Vì sao sự điềm tĩnh có thể lại là phần thú vị nhất trong tình yêu

Vì sao sự điềm tĩnh có thể lại là phần thú vị nhất trong tình yêu
Sự điềm tĩnh năng động góp phần nuôi dưỡng đời sống tình cảm và những khoảnh khắc yêu thương sâu sắc.

Ý chính:

• Bình thản khi không làm gì thì dễ, nhưng giữ được sự điềm tĩnh giữa guồng quay bận rộn của cuộc sống mới là sự điềm tĩnh thật sự.
• 72% người trưởng thành cho biết họ muốn sống một cuộc đời yên bình hơn là cuộc sống đầy phấn khích; chỉ 16% chọn điều ngược lại.
• Sự điềm tĩnh chứ không phải cảm giác hưng phấn mới là yếu tố nâng cao sức khỏe thể chất và tinh thần ở người lớn tuổi.

"Tôi nhất định phải hẹn hò với một người điềm tĩnh." 

— Freida Pinto
"Anh không biết em yêu anh nhiều thế nào đâu… Khi anh ôm em vào lòng, em như sốt bừng lên, khó mà chịu nổi." 

— Peggy Lee

Tình yêu nồng nhiệt có thể rất vui và cuồng say, nhưng trong xã hội hối hả ngày nay, có lẽ sự điềm tĩnh năng động mới chính là điều đáng khao khát nhất trong một mối quan hệ.

Hưng phấn là trạng thái phấn khích mãnh liệt, thường đi kèm với những cảm xúc nhất thời. Nó là một kiểu hướng đến tương lai, thúc đẩy ta tìm kiếm cái mới, thay đổi, và không ngừng theo đuổi mục tiêu. Trong tình yêu, cảm giác hưng phấn thường được ví như một ngọn lửa bùng cháy dữ dội, gợi lên sự hào hứng, say mê và niềm vui sướng. Tác giả Betsy Prioleau từng nhận định: “Tình yêu trở nên tù túng trong sự bình lặng. Nó cần được khuấy lên bởi trở ngại, khó khăn và những bất ngờ. Thứ gì quá dễ dàng thì không còn hấp dẫn.”

Nhưng trong thời đại này, sự hưng phấn trong tình yêu thường trôi qua rất nhanh. Một người phụ nữ trưởng thành từng ly hôn đã chia sẻ đầy chua chát: “Sự hứng thú của đàn ông dành cho tôi kéo dài đúng bằng thời gian lớp trang điểm còn nguyên. Sáng hôm sau, lớp phấn trôi đi, thì niềm say mê của họ cũng biến mất.” Một cách để đối mặt với sự ngắn ngủi ấy, là học cách yêu trong sự điềm tĩnh linh hoạt và sống động.

Điềm tĩnh là trạng thái không còn xao động, căng thẳng, lo âu hay rối loạn. Khi ta nói thời tiết yên ả, điều đó có nghĩa là sẽ không có bão tố, gió lớn hay những cơn sóng dữ ập đến trong thời gian tới. Nhưng sự điềm tĩnh không chỉ đơn thuần là vắng mặt của những yếu tố tiêu cực, nó còn bao hàm những yếu tố tích cực nuôi dưỡng sự thăng hoa. Điềm tĩnh có liên hệ với những trạng thái dễ chịu như thư giãn hay kiên nhẫn, nhưng không hoàn toàn đồng nghĩa với chúng. Thư giãn, tức là cảm giác nhẹ nhàng, không lo âu, không căng thẳng, là yếu tố thiết yếu trong tình yêu và đời sống tình dục. Căng thẳng, lo lắng chỉ khiến tình yêu héo mòn và chuyện chăn gối trở nên gượng gạo. Ngược lại, sự điềm tĩnh là nền tảng cho những trải nghiệm tình dục sâu sắc; và chính đời sống tình dục cũng có thể mang lại sự thư thái bằng cách dẫn ta đến trạng thái bình yên. Thậm chí, chỉ một hành động đơn giản như nắm tay người mình yêu cũng đủ khiến huyết áp hạ xuống, nhịp tim chậm lại, căng thẳng tan đi, và cơ thể thả lỏng hơn (Cacioppo & Patrick, 2008).

Điềm tĩnh cũng gần gũi với đức tính kiên nhẫn, nhưng chúng không hoàn toàn là một. Kiên nhẫn là khả năng chờ đợi mà không bực bội hay nôn nóng, còn điềm tĩnh không nhất thiết phải chờ đợi hay ngồi yên một chỗ. Người ta cũng hay nhầm lẫn điềm tĩnh với thờ ơ, nhưng trong khi thờ ơ là không quan tâm, thì điềm tĩnh lại là khi ta vẫn quan tâm sâu sắc, chỉ là không để mình bị cuốn vào cơn lốc cảm xúc dữ dội.

Sự điềm tĩnh năng động

“Tôi phát hiện ra điều kỳ diệu của tình yêu (mới, hoàn toàn mới) cùng lúc với một sự bình yên diệu kỳ đang nảy nở trong tôi. Mọi thứ đều tĩnh lặng, nhẹ nhàng, không căng thẳng, không còn những cơn lốc lo sợ.”
— Yehuda Ben-Ze’ev

Triết gia Friedrich Kambartel (1989/2017) cho rằng: điềm tĩnh đòi hỏi sự chấp nhận, ta thôi cố kiểm soát những điều nằm ngoài khả năng, như hoàn cảnh không thể thay đổi của cuộc đời, người khác, hay chính bản thân mình. Điềm tĩnh là niềm tin rằng, những điều ngoài tầm tay ta không quyết định ý nghĩa cuộc sống của ta. Kambartel nói thêm, khi thực hành sự điềm tĩnh, ta được giải thoát khỏi cuộc giằng co bất tận và vô ích, cuộc vật lộn để kiểm soát những điều ta không thể thay đổi. Điềm tĩnh, theo cách ấy, không hề là thụ động. Đó là một trạng thái sống có chủ đích, chủ động buông bỏ điều không thể giữ, và bình an với chính mình giữa dòng đời luôn cuộn chảy.

Khi nói đến cảm xúc và tâm trạng, có hai trục cơ bản giúp ta hình dung rõ hơn trải nghiệm nội tâm: trục kích thích (arousal) và trục dễ chịu (pleasantness). Nhà tâm lý học Robert Thayer (1996) đề xuất chia trục kích thích thành hai hướng: một hướng đi từ tràn đầy năng lượng đến mệt mỏi, và một hướng khác từ căng thẳng đến điềm tĩnh. Từ đó, ta có bốn trạng thái cảm xúc cơ bản:

• Điềm tĩnh – đầy năng lượng,
• Điềm tĩnh – mệt mỏi,
• Căng thẳng – đầy năng lượng,
• Căng thẳng – mệt mỏi.

Theo Thayer, trạng thái dễ chịu nhất là khi ta vừa điềm tĩnh vừa tràn đầy năng lượng, trong khi trạng thái tồi tệ nhất là khi vừa căng thẳng lại vừa kiệt sức. Tuy nhiên, ông nhận thấy nhiều người không phân biệt được rõ giữa trạng thái “đầy năng lượng trong căng thẳng” và “đầy năng lượng trong điềm tĩnh”, bởi họ thường cho rằng hễ có năng lượng là sẽ kèm theo một mức độ căng thẳng nào đó. Khái niệm “năng lượng trong sự điềm tĩnh” còn khá xa lạ với nhiều người phương Tây, nhưng lại rất thân thuộc với các nền văn hóa khác. Thayer dẫn lời thiền sư Shunryu Suzuki (1970), người từng nói: “Điềm tĩnh trong tâm trí không có nghĩa là bạn phải ngừng hoạt động. Sự điềm tĩnh đích thực chính là khi ta tìm thấy nó ngay trong hành động. Cảm thấy bình yên khi không làm gì là điều dễ dàng, nhưng điềm tĩnh trong lúc đang hành động mới là sự điềm tĩnh thực sự.” Dạng điềm tĩnh năng động này thường xuất hiện trong những hoạt động có ý nghĩa, những điều ta làm vì đam mê, vì giá trị nội tại, chính những điều ấy nuôi dưỡng sự thăng bằng và phát triển toàn diện của con người (Ben-Ze’ev, 2019).

Sự điềm tĩnh và hứng khởi trong những cuộc ái ân

“Sự điềm tĩnh trưởng thành mang lại cảm giác hứng khởi lạ kỳ. Tôi say mê cái bình thản và bao dung nơi những người tình lớn tuổi, họ sống trọn trong khoảnh khắc, không mải tính toán chuyện ngày mai.”
—Một chàng trai trẻ yêu phụ nữ lớn tuổi

Ví tình yêu nồng cháy như một ngọn lửa rực rỡ là một cách hình dung hợp lý khi nói về cường độ của đam mê thể xác. Nhưng ở một chiều sâu khác, tình yêu còn gắn với sự điềm tĩnh sâu lắng, nơi trú ngụ của niềm tin vững bền giữa hai tâm hồn gắn bó. Chánh niệm, một trạng thái mà sự điềm tĩnh là cốt lõi, có thể làm gia tăng mức độ hài lòng trong cả đời sống tình dục lẫn cảm xúc yêu đương.

Con người luôn khao khát sự sôi động và bừng sống trong tình yêu. Họ muốn mối quan hệ của mình không chỉ ổn định mà còn phải khiến mình cảm thấy như đang sống thật sự. Một nhóm trực tuyến mang tên “Đã kết hôn và vẫn tán tỉnh”có khẩu hiệu: “Đã kết hôn, chứ đâu phải đã chết” với lời hứa sẽ giúp các thành viên “cảm nhận lại sự sống.” Thế nhưng, nghịch lý nằm ở chỗ: ta cũng mong tình yêu của mình được yên ổn, vững chãi, nhưng đồng thời vẫn giữ được cường độ mãnh liệt ban đầu. Đây chính là câu hỏi lớn: Liệu một tình yêu lâu dài, bền vững có thể khiến ta phấn khích và say mê? Hay rồi nó sẽ phai nhạt theo năm tháng? (Ben-Ze’ev, 2023). Liệu tình yêu lãng mạn chỉ có thể sống động nếu nó ngắn ngủi và đầy sóng gió? Nếu ta tin rằng những hoạt động giàu ý nghĩa và xuất phát từ nội tâm có thể vừa năng động vừa hứng khởi, thì tình yêu lâu dài cũng hoàn toàn có thể là một dòng chảy sống động, tươi mới và đầy cảm hứng.

Sự điềm tĩnh và hứng khởi qua từng chặng đời

“Không ai là quá già để thôi khao khát.”
—Tục ngữ Ý

Điềm tĩnh là một phần thiết yếu trong đời sống con người. Một khảo sát trên 116 quốc gia và vùng lãnh thổ cho thấy: 72% người trưởng thành mong muốn sống một cuộc đời điềm tĩnh hơn là sôi động, và chỉ 16% chọn điều ngược lại. Giá trị sâu sắc của sự điềm tĩnh trong đời sống và hôn nhân ngày càng trở nên rõ rệt theo thời gian, đặc biệt khi con người bước vào tuổi xế chiều, giai đoạn mà thể chất lẫn trí tuệ đều có xu hướng suy giảm. Khi ấy, con người thường dễ cảm thấy hài lòng hơn với những gì mình đang có, sự điềm tĩnh cũng lớn dần lên, và các xung đột hôn nhân dần lắng xuống. Người lớn tuổi thường có khuynh hướng sống tích cực hơn bằng cách trân trọng và tận dụng tối đa những gì mình còn giữ được. Mối bận tâm của họ không còn là có thêm bao nhiêu, mà là mất đi ít nhất có thể (Ben-Ze’ev, 2019). Nhiều nghiên cứu cho thấy người cao tuổi thường đạt mức điềm tĩnh cao hơn mức trung bình và mức hứng khởi thấp hơn so với người trẻ. Hơn thế nữa, chính sự điềm tĩnh chứ không phải hứng khởi, mới là tấm khiên vững chắc giúp con người chống chọi với sự suy giảm lâu dài về sức khỏe tinh thần và thể chất trong tuổi già (Hamm và cộng sự, 2021).

Tạm kết

Sự điềm tĩnh, suy cho cùng, là một lời tiên tri tự hiện thực: bạn càng điềm tĩnh và vững tin rằng mối quan hệ của mình sẽ bền lâu, thì bạn càng sẵn lòng đầu tư cho nó, và khả năng nó thực sự bền vững cũng cao hơn. Điềm tĩnh có thể không phải là yếu tố đầu tiên người ta nghĩ đến khi nói về một mối quan hệ hạnh phúc, nhưng nó lại là một nền tảng không thể thiếu. Đôi khi, chính những dòng nước lặng lẽ lại mang đến điều kỳ diệu cho trái tim đang yêu. 

Image: MAYA LAB/Shutterstock

Tài liệu tham khảo:

Ben-Ze'ev, A. (2019). The Arc of Love. How our romantic lives change over time.University of Chicago Press.

Ben-Ze’ev, A. (2023). Is casual sex good for you? Casualness, seriousness and wellbeing in intimate relationships. Philosophies, 8, 2023, 25.‏

Cacioppo, J. T., & Patrick, W. (2008). Loneliness: Human nature and the need for social connection. Norton.‏

Hamm, J. M., Wrosch, C., Barlow, M. A., & Kunzmann, U. (2021). A tale of two emotions: The diverging salience and health consequences of calmness and excitement in old age. Psychology and Aging, 36, 626-641.‏

Kambartel, F. (1989/2017). On calmness: Dealing rationality with what is beyond our control. In A. Krebs & A. Ben-Ze’ev (eds.), Philosophy of emotions, Vol. II. London: Routledge, 51-57.

Prioleau, B. (2003). Seductress: Women who ravished the world and their lost art of love. Viking.

Suzuki, S. (1970). Zen mind, Beginner’s mind. Weatherhill.

Thayer, R. E. (1996). The origin of everyday moods. Oxford University Press.

Nguồn: Why Calmness May Be the Most Exciting Part of Romance | Psychology Today

Tác giả: Aaron Ben-Zeév Ph.D.