Vì sao đã hiểu mà vẫn không thay đổi được?

Bài viết của tiến sĩ Lê Nguyên Phương

Trong suốt nhiều năm làm việc với cá nhân và tổ chức, tôi đã gặp vô số người tài giỏi. Nhiều người trong số họ có kiến thức sâu về tâm lý học, từng tham gia nhiều khóa phát triển bản thân, thậm chí có thể tư vấn cho người khác một cách xuất sắc. Nhưng khi đối mặt với chính mình, họ vẫn sa vào những cảm xúc quen thuộc, vẫn phản ứng theo những mô thức cũ kỹ. Điều khiến họ kiệt sức không phải là nỗi đau, mà là sự thất vọng: "Tôi hiểu hết rồi, sao vẫn không thể thoát ra được?"

Câu hỏi này xuất hiện bởi vì hiểu biết thuộc về tầng trí thức - nơi chúng ta phân tích, đánh giá và đưa ra kết luận. Nhưng chuyển hóa lại diễn ra ở một chiều sâu khác hoàn toàn. Khoa học thần kinh đã chứng minh: những phản ứng tự động (cảm xúc, nhận thức và hành vi) được chi phối bởi các vùng não dưới vỏ như amygdala và hippocampus - nơi lưu giữ ký ức cảm xúc và cả những cơ chế bảo vệ nguyên thủy. Đây là những khu vực mà lý trí khó có thể can thiệp trực tiếp.

Những chấn thương tâm lý từ thời thơ ấu, những niềm tin hạn chế được hình thành qua kinh nghiệm sống... chúng không tan biến chỉ vì ta "nhận ra nó sai". Chúng ăn sâu vào hệ thần kinh, thấm nhuần trong cảm giác cơ thể, trở thành những phản ứng vô thức. Và vì vậy, sự thay đổi không thể đến chỉ bằng nỗ lực tư duy, mà cần một quá trình trải nghiệm lại - trong an toàn - những điều đã từng bị chôn giấu, để từ đó cơ thể và cảm xúc được cập nhật lại thực tại.

Vậy tại sao ta vẫn lặp lại nỗi khổ cũ? Bởi vì hệ thần kinh luôn tìm kiếm sự quen thuộc, không nhất thiết phải tốt đẹp. Chúng ta tái tạo những tình huống đã từng giúp mình "sống sót" - dù giờ đây nó có thể gây tổn hại. Cơ chế sinh học gọi đó là xu hướng duy trì trạng thái quen thuộc của não bộ.

Trong tâm lý học, đó là trauma repetition - sự tái diễn vô thức của những tổn thương chưa được hóa giải. 

Điều này giải thích tại sao nhiều người vẫn thu hút những mối quan hệ độc hại, vẫn sa vào những mô thức làm việc kiệt sức, dù họ hiểu rõ tác hại của nó.

Trong chương trình Tâm Lý Học Chuyển Hóa, cũng như các chương trình đào tạo Tham vấn tâm lý theo hướng tiếp cận thân - tâm, chúng tôi không cung cấp thêm kiến thức để bạn "giỏi hơn". 

Thay vào đó, chúng tôi tạo ra không gian đủ an toàn để bạn dừng lại, quan sát, và bắt đầu nhìn rõ - không chỉ vấn đề của bạn, mà là cách bạn đang tiếp xúc với chính mình mỗi ngày. 

Khi ta đủ tĩnh lặng để quan sát, đủ từ tế để không phán xét điều mình đang thấy, chuyển hóa tự nhiên xảy ra. Và từ đó, sự thay đổi diễn ra không vì bạn cố thay đổi, mà vì điều cũ đã không còn lý do để tồn tại nữa.

Đó chính là điểm khác biệt. Thay vì cố gắng "sửa" hay "cải thiện", chúng ta học cách trở về - về với sự rỗng lặng, tỉnh thức và thuần khiết vốn có trong mỗi người. 

Chuyển hóa không đến từ việc hiểu thêm. Chuyển hóa đến khi bạn đủ tĩnh để nhìn - và đủ tử tế để không còn chạy trốn điều mình đang thấy.

Nếu bạn đã hiểu rất nhiều nhưng vẫn cảm thấy mắc kẹt, có thể không phải bạn chưa đủ nỗ lực. Có thể chỉ là bạn chưa học cách có mặt đầy đủ với chính mình. 

Đôi khi, điều ta cần không phải là thêm kiến thức, mà là một khoảng lặng để thật sự quay về. Quay về với nhịp thở, với cảm giác cơ thể, với những gì đang hiện diện ngay khoảnh khắc này. 

Và trong sự quay về ấy, chuyển hóa bắt đầu - nhẹ nhàng, tự nhiên, như cách mặt trời mọc mỗi sáng.

Nguồn: https://www.facebook.com/share/p/19Cn9o6ytr/