Cách nhìn thấu người khác: 5 bí mật được khoa học chứng minh

Một nghiên cứu của Viện Công nghệ Massachusetts (MIT) phát hiện rằng, chỉ cần quan sát ngôn ngữ cơ thể, ta có thể dự đoán kết quả của một cuộc đàm phán với độ chính xác lên đến 87%.

Trong cuốn The Charisma Myth: How Anyone Can Master the Art and Science of Personal Magnetism, có đoạn viết:

Sau nhiều nghiên cứu chuyên sâu, Phòng thí nghiệm Truyền thông MIT kết luận rằng, chỉ cần phân tích ngôn ngữ cơ thể, không cần nghe bất kỳ lời nào, họ vẫn có thể dự đoán chính xác 87% kết quả của các cuộc đàm phán, cuộc gọi bán hàng qua điện thoại hay bài thuyết trình kế hoạch kinh doanh.

Nhưng phần lớn những gì bạn tin về ngôn ngữ cơ thể và cách phân tích người khác lại chỉ là những quan niệm sai lầm, thiếu cơ sở khoa học.

Vậy làm thế nào để thực sự hiểu người đối diện một cách đúng đắn? Hãy cùng khám phá những bí quyết từ các chuyên gia và nghiên cứu khoa học.

Nhưng trước tiên, bạn cần biết những sai lầm mà mình có thể đang mắc phải...

Những Sai Lầm Khi Đọc Vị Người Khác

Trong cuốn sách The Silent Language of Leaders: How Body Language Can Help – or Hurt – How You Lead, tác giả chỉ ra một số sai lầm phổ biến khi phân tích người khác:

• Không xét đến bối cảnh: Nếu ai đó khoanh tay, điều đó chưa chắc có nghĩa là họ đang phòng thủ hay không đồng tình. Có thể đơn giản là vì trời lạnh hoặc chiếc ghế họ ngồi không có chỗ đặt tay. Vì thế, trước khi đưa ra kết luận, hãy tự hỏi: “Trong hoàn cảnh này, hành động đó có hợp lý không?”
• Không tìm kiếm các dấu hiệu đi kèm: Một trong những sai lầm lớn nhất là chỉ dựa vào một dấu hiệu đơn lẻ. Trong phim ảnh, một cái nhếch mép có thể đủ để phát hiện kẻ nói dối, nhưng thực tế không đơn giản như vậy. Cái cần quan sát là một chuỗi hành vi liên quan – ví dụ như đổ mồ hôi, chạm mặt liên tục và nói lắp – khi xuất hiện cùng nhau, chúng mới thực sự có ý nghĩa. Hãy tự hỏi: “Phần lớn hành vi của người này có liên quan đến X không?”
• Không thiết lập tiêu chuẩn hành vi bình thường: Nếu một người vốn dĩ luôn bồn chồn, thì sự bồn chồn của họ không nói lên điều gì. Nhưng nếu một người thường rất điềm tĩnh bỗng trở nên lo lắng, đó mới là điểm đáng chú ý. Hãy tự hỏi: “Đây có phải là hành vi bình thường của họ không?”
• Không nhận thức được thành kiến cá nhân: Nếu bạn đã có thiện cảm hay ác cảm với ai đó từ trước, nó sẽ ảnh hưởng đến cách bạn đánh giá họ. Nếu ai đó khen ngợi bạn, có ngoại hình ưa nhìn hay có nét tương đồng với bạn, bạn có xu hướng đánh giá họ tích cực hơn, dù không nhận ra điều đó. Và điều nguy hiểm nhất là nhiều người tin rằng mình không hề bị ảnh hưởng bởi những yếu tố này.

Nếu bạn đã cân nhắc đến bối cảnh, quan sát các nhóm hành vi, thiết lập được tiêu chuẩn hành vi bình thường và ý thức được thành kiến của bản thân – thì bạn đã tiến rất xa rồi. Nhưng để đơn giản hóa, hãy bắt đầu từ một điều cơ bản:

Khi nào bạn có thể tin vào trực giác của mình?

Khi Nào Nên Tin Vào Trực Giác?

Tin vui: Ấn tượng ban đầu của bạn thường khá chính xác.

Tin không vui: Dù đúng hay sai, ấn tượng ban đầu có ảnh hưởng rất lớn đến suy nghĩ của bạn, và bạn thường rất khó thay đổi nó.

Sam Gosling, một nhà tâm lý học về tính cách tại Đại học Texas và tác giả cuốn Snoop, là một trong những người gần giống với Sherlock Holmes nhất ngoài đời thực. Ông nói:

Ấn tượng ban đầu thường khá hữu ích, nhưng điều quan trọng là bạn phải sẵn sàng điều chỉnh nó thật nhanh. Và đó là điều rất khó làm.

Vậy, khi chỉ có vài giây gặp gỡ ban đầu, bạn nên tin vào trực giác của mình về điều gì?

Nghiên cứu cho thấy nếu ai đó trông có vẻ hướng ngoại, tự tin, sùng đạo hoặc có tinh thần trách nhiệm – thì nhiều khả năng họ thực sự như vậy. Và nếu họ có ngoại hình ưa nhìn, bạn càng nên tin vào đánh giá ban đầu của mình hơn.

Tại sao?

Vì chúng ta thường chú ý nhiều hơn đến những người có ngoại hình bắt mắt, dẫn đến việc đánh giá họ chính xác hơn:

Con người có xu hướng “đánh giá cuốn sách qua bìa”, nhưng khi bìa sách đẹp, ta sẽ đọc kỹ hơn, từ đó đánh giá họ không chỉ tích cực hơn mà còn chính xác hơn.

Ngoài ra, bạn có thể tin vào những “tuyên bố về bản thân” mà ai đó thể hiện ra bên ngoài – như nhẫn tốt nghiệp, áo thun có slogan, hay hình xăm. Những thứ này nói lên họ là ai và muốn được nhìn nhận như thế nào.

Sam Gosling giải thích:

Những dấu hiệu này là những tuyên bố có chủ đích về thái độ, mục tiêu và giá trị của một người… Nhiều người nghĩ rằng chúng mang tính phô trương hay lừa dối, nhưng thực ra, hầu hết mọi người đều muốn được người khác hiểu đúng về mình. Nếu phải lựa chọn giữa việc bị hiểu sai theo hướng tích cực hay bị hiểu đúng theo cách chân thực nhất, phần lớn sẽ chọn cách thứ hai.

Những điều trên chủ yếu liên quan đến cuộc sống cá nhân. Vậy còn trong môi trường công việc thì sao?

Cách Nhìn Nhận Một Người Trong Công Việc

Muốn biết ai đó có giỏi trong công việc không? Hãy quan sát họ làm việc trong 30 giây – hoặc thậm chí chỉ 6 giây. Nghiên cứu chỉ ra rằng nhận định của bạn về năng lực của họ nhiều khả năng sẽ đúng hơn sai:

Trong một nghiên cứu, các đánh giá về ngôn ngữ cơ thể của giảng viên dựa trên đoạn video dưới 30 giây có thể dự đoán chính xác đánh giá cuối kỳ của sinh viên về họ. Những nghiên cứu khác cho thấy chỉ cần xem đoạn clip 6-15 giây cũng đủ để đoán chính xác năng lực của giáo viên.

Muốn biết ai đó có thông minh không? Điều này thường khó đánh giá chỉ bằng ngoại hình, nhưng có một mẹo nhỏ: Hãy xem họ có hài hước không. Vì nghiên cứu cho thấy người hài hước thường rất thông minh:

Nghiên cứu xác nhận rằng khả năng tạo ra sự hài hước là một dấu hiệu đáng tin cậy của trí tuệ.

Và còn một điều nữa cần chú ý khi họ nói chuyện: cách họ dùng từ “tôi”.

Những người quyền lực ít sử dụng từ này. Những người có vị thế thấp hơn lại dùng nó nhiều nhất:

Nghiên cứu cho thấy những ai thường xuyên nói “tôi” có xu hướng thân thiện, ấm áp và trung thực hơn. Ngược lại, những người có địa vị cao hơn lại ít dùng từ này – họ không cần phải liên tục khẳng định cái tôi của mình.

Bạn đã biết khi nào nên tin vào cảm giác của mình. Nhưng với vô số nghiên cứu về hành vi con người, hãy tập trung vào điều mà ai cũng muốn biết:

“Tôi có thể tin tưởng người này không?”

Dĩ nhiên, những kẻ muốn lừa gạt hoặc thao túng bạn sẽ cố tình tạo ra những dấu hiệu đáng tin cậy. Vì vậy, thay vì tập trung vào những tín hiệu có thể bị giả mạo, hãy chú ý đến những hành vi vô thức – những thứ không dễ kiểm soát nhưng lại mang ý nghĩa thực sự.

Trong cuốn Honest Signals: How They Shape Our World, các tác giả nhấn mạnh một dấu hiệu quan trọng mà bạn nên để mắt tới:

Bắt chước lời nói và hành vi – Họ có đang sử dụng những từ ngữ giống bạn không? Nói với tốc độ và giọng điệu tương tự? Họ có đang ngồi giống tư thế của bạn? Một trò chơi vô thức “theo chân người dẫn đầu” đang diễn ra chăng? Điều này cho thấy họ cảm thấy đồng điệu với bạn về mặt cảm xúc. Dĩ nhiên, nó có thể bị giả vờ, nhưng rất khó để duy trì suốt cả cuộc trò chuyện.

Bên cạnh đó, hãy tin tưởng những người thể hiện cảm xúc một cách tự nhiên và nhất quán qua ngôn ngữ cơ thể:

Những người có xu hướng hợp tác thường biểu lộ cảm xúc rõ ràng hơn những người không thích hợp tác. Sự thể hiện cảm xúc có thể là dấu hiệu đáng tin cậy về mức độ sẵn sàng hợp tác hơn là chỉ đơn thuần thể hiện cảm xúc tích cực.

Còn ngược lại thì sao? Khi nào bạn nên cảnh giác?

Hãy bắt đầu với những trường hợp cực đoan. Đôi khi, trực giác của bạn có thể cho bạn biết ai đó có thể nguy hiểm hay không – và điều này đã được nghiên cứu chứng minh:

Trong một thí nghiệm, những người tham gia có thể nhận diện tội phạm chỉ qua ảnh chụp khuôn mặt với độ chính xác đáng kể, ngay cả khi đã kiểm soát các yếu tố như giới tính, độ tuổi, chủng tộc, độ hấp dẫn và biểu cảm trên khuôn mặt.

Tuy nhiên, điều này không có nghĩa là bạn nên phán xét người khác chỉ dựa vào vẻ bề ngoài. Nhưng nếu bạn thực sự muốn biết ai có khả năng gây nguy hiểm, hãy hỏi một người đàn ông thấp bé.

Các nghiên cứu cho thấy đàn ông thấp có xu hướng nhạy bén hơn trong việc nhận diện sự thống trị và tính đe dọa của người khác.

Nhưng trong cuộc sống thường ngày, phần lớn thời gian bạn không phải đánh giá người khác vì lý do an toàn. Vậy làm thế nào để biết ai đó có xu hướng lừa gạt hay không trung thực?

Trước hết, hãy tập trung quan sát. Nghe có vẻ hiển nhiên, nhưng hầu hết chúng ta lại không làm điều này một cách nhất quán trong suốt cuộc trò chuyện. Chỉ cần có đủ động lực, bạn sẽ trở nên nhạy bén hơn rất nhiều.

Maria Konnikova, tác giả cuốn The Confidence Game, đã chia sẻ:

Khi bạn có động lực cao, khả năng đánh giá con người của bạn sẽ chính xác hơn đáng kể. Thông thường, chúng ta không đủ tập trung vì điều đó tiêu tốn năng lượng. Nhưng một khi đã chú tâm, bạn sẽ bắt đầu nhận ra những tín hiệu tinh tế mà bình thường dễ bị bỏ qua.

Ngoài ra, những người hay gian dối thường thể hiện một loạt dấu hiệu cơ thể nhất quán:

Theo Wray Herbert, tác giả On Second Thought: Outsmarting Your Mind’s Hard-Wired Habits:

Có bốn dấu hiệu quan trọng: chạm tay vào mặt, chạm tay vào tay, khoanh tay và hơi nghiêng người ra xa. Một trong những cử chỉ này có thể không có ý nghĩa gì, nhưng khi chúng xuất hiện cùng nhau, đó là dấu hiệu rõ ràng của sự thiếu trung thực. Và càng sử dụng cụm cử chỉ này nhiều, người đó càng ít đáng tin cậy trong các giao dịch tài chính.

Ngoài kẻ gian dối và nguy hiểm, làm thế nào để nhận diện những người có xu hướng ích kỷ hoặc thô lỗ? Hãy nhìn cách họ ăn mặc.

• Một người ăn mặc chỉn chu, gọn gàng thể hiện sự cẩn trọng, trách nhiệm.
• Nhưng nếu trang phục của họ quá cầu kỳ, khoe mẽ, hoặc một người phụ nữ cố tình để lộ nhiều da thịt, một người đàn ông phô trương cơ bắp – hãy cảnh giác với tính cách ái kỷ (narcissism).

Sam Gosling, chuyên gia tâm lý học tính cách, cho biết:

Những người có tính ái kỷ thường rất quan tâm đến ngoại hình. Phụ nữ thường mặc đồ gợi cảm hơn, còn đàn ông thích khoe cơ bắp.

Bạn đã biết cách nhận diện những kẻ giả tạo, những kẻ lừa lọc, và cả những người có xu hướng ích kỷ. Nhưng vẫn còn một câu hỏi quan trọng mà ai cũng muốn biết câu trả lời:

“Làm sao để biết ai đó đang thích mình?” 

Họ có đang tán tỉnh bạn không?

Các quý cô ạ, có một sự thật thú vị là các bạn thường đánh giá thấp mức độ thu hút của mình trong mắt đàn ông. (Và nghiên cứu cũng cho thấy rằng, khi phụ nữ tán tỉnh một cách thẳng thắn, họ sẽ thành công hơn nhiều.)

Còn các chàng trai kém hấp dẫn hơn lại có xu hướng đánh giá quá cao mức độ quan tâm mà phụ nữ dành cho họ. Vậy ai là người nên thực sự tin vào trực giác của mình khi xác định xem đối phương có đang thả thính không?

Những người đàn ông đẹp trai. Theo nghiên cứu, họ là những người đọc tình huống chính xác nhất:

Những người đàn ông kém hấp dẫn (nhưng lại nghĩ rằng mình hấp dẫn hơn thực tế) thường lầm tưởng rằng những phụ nữ xinh đẹp thích họ. Trong khi đó, những anh chàng có ngoại hình thu hút lại có cái nhìn thực tế hơn. Còn phụ nữ? Họ lại hay đánh giá thấp mức độ hứng thú mà đàn ông dành cho mình.

Vậy nếu bạn không phải là Brad Pitt (hay Angelina Jolie), thì dấu hiệu nào sẽ giúp bạn nhận ra rằng ai đó đang thích mình?

Nghiên cứu tại MIT cho thấy dấu hiệu rõ ràng nhất để nhận biết một người phụ nữ thích một người đàn ông chính là cách cô ấy nói chuyện.

Trong cuốn Do Gentlemen Really Prefer Blondes? có viết:

Dấu hiệu số một cho thấy một người phụ nữ có tình cảm với ai đó hơn mức tình bạn chính là tốc độ nói chuyện của cô ấy. Cô ấy nói trôi chảy, nhanh nhẹn (một dấu hiệu tốt), hay ấp úng, ngập ngừng (không mấy khả quan)?

Và không chỉ có vậy, cả nam lẫn nữ đều có xu hướng trầm giọng hơn khi nói chuyện với người mà họ cảm thấy hấp dẫn:

Chúng tôi nhận thấy cả hai giới đều sử dụng tông giọng trầm hơn và có mức độ kích thích sinh lý cao hơn khi trò chuyện với người khác giới mà họ bị thu hút.

Một dấu hiệu nữa mà bạn nên chú ý chính là sự động chạm. Một cái chạm nhẹ vào vai, eo hoặc cánh tay là một tín hiệu tốt. Nhưng nếu đó là một cái chạm lên mặt? Chúc mừng bạn, có thể đã đến lúc nghe tiếng chuông của máy đánh bạc rồi đấy.

Trong cuốn Close Relationships, nghiên cứu chỉ ra rằng:

Hành động được đánh giá là thể hiện sự tán tỉnh và hấp dẫn lãng mạn nhất chính là chạm nhẹ vào mặt, tiếp đến là chạm vào vai hoặc eo, sau đó là chạm nhẹ vào cánh tay. Ngược lại, những cử chỉ ít mang tính lãng mạn nhất là đẩy vai, vỗ nhẹ vào vai và bắt tay.

Tóm lại, đây là cách đọc vị người khác một cách thông minh:

• Đừng mắc sai lầm phổ biến: Hãy xem xét bối cảnh, nhóm tín hiệu, tiêu chuẩn cá nhân và các yếu tố thiên kiến.
• Ấn tượng đầu tiên thường chính xác: Nhưng bạn cần biết đặc điểm nào đáng tin cậy.
• Tin vào sự bắt chước và biểu lộ cảm xúc: Nhưng chúng phải duy trì liên tục và nhất quán.
• Những người tệ bạc thường có dấu hiệu: Hãy để ý và tìm kiếm những kẻ ái kỷ qua cách họ ăn mặc hào nhoáng.
• Giọng nói trầm hơn và sự động chạm thể hiện sự tán tỉnh: Điều này đúng cho cả nam lẫn nữ.

Vậy, sau khi đã học được cách đọc vị người khác, làm thế nào để bạn khiến người khác đọc vị mình theo hướng tốt đẹp nhất?

Có phải bạn nên điều chỉnh ngôn ngữ cơ thể của mình không? Không cần.
Có phải bạn nên kiểm soát biểu cảm khuôn mặt hay hành động bắt chước không? Cũng không.

Khi tôi trò chuyện với Olivia Fox-Cabane, tác giả cuốn The Charisma Myth, cô ấy đã nói rằng mọi nỗ lực kiểm soát bề ngoài đều vô ích, trừ khi bạn đủ khả năng diễn xuất đạt giải Oscar:

Cố gắng kiểm soát biểu cảm khuôn mặt không chỉ là điều bất khả thi, mà còn phản tác dụng. Khi những biểu cảm nhỏ không ăn khớp với biểu cảm chính, chúng sẽ khiến người khác cảm thấy có gì đó không ổn và bạn có thể trông giả tạo – điều này sẽ phá hủy sự tin tưởng và sức hút của bạn.

Cách bạn thể hiện ra bên ngoài chính là sự phản chiếu của những gì bên trong bạn. Hãy thay đổi cảm xúc nội tại, và điều đó sẽ tự nhiên tỏa ra bên ngoài. Olivia cũng nói thêm:

Cũng giống như các vận động viên đưa bản thân vào “vùng phong độ cao”, bạn có thể đặt mình vào trạng thái tinh thần tương ứng với ngôn ngữ cơ thể mà bạn muốn thể hiện. Khi đó, sự tự tin và năng lượng sẽ tự động lan tỏa từ suy nghĩ ra cử chỉ. Vậy nên, chính tư duy bên trong mới là điều quyết định tất cả.

Tuần tới, tôi sẽ nói về những phương pháp khoa học giúp bạn đạt được trạng thái tinh thần ấy. Đừng bỏ lỡ nhé.

Cuối cùng, điều quan trọng nhất vẫn là bạn là ai ở bên trong. Bạn có thể mài giũa và hoàn thiện bản thân, nhưng không thể sống cả đời bằng cách diễn xuất.

Vậy nên, hãy thử một điều đơn giản: trở thành phiên bản tốt nhất của chính mình. 

Nguồn: How To Read People: 5 Secrets Backed By Research