Cách suy nghĩ về tương lai có thể làm thay đổi não bộ của bạn

NHỮNG ĐIỂM CHÍNH

• Suy nghĩ tích cực về tương lai không chỉ giúp tinh thần phấn chấn hơn mà còn tái cấu trúc não bộ và tăng sức bền cảm xúc.
• Lạc quan kích hoạt các vùng não liên quan đến phần thưởng và các chất dẫn truyền thần kinh điều tiết cảm xúc.
• Các công cụ có hệ thống như FDT giúp rèn luyện não bộ hướng về phía trước và cảm thấy tốt hơn mỗi ngày.

Bạn đã bao giờ nhận ra rằng chỉ cần tưởng tượng một điều gì đó tốt đẹp sẽ xảy ra trong tương lai—như một kỳ nghỉ sắp tới, hay một sự kiện háo hức chờ đợi—là tâm trạng đã sáng bừng lên ngay lập tức? Điều đó không chỉ đơn thuần là lạc quan. Đó là lúc não bộ bạn đang thay đổi—ngay trong khoảnh khắc ấy.

Những nghiên cứu thần kinh học gần đây cho thấy: khi bạn cố ý hướng suy nghĩ đến những khả năng tích cực phía trước, bạn thực sự đang định hình lại não bộ mình theo cách giúp tăng cường sự vững vàng về cảm xúc và tinh thần.

Source: unsplash by Fellipe Ditadi

Não Bộ Khi Hy Vọng: Thần Kinh Linh Hoạt Trong Hành Động

Não bộ chúng ta không phải một cỗ máy cố định. Nó thay đổi không ngừng dựa trên trải nghiệm và suy nghĩ—đây là điều được gọi là thần kinh linh hoạt (neuroplasticity). Việc tưởng tượng về một tương lai tích cực giống như một bài tập thể dục cho não, giúp các kết nối thần kinh lành mạnh được hình thành.

Ví dụ, một nghiên cứu năm 2019 đăng trên tạp chí Frontiers in Psychology phát hiện rằng những người thường xuyên thực hành việc hình dung tích cực về tương lai có hoạt động tăng cường ở vùng vỏ não trước trán—khu vực chịu trách nhiệm đưa ra quyết định, điều tiết cảm xúc và hướng đến mục tiêu (1).

Không chỉ vậy, tư duy hy vọng còn kích hoạt những vùng não liên quan đến phần thưởng và động lực. Một nghiên cứu năm 2020 từ Journal of Positive Psychology cho thấy: những suy nghĩ hy vọng đánh thức vùng thể vân bụng (ventral striatum) và vùng vỏ trán ổ mắt giữa (medial orbitofrontal cortex)—nơi tạo ra cảm giác khoái cảm và sự thôi thúc đạt được mục tiêu (2).

Lạc Quan Không Chỉ Là Một Cảm Xúc—Đó Là Hóa Học Của Não Bộ

Lạc quan về tương lai không chỉ là cảm giác dễ chịu nhất thời, mà còn là cách xây dựng nền tảng bền vững cho sức khỏe tinh thần và cảm xúc. Ở cấp độ hóa học, điều này phần lớn được thúc đẩy bởi các chất dẫn truyền thần kinh điều khiển tâm trạng và hành vi.

Khi bạn suy nghĩ lạc quan về tương lai, não bộ sẽ tiết ra dopamine—một chất dẫn truyền thần kinh then chốt liên quan đến động lực, phần thưởng và kỳ vọng vào kết quả tích cực. Cơn “sóng dopamine” này không chỉ làm bạn vui hơn, mà còn củng cố các mô hình suy nghĩ tích cực, giúp bạn dễ dàng tiếp tục hình dung những khả năng tốt đẹp hơn.

Ngoài ra, serotonin, một chất dẫn truyền thần kinh khác đóng vai trò quan trọng trong việc giữ tâm trạng ổn định và cảm xúc cân bằng, cũng có thể gia tăng khi bạn cảm thấy hy vọng và từng bước tiến gần đến mục tiêu. Chính những “người đưa tin” hóa học này giúp biến tư duy tích cực thành một trạng thái cảm xúc vững chắc và kéo dài.

Theo một nghiên cứu năm 2017 đăng trên tạp chí Social Cognitive and Affective Neuroscience, những người lạc quan có não bộ phản ứng với căng thẳng khác hẳn người thường. Họ không bị cảm xúc lấn át, mà vùng não liên quan đến điều tiết cảm xúc như vỏ não trước cong (anterior cingulate cortex) hoạt động mạnh hơn, giúp họ ứng phó tốt hơn và phục hồi nhanh hơn sau biến cố (3).

Vì Sao Nghĩ Tích Cực Về Tương Lai Lại Khó Đến Vậy?

Nếu bạn thấy việc nghĩ đến một tương lai tươi sáng thật khó khăn—thì bạn không hề đơn độc. Não bộ chúng ta vốn có xu hướng thiên về tiêu cực. Xưa kia, việc tập trung vào nguy cơ giúp tổ tiên ta tồn tại. Nhưng hôm nay, thiên kiến tiêu cực đó khiến chúng ta dễ bị ám ảnh bởi quá khứ không như ý, hoặc hình dung ra những kịch bản xấu nhất, khiến sự lạc quan trở nên mong manh.

Thêm vào đó, cảm giác bất định về tương lai thường gây lo lắng. Khi mọi thứ chưa rõ ràng, não bộ sẽ chọn cách thận trọng, lo xa, hoặc bi quan. Nếu không có mục tiêu cụ thể và khả thi, ta rất dễ rơi vào vòng xoáy nghi ngờ và chán nản. Những rào cản tâm lý này, cộng với áp lực cuộc sống, khiến sự lạc quan nhiều khi trở nên xa vời.

Ứng Dụng Suy Nghĩ Về Tương Lai Trong Cuộc Sống Hàng Ngày

May mắn thay, có những phương pháp có cấu trúc giúp ta vượt qua những rào cản đó, bằng cách huấn luyện não bộ suy nghĩ tích cực hơn về tương lai. Một trong số đó là Liệu pháp Hướng về Tương lai (Future Directed Therapy – FDT), sử dụng các kỹ thuật thực tiễn dựa trên thần kinh học—như hình dung, đặt mục tiêu, thực hành biết ơn và chánh niệm—giúp bạn xây dựng năng lực suy nghĩ tích cực và duy trì động lực sống. Những phương pháp này có thể nâng cao đáng kể mức độ hy vọng, sức bền cảm xúc và sức khỏe tinh thần tổng thể (5).

Dưới đây là một vài chiến lược đơn giản bạn có thể bắt đầu ngay hôm nay:

• Hình dung tích cực mỗi ngày: Dành vài phút mỗi ngày để tưởng tượng thật sống động về những kết quả tốt đẹp liên quan đến mục tiêu của bạn. Thói quen này giúp củng cố những kết nối thần kinh lạc quan trong não (1).
• Nhật ký biết ơn theo kiểu “tương lai”: Mỗi ngày, hãy ghi lại ba điều bạn đang mong chờ phía trước. Việc đơn giản này nuôi dưỡng tinh thần lạc quan và xây dựng mạng lưới suy nghĩ tích cực (2).
• Chánh niệm hướng về tương lai: Dù chánh niệm thường gắn với việc sống trong hiện tại, việc chủ động hình dung một ngày của bạn sẽ trôi qua suôn sẻ như thế nào lại có thể làm tăng khả năng phục hồi cảm xúc và giữ vững động lực (3).

Lợi Ích Lâu Dài Của Việc Suy Nghĩ Hướng Về Phía Trước

Lợi ích của việc thực hành suy nghĩ tích cực về tương lai không chỉ dừng lại ở tâm trạng tức thời. Một nghiên cứu năm 2021 trên tạp chí Journal of Affective Disorders cho thấy: những người thường xuyên hình dung lạc quan về tương lai có ít nguy cơ rơi vào trầm cảm hơn và cải thiện đáng kể sức khỏe cảm xúc trong dài hạn (4).

Hiểu được nền tảng thần kinh của hy vọng và lạc quan giúp ta thấy rõ vì sao nuôi dưỡng một tư duy hướng về tương lai lại có sức mạnh đến vậy. Khi bạn chủ động dẫn dắt suy nghĩ mình đến những khả năng tốt đẹp phía trước—dù là bằng hình dung đơn giản, đặt mục tiêu, hay viết nhật ký biết ơn—bạn không chỉ tìm thấy niềm vui nhất thời, mà còn đang tái định hình não bộ mình để trở nên mạnh mẽ và vững vàng hơn trước những thử thách cuộc sống. 

Nguồn: How Thinking About the Future Reshapes Your Brain | Psychology Today