Lợi ích cảm xúc của việc làm cha

Phần lớn các công trình nghiên cứu về vai trò người cha xưa nay vẫn chủ yếu xoay quanh việc trẻ em được hưởng lợi như thế nào khi có sự hiện diện của một người cha hay một hình mẫu nam trong đời sống. Tuy nhiên, ngày càng có nhiều sự quan tâm dành cho giá trị mà chính người đàn ông nhận được từ vai trò làm cha. Không chỉ trẻ em mà cả người lớn cũng được hưởng lợi sâu sắc từ những ông bố có mặt, chủ động và gắn bó, điều này đã được chứng minh qua nhiều nghiên cứu và đúng với mọi tầng lớp kinh tế - xã hội. Người cha, trong quá trình nuôi dạy con, thường cảm thấy khoảng thời gian bên con vừa ý nghĩa, vừa mang lại cảm giác trọn vẹn ở nhiều cấp độ khác nhau.

Bất cứ ông bố nào cũng sẽ nói với bạn rằng, chỉ cần dành thời gian thực sự – cả về chất và lượng – với con, người cha có thể học hỏi được rất nhiều điều từ đứa trẻ. Thậm chí, cách nhìn nhận thế giới của người cha thường sẽ thay đổi hoàn toàn, không thể quay lại như cũ. Dù những lợi ích tâm lý mà trẻ nhận được từ tình yêu thương của cha đã được nghiên cứu khá sâu, thì gần đây, khoa học cũng bắt đầu chỉ ra rằng người cha cũng được nuôi dưỡng về cảm xúc thông qua mối gắn kết với con, một mối liên kết có nền tảng từ oxytocin, hay còn gọi là "hormone tình yêu".

Những lợi ích cảm xúc từ việc làm cha tỉ lệ thuận với mức độ hiện diện và gắn bó của người cha trong cuộc sống của con cái. Vào năm 1989, Marjory Roberts từng công bố trên tạp chí Psychology Today kết quả từ một nghiên cứu dài hạn với hơn 200 người cha, cho thấy việc làm cha mang lại trải nghiệm tích cực về mặt tâm lý – cụ thể là giúp người cha phát triển lòng thấu cảm và tình thương sâu sắc hơn. Phát hiện này trùng khớp với học thuyết "tính sinh thành" của Erik Erikson – cho rằng con người chỉ thực sự trưởng thành khi họ cống hiến cho sự phát triển của thế hệ sau.

image: Monkey Business Images/Shutterstock

Một tin vui khác từ nghiên cứu trên là, trái với suy nghĩ phổ biến, sự nghiệp của nam giới không hề đi xuống khi họ trở thành cha hoặc tăng cường vai trò của mình trong việc nuôi con. Và như nhiều nghiên cứu trước đây đã chỉ ra, trẻ em được hưởng rất nhiều lợi ích khi có cha ở bên. Cả bé trai lẫn bé gái đều phát triển thành những người trưởng thành tự tin, chín chắn và độc lập hơn khi được nuôi dưỡng bởi một người cha gắn bó. Đây là kết luận từ nghiên cứu của ba nhà tâm lý học Joseph Pleck, John Snarey và Anthony Maier – những người đã gọi vai trò làm cha là một trải nghiệm đôi bên cùng có lợi. “Vai trò của người cha cũng quan trọng không kém gì vai trò của người mẹ,” Snarey nhấn mạnh, một điều mà nhiều ông bố từng ngờ ngợ, giờ đây nghe được lời khẳng định chắc nịch, hẳn sẽ cảm thấy ấm lòng.

Giáo sư triết học đã nghỉ hưu Richard Taylor là một trong những người đã chia sẻ câu chuyện riêng, như một minh chứng sống động cho những phát hiện nói trên. Năm 1987, khi ông 67 tuổi, Taylor có một người con trai 39 tuổi và một em bé mới chào đời – khoảng cách gần bốn thập kỷ giữa hai lần làm cha giúp ông có cơ hội cảm nhận sâu sắc sự thay đổi trong vai trò người cha ở tuổi già. Trước khi đứa con nhỏ ra đời, ông tham gia lớp học tiền sản và trực tiếp có mặt trong lúc vợ sinh – những điều mà năm 1948 ông chưa từng làm cho người con đầu. Taylor thú nhận rằng ông hoàn toàn lóng ngóng trong việc chăm sóc trẻ sơ sinh, khiến người vợ trẻ không khỏi ngạc nhiên vì ông không phải là người cha lần đầu.

Với Taylor, việc có con khi đã về chiều là một trải nghiệm sâu sắc – điều mà rất nhiều ông bố lớn tuổi (kể cả bản thân người viết bài) đều cảm nhận được. Khi còn trẻ, ông từng say mê với sự nghiệp và đời sống xã hội, còn giờ đây, ông có thể – như ông nói – "toàn tâm toàn ý dành cho vợ và con trai bé nhỏ". Không còn bị chi phối bởi những mối bận tâm khác, cộng thêm vốn sống dày dạn, Taylor cảm nhận một tình yêu mới mẻ và khác biệt dành cho con trai út – bé được đặt tên là Aristotle – mà ông chỉ có thể gọi đó là “cảm giác viên mãn”. Những lợi ích tâm lý từ việc được con cái yêu thương một cách vô điều kiện đã được viết nhiều, nhưng tại thời điểm đó, người ta vẫn chưa thực sự chú ý đến phần thưởng tinh thần mà người cha nhận được khi họ trao lại tình yêu ấy – và đó chính là điều đã làm thay đổi sâu sắc thế giới nội tâm của Taylor.

Những phát hiện từ lĩnh vực thần kinh học về vai trò người cha càng củng cố thêm những trải nghiệm kể trên. Năm 2011, Brian Mossop viết trên Scientific American Mind rằng: “Khi một người đàn ông trở thành cha, não bộ anh ta trải qua một giai đoạn tái sinh thần kinh, điều này mang lại lợi ích cho cả cha lẫn con.” Chỉ trong vài ngày sau sinh, bộ não của cả cha và con đều thay đổi vĩnh viễn. Một mối liên kết hóa sinh hình thành nhanh chóng giữa hai bên – tương tự như sợi dây liên hệ giữa mẹ và thai nhi khi còn trong bụng.

Cụ thể hơn, não bộ của người cha được lập trình để phản ứng trước mọi mối đe dọa đến sự an toàn và thoải mái của con – một trong những biểu hiện rõ nét của oxytocin trong hành vi của người cha ở giai đoạn đầu đời con trẻ. Các nhà thần kinh học còn phát hiện rằng não bộ của cha và con hoạt động theo kiểu cộng sinh, cả hai cùng tác động và hưởng lợi từ nhau trên phương diện nhận thức. Các nghiên cứu thậm chí còn cho thấy, sau khi làm cha, nam giới phát triển thêm các tế bào thần kinh mới – như một cách mà tự nhiên giúp họ xây dựng sợi dây cảm xúc bền chặt sẽ theo suốt cuộc đời con cái.

Nếu sự cộng sinh nhận thức ấy chưa đủ khiến bạn kinh ngạc, thì bộ não của người cha còn có thể thay đổi hoạt động nội tiết và thần kinh tuỳ theo nhiệm vụ nuôi dạy cụ thể mà họ đảm nhận. Theo một nghiên cứu năm 2014 được công bố trên Proceedings of the National Academy of Sciences, não của người cha có thể linh hoạt chuyển đổi giữa hai mạng lưới – một để kết nối và cảnh giác, một để tư duy và hoạch định – và sẽ điều chỉnh hoạt động của mình tuỳ theo từng tình huống.

Dù việc nuôi dưỡng đóng vai trò thiết yếu trong việc làm cha, thì càng ngày các nhà khoa học càng nhận thấy chính bản chất sinh học là yếu tố định hướng hành vi của con người. Nghiên cứu này gợi mở rằng việc trở thành một “người cha tốt” phụ thuộc rất nhiều vào cách não bộ được kết nối, buộc chúng ta phải suy nghĩ lại về những gì xưa nay vẫn tưởng về vai trò làm cha. Dù làm cha không phải là điều gì mới mẻ, nhưng rõ ràng chúng ta đang bước vào một hành trình khám phá đầy mới lạ về nó – nơi hứa hẹn nhiều điều thú vị đang chờ phía trước.

Tác giả: Lawrence R. Samuel Ph.D

Nguồn: The Emotional Benefits of Fatherhood | Psychology Today