Abu-Akel A. Hyperfocus: the forgotten frontier of attention. Psychol Res. 2021 Feb;85(1):1-19. doi: 10.1007/s00426-019-01245-8. Epub 2019 Sep 20. PMID: 31541305; PMCID: PMC7851038.

Fabio RA, Orsino C, Lecciso F, Levante A, Suriano R. Atypical sensory processing in adolescents with Attention Deficit Hyperactivity Disorder: A comparative study. Res Dev Disabil. 2024 Mar;146:104674. doi: 10.1016/j.ridd.2024.104674. Epub 2024 Feb 1. PMID: 38306842.

Madjar N, Gazoli R, Manor I, Shoval G. Contrasting effects of music on reading comprehension in preadolescents with and without ADHD. Psychiatry Res. 2020 Sep;291:113207. doi: 10.1016/j.psychres.2020.113207. Epub 2020 Jun 7. PMID: 32559672.

Tác giả: Ludovico Saint Amour di Chanaz Ph.D. 

Nguồn: 5 Signs of ADHD That Many People Don't Know About | Psychology Today