2 cách người ái kỷ thể hiện “tình yêu” của họ

Nếu bạn từng có mối quan hệ với một người mang nhiều nét ái kỷ, hẳn bạn có thể xác nhận rằng phiên bản “tình yêu” của họ rất khác những gì ta được dạy về tình yêu thực sự. Nó cuốn hút, mê hoặc, nhưng cũng rối rắm. Và trên hết, nó khiến ta mất thăng bằng.

Bạn có thể đã biết rằng kiểu ái kỷ phô trương thường đi kèm với:

Những khuôn mẫu kiêu ngạo bao trùm
Cảm giác mình có đặc quyền
Vấn đề về sự đòi hỏi
Mong được đối xử ưu ái hoặc đặc biệt
Cảm giác tự quan trọng bị phóng đại

Theo nghĩa này, khi một người ái kỷ nói “Anh yêu em/Em yêu anh”, thì phần lớn thời gian, câu nói đó không mang ý nghĩa giống như khi người bình thường nói. “Tình yêu” của họ trước hết và trên hết là để phục vụ nhu cầu của chính họ, vượt lên trên tất cả những người khác. Thế nhưng đa phần đối tác của họ không nhận ra điều này trong giai đoạn đầu của một mối quan hệ.

Bởi vì, như một nghiên cứu năm 2017 trên Journal of Personality and Social Psychology chỉ ra, người ái kỷ có thể trông giống những đối tác cực kỳ hấp dẫn, nhưng chỉ trong thời gian ngắn. Dù họ có hút ta mạnh mẽ thế nào lúc ban đầu, mối quan hệ với họ gần như luôn đầy biến động; và cuối cùng, họ thường để lại bạn trong tuyệt vọng.

Dẫu biết rằng những mối quan hệ này có thể gây tổn hại sâu sắc, rất nhiều người vẫn bị hút vào sức quyến rũ khó cưỡng của người ái kỷ. Hiểu được cách một người ái kỷ “yêu” là bước đầu tiên để bạn ngăn mình khỏi việc nhầm lẫn sự thao túng với tình cảm chân thật.

Dưới đây là hai cách mà người ái kỷ thể hiện thứ mà họ gọi là “tình yêu”.

Credit: Verywell / Ellen Lindner

1. Họ “dội bom yêu thương” bằng cường độ mãnh liệt

Một dấu hiệu điển hình của mối quan hệ với người ái kỷ là mức độ mãnh liệt trong giai đoạn đầu. Nhiều người gọi đó là “cơn lốc tình yêu”, nhưng nghiên cứu trên Journal of Family Theory and Review nói rằng thực chất đây là giai đoạn “lý tưởng hóa”.

Nói đơn giản, đây là thời điểm người ái kỷ phủ lên đối tác của mình những lời tán dương, quà cáp, những tuyên bố táo bạo về tình yêu và sự tận tụy hoặc bất cứ thứ gì đủ để khiến bạn xiêu lòng.

Hãy tưởng tượng, chỉ sau một hai buổi hẹn, ai đó đã nhìn bạn và nói rằng họ tin bạn là “tri kỷ” của họ. Rằng họ chưa từng cảm thấy như vậy với ai; rằng bạn là người đặc biệt nhất họ từng gặp; rằng trên đời không ai giống bạn; rằng bạn sinh ra là dành cho họ. Nghe cứ như truyện cổ tích, cho đến khi bạn nhận ra… hai người chỉ mới quen vài ngày.

Dù nghiên cứu về hiện tượng này còn hạn chế, các nhà tâm lý và chuyên gia trên toàn thế giới đã quá quen với nó: love-bombing – “dội bom yêu thương”. Những màn thể hiện lớn lao đó không xuất phát từ sự thân mật hay tình yêu. Love-bombing, về bản chất, được tạo ra để rút ngắn quá trình gắn kết. Người ái kỷ làm bạn ngập chìm trong những tín hiệu tích cực, và bằng cách đó, họ lách qua toàn bộ tiến trình hình thành mối quan hệ một cách tự nhiên.

Điều quan trọng nhất bạn cần hiểu là: những lời mật ngọt ấy không dành cho bạn, dù bạn có tin đến đâu. Thật ra, chúng dành cho họ. Trong mắt người ái kỷ, bạn chỉ là tấm gương phản chiếu giá trị của chính họ. Khi họ lý tưởng hóa bạn, cũng nghĩa là họ đang lý tưởng hóa chính mình. Thứ “tình yêu” bạn đang nhận chỉ là phương tiện để họ đạt được mục đích, và mục đích ấy chính là chiếm lấy bạn.

Bi kịch nằm ở chỗ: bệ đá họ dựng bạn lên chưa bao giờ là vĩnh viễn. Khi họ đạt được điều họ muốn, sự trìu mến của người ái kỷ thường nguội lạnh dần. Bởi lẽ, cường độ ấy vốn không phải để giữ lâu dài, nó chỉ cần thiết để khóa chặt sự tận tụy của bạn dành cho họ.

2. Họ yêu bạn bằng sự chiếm hữu và kiểm soát

Khi những màn “dội bom yêu thương” dần mất đi vẻ mới mẻ, người ái kỷ sẽ chuyển sang thể hiện “tình yêu” của họ bằng sự sở hữu. Trong mắt họ, một người yêu không bao giờ có thể là bạn đồng hành bình đẳng, vì bạn kém hơn họ. Đối với họ, người yêu chỉ là món đồ quý giá, tồn tại để củng cố cảm giác vượt trội của chính họ.

Ở giai đoạn này, cảm giác đòi hỏi và đặc quyền của họ trở nên khó mà bỏ qua. Họ dễ thuyết phục chính mình rằng vì họ là người “đã chọn” bạn, nên bạn nợ họ sự trung thành, lòng tận tụy, những ưu ái, hoặc bất cứ điều gì có thể làm thỏa mãn cái tôi đã phóng đại quá mức của họ.

Những hành vi được gọi là “yêu” có thể trông khá ngọt ngào lúc ban đầu. Ví dụ, họ có thể khăng khăng muốn biết vị trí của bạn mọi lúc, muốn biết bạn đi với ai, tất cả chỉ để “bảo vệ” bạn. Nhưng chẳng bao lâu sau, sự bảo vệ ấy bắt đầu giống như sự chiếm hữu.

Dĩ nhiên, họ sẽ luôn biện minh rằng họ làm vậy, rằng họ được quyền nói bạn được mặc gì, khi nào bạn được đi đâu, và bạn được đi với ai, chỉ vì họ “quan tâm” bạn nhiều đến thế. Rồi khi những hành vi này leo thang, họ sẽ nói rằng họ chỉ không muốn bạn gặp gỡ bạn bè, gia đình, hoặc ra khỏi nhà vì “người ngoài chẳng hiểu gì về mối quan hệ của chúng ta.”

Động lực cuối cùng đằng sau những hành vi đó là một khao khát kiểm soát vô đáy. Như nghiên cứu năm 2018 trên The Journal of Psychology chỉ ra, cả người ái kỷ phô trương lẫn người ái kỷ dễ tổn thương đều sẵn sàng thao túng cảm xúc người khác để đạt được mục đích của mình. Và trong một mối quan hệ tình cảm, mục đích ấy là giữ lấy quyền lực.

Với bạn, sự chiếm hữu và bảo bọc của họ có thể trông như đam mê, thậm chí như sự tận tụy không thay đổi. Nhưng theo thời gian, bạn sẽ nhận ra rằng khi một người ái kỷ nói, “Anh không thể chịu nổi ý nghĩ mất em,” thì thực chất họ đang nói: “Em là của anh, và anh không định chia sẻ em với ai cả.”

Trong những tình huống như vậy, họ bám chặt lấy bạn như bám vào một nguồn xác nhận giá trị, điều này thường thể hiện bằng việc họ cố cô lập bạn và đảm bảo rằng bạn không còn bất kỳ điểm tựa nào khác ngoài họ.

Dù trên giấy tờ, những thói quen kiểm soát và thao túng này trông rất lộ liễu, nhưng trong thực tế, nó lại có thể vô cùng mê hoặc. Ngay cả ngoài bối cảnh ái kỷ, nhiều người vẫn nhầm lẫn sự ghen tuông với sự tận tâm. Nhưng nếu một người ái kỷ khiến việc kiểm soát trở thành chủ đề cốt lõi của một mối quan hệ, bạn sẽ sớm đánh mất sự tự chủ và độc lập của mình, trong khi vẫn tin rằng đó chỉ là “cách yêu đặc biệt” của họ.

“Tình yêu” của người ái kỷ, theo nghĩa này, là thứ khiến bạn thu mình lại. Nó đòi hỏi sự phục tùng và buộc bạn phải uốn mình theo ý nó. Đó, dĩ nhiên, không phải là tình yêu thật sự, cũng chẳng phải tình yêu lành mạnh.

Tình yêu thật sự, trái lại, là sự tôn vinh cá tính và tự do; nó dịu dàng, vô điều kiện, và chưa bao giờ đòi hỏi nơi bạn quá nhiều. 

Tìm đọc thêm sách: “Khi vây quanh là những người Ái Kỷ” của Thomas Erikson - tác giả bộ sách Surrounded by Idiots, được dịch ra gần 60 ngôn ngữ và bán hơn 3 triệu bản trên toàn thế giới, là cuốn sách tập trung vào việc giải thích khái niệm ái kỷ (narcissism) từ góc độ tâm lý học, giúp độc giả nhận diện đặc điểm của những người ái kỷ như sự tự cao, thiếu đồng cảm, luôn đặt mình làm trung tâm và xu hướng thao túng người khác. 

https://s.shopee.vn/4pzZiftJLD

Tác giả: Mark Travers Ph.D.

Nguồn: 2 Ways Narcissists Express Their "Love" | Psychology Today