Làm thế nào để có ít đồ đạc hơn

Sự mê hoặc của vật chất

Đồ đạc có một sức hấp dẫn lạ kỳ – khiến ta mua về những thứ mình không cần hoặc không đủ tiền để mua, và giữ lại những món đồ đã quá lâu không còn tác dụng. Ở mức độ cực đoan, những thói quen này có thể trở thành vấn đề nghiêm trọng. Tôi nghiên cứu, phát triển phương pháp điều trị cho chứng rối loạn mua sắm cưỡng chế – đặc trưng bởi cảm giác thèm muốn vô tận đối với việc sở hữu thêm đồ đạc – và chứng rối loạn tích trữ, khi con người không ngừng giữ lại và chất chồng đồ vật.

Ngay cả khi bạn không gặp phải những vấn đề nghiêm trọng như vậy, có thể bạn vẫn cảm thấy khó kiểm soát những thứ mình sở hữu. Nếu đúng vậy, hướng dẫn này sẽ giúp bạn.

Mối quan hệ của chúng ta với đồ vật có gốc rễ sâu xa trong tâm lý

Giống như các mối quan hệ giữa người với người, mỗi chúng ta đều có một câu chuyện riêng về cách mình gắn bó với vật chất.

Tôi lớn lên trong cảnh nghèo khó và luôn cảm thấy xấu hổ về điều đó. Khi còn đi học, tôi lén lấy phiếu ăn trưa miễn phí vào lúc không có ai nhìn thấy. Trong những năm trung học, tôi khao khát được hòa nhập với bạn bè, đến mức làm ba công việc cùng lúc chỉ để có đủ tiền mua những bộ quần áo "sành điệu" mà những đứa trẻ khá giả có.

Ngay cả khi đang theo đuổi sự nghiệp trở thành một nhà tâm lý học lâm sàng, tôi vẫn luôn thèm muốn những thứ đẹp đẽ. Tôi cảm thấy mình xứng đáng được thưởng vì đã làm việc chăm chỉ để đạt được ước mơ. Tôi đã mắc nợ vì việc học, vậy thì thêm một bộ quần áo mới có đáng là bao?

Giờ đây, tôi không còn nghèo nữa. Nhưng tôi vẫn bị cuốn hút bởi những thứ không thực sự cần thiết. Sau khi có con, sự gắn bó của tôi với đồ vật không chỉ dừng lại ở việc mua thêm, mà còn là không nỡ vứt đi những thứ đã hết công dụng. Chiếc áo choàng tắm của con tôi treo trên móc suốt một năm sau khi thằng bé đã lớn hơn và không còn mặc vừa nữa. Với tôi, đó không chỉ là một món đồ – nó là cánh cửa mở ra những ký ức về tuổi thơ của con, về tình mẫu tử, về những ngày tháng tôi cố gắng trở thành một người mẹ tốt.

Cũng như tôi, bạn chắc chắn có những lý do riêng khiến mình muốn mua sắm và giữ lại nhiều thứ hơn mức cần thiết. Việc gán cho đồ vật những giá trị tinh thần bắt đầu từ khi ta còn nhỏ và được củng cố suốt cả cuộc đời.

Trẻ con học được rằng một chú gấu bông hay một chiếc chăn có thể mang lại cảm giác an toàn khi xa bố mẹ. Thanh thiếu niên nhìn vào bạn bè để biết thứ gì là "hợp mốt" và thường mong muốn có được những món đồ như vậy. Nếu bạn từng bị bạn bè xa lánh, từng trải qua xung đột gia đình hay lớn lên trong một môi trường thiếu sự hỗ trợ, có thể bạn sẽ tìm kiếm sự an ủi từ đồ vật nhiều hơn là từ con người. Đôi khi, bạn sẽ thấy một món đồ đáng giá hơn chính những phẩm chất của bản thân – và nó cũng dễ nắm bắt hơn là một người bạn chân thành.

Mối quan hệ giữa con người và vật chất tồn tại trên một dải phổ rộng. Ở một đầu là những người theo đuổi lối sống tối giản, hiếm khi mua sắm và chỉ sở hữu vài món đồ cần thiết. Ở đầu kia là những người mua sắm gần như mỗi ngày, dù phải chịu áp lực tài chính nặng nề. Một số khác thì chậm rãi tích lũy đồ đạc theo thời gian, không nỡ bỏ đi dù không còn sử dụng. Họ có thể bắt đầu bằng việc lấp đầy một căn phòng, rồi dần dần cả ngôi nhà chẳng khác gì một nhà kho.

Photo by Olga Yastremska/Getty Images

Lợi ích của việc lấy lại quyền kiểm soát đồ đạc của bạn

Ngay cả khi thói quen mua sắm và tích trữ của bạn chưa đến mức bị coi là một rối loạn tâm lý – tiêu chí quan trọng nhất là liệu chúng có gây ra sự căng thẳng hay cản trở đáng kể trong cuộc sống của bạn hay không – thì vẫn luôn có cơ hội để thay đổi.

Có thể bạn cũng giống như tôi hồi còn học đại học: tự đẩy mình vào cảnh nợ nần chỉ vì mua những thứ không thực sự cần thiết. Hoặc có lẽ bạn đã quá mệt mỏi với việc dọn dẹp, sắp xếp rồi lại bày biện mọi thứ trong nhà. Tủ quần áo của bạn không còn chỗ chứa. Đồ đạc chất chồng lên nhau. Bạn không thích cách mọi thứ trông như thế. Bạn mất thời gian tìm kiếm đồ, rồi lại chật vật cất chúng đi.

Hành tinh của chúng ta đang chịu tổn thương vì thói quen tiêu dùng thiếu bền vững. Đặc biệt, các nước giàu đang tiêu thụ tài nguyên nhiều hơn mức đáng có. Chỉ riêng 20 quốc gia có dấu chân sinh thái lớn nhất thế giới đã sử dụng tài nguyên và thải ra rác thải với tốc độ như thể chúng ta có tới năm Trái Đất.

Nếu gia đình bạn giảm mua sắm 10% trong một năm, bạn có thể giúp ngăn chặn lượng khí thải CO₂ tương đương với 14.000 túi rác sinh hoạt (tức khoảng 1.400 kg). Không chỉ vậy, bạn còn có thể giảm đáng kể lượng rác thải chôn lấp bằng cách chuyển những món đồ không còn dùng đến nhưng vẫn còn giá trị cho người khác.

"Tôi thực sự muốn thay đổi, nhưng điều đó quá khó!"

Nếu bạn đang nghĩ như vậy, đừng lo. Những lời khuyên trong hướng dẫn này được đúc kết từ 20 năm nghiên cứu chuyên sâu về cách giúp những người mắc chứng mua sắm cưỡng chế và rối loạn tích trữ lấy lại sự kiểm soát bản thân, vượt qua sự gắn bó quá mức với đồ vật. Vì hai chứng rối loạn này thực chất chỉ là những điểm cực đoan trên một dải phổ hành vi rất phổ biến, nên hướng dẫn này sẽ hữu ích với bất kỳ ai muốn giảm bớt sự chi phối của vật chất trong cuộc sống của mình.

Cam kết thay đổi thói quen mua sắm và tích trữ một cách cụ thể

Bạn sẽ dễ dàng kiểm soát bản thân hơn nếu đưa ra quyết định từ trước, thay vì phụ thuộc vào ý chí nhất thời khi đang ở cửa hàng hay lướt mua sắm trực tuyến. Một cách hiệu quả để tránh tiêu dùng quá mức là viết ra mục tiêu của bạn, gần như một bản cam kết ràng buộc. Điều này sẽ giúp bạn không quên hoặc tự ý thay đổi mục tiêu giữa chừng. Và nếu có thêm người đồng hành, bạn sẽ càng có động lực để kiên trì với cam kết của mình.

Hãy viết một bản cam kết nêu rõ mục tiêu của bạn, sau đó ký tên, treo ở nơi bạn có thể nhìn thấy mỗi ngày, và chia sẻ với người thân hoặc bạn bè. Ví dụ:

Kể từ ngày 1 tháng 4 năm 2022, tôi sẽ giảm chi tiêu 10% mỗi tháng trong vòng 12 tháng. Hiện tại, trung bình tôi chi tiêu x đô la mỗi tháng. Vì vậy, tôi sẽ đặt mục tiêu không tiêu quá y đô la mỗi tháng.

Khi tìm cách cắt giảm tổng chi tiêu, bạn có thể nhận ra rằng có những thứ mình thực sự không cần. Một cam kết khác có thể là:

Trong tháng 7, tôi sẽ quyên góp toàn bộ quần áo rộng hoặc chật hơn một cỡ nhưng vẫn còn sử dụng tốt. Tôi cũng sẽ tặng đi tất cả quần áo không mặc trong suốt một năm qua.

Trong cả hai trường hợp, việc đặt ra mục tiêu cụ thể giúp bạn tránh hiểu sai hoặc viện cớ trì hoãn. Đồng thời, khi xác định ngày bắt đầu rõ ràng, bạn sẽ không còn rơi vào cái bẫy "để ngày mai rồi làm".

Khi quyết định mục tiêu cụ thể trong bản cam kết, hãy dành thời gian suy ngẫm về lợi ích của sự thay đổi (ví dụ: trở thành tấm gương tốt, bảo vệ môi trường, giữ nhà cửa gọn gàng hơn) cũng như tác hại của việc không thay đổi (chẳng hạn như gia tăng nợ nần). Nếu bạn cảm thấy khó tìm ra lý do để thay đổi, hãy nhờ người thân hoặc bạn bè giúp bạn nhận ra điều đó.

Nhận diện những yếu tố thúc đẩy và củng cố thói quen mua sắm, tích trữ của bạn

Chúng ta mua sắm và tích trữ đồ đạc vì rất nhiều lý do, không chỉ đơn thuần vì nhu cầu sử dụng. Đồ vật giúp ta kết nối với người khác, giúp đỡ người khác, gợi nhớ về quá khứ, tự thưởng cho bản thân, tạo ý nghĩa cho cuộc sống, thể hiện cá tính và cảm nhận cái đẹp. Chúng cũng là một cơ chế đối phó với căng thẳng, xoa dịu nỗi lo khi nghĩ đến viễn cảnh không có thứ mình cần, tránh cảm giác bỏ lỡ món hời hay quên mất điều gì đó quan trọng.

Để hiểu rõ điều gì duy trì thói quen của bạn, hãy tự hỏi: Vì sao tôi mua và giữ lại những món đồ mình không sử dụng? Tôi hy vọng đạt được điều gì? Điều gì kích thích mong muốn này? Tôi cảm thấy thế nào ngay sau khi mua một món đồ hoặc quyết định giữ lại một vật dụng? Nếu cảm thấy khó trả lời, hãy nhớ lại lần gần nhất bạn đi mua sắm hoặc lần cuối bạn do dự khi định quyên góp một món đồ yêu quý.

Hãy lặp lại bài tập suy nghĩ này trong nhiều tình huống khác nhau, với những loại đồ vật khác nhau. Có phải một số người, địa điểm, sự kiện khiến bạn dễ dàng mua sắm hoặc giữ lại đồ đạc hơn (ví dụ: khi thấy một món đồ đang giảm giá, khi nhân viên bán hàng tư vấn nhiệt tình, khi bạn cảm thấy buồn chán, sau một thành công nào đó)? Bằng cách đối diện với cám dỗ và đặt ra những câu hỏi này, bạn sẽ nhận ra những yếu tố kích thích hành vi của mình cũng như hệ quả đi kèm.

Ví dụ về mua sắm

Yếu tố kích thích:

• Đi đến trung tâm thương mại
• Đi mua sắm cùng bạn bè
• Nhìn thấy một món đồ hợp với phong cách của mình và đang giảm giá
• Muốn trông thật đẹp trong một sự kiện đặc biệt sắp tới
• Cảm thấy mình xứng đáng vì đã làm việc chăm chỉ

Hành vi:

• Mua quần áo mà tôi nghĩ là cần, nhưng thực chất chỉ là muốn có thêm

Hệ quả:

• Cảm giác hứng thú khi mua sắm
• Niềm vui khi mua sắm cùng bạn bè
• Cảm giác hạnh phúc khi săn được món hời
• Thích thú khi diện đồ mới
• Thỏa mãn khi nhìn thấy tủ quần áo gọn gàng, đầy ắp những món đồ đẹp

Ví dụ về tích trữ

Yếu tố kích thích:

• Tổng vệ sinh nhà cửa, nhìn thấy một món đồ đã lâu không đụng tới, rồi lo lắng rằng nếu bỏ đi mình sẽ quên mất kỷ niệm gắn liền với nó
• Tìm lại một bộ quần áo cũ và tin rằng một ngày nào đó nó sẽ hợp thời trở lại

Hành vi:

• Giữ lại những món đồ mình không dùng đến

Hệ quả:

• Nỗi lo về việc không có sẵn thứ mình cần (dù vì giá trị sử dụng hay giá trị tình cảm) được xoa dịu

Khi đã nhận diện được những yếu tố kích thích cũng như hiểu rõ hành vi và hệ quả của chúng, bạn sẽ dễ dàng xây dựng một kế hoạch phù hợp với nhu cầu của mình – và đó cũng chính là bước tiếp theo trên hành trình thay đổi.

Lập kế hoạch để cưỡng lại cám dỗ mua sắm những món đồ không cần thiết

Khi đã nhận diện được những yếu tố kích thích thói quen mua sắm, bạn có thể tìm cách thay thế chúng bằng những hành vi khác, giúp đạt được hiệu quả tương tự nhưng không cần phải mua thêm đồ. Hãy lấy một cuốn sổ tay và lập bảng giống như ví dụ dưới đây, điền vào đó những yếu tố kích thích riêng của bạn cùng với những cách thay thế khả thi. Bạn sẽ nhận ra rằng, phần lớn hệ quả của hành vi mua sắm đều mang tính tâm lý và cảm xúc. Vì vậy, điều quan trọng là tìm ra những phương thức mới để đáp ứng nhu cầu tâm lý đó theo cách lành mạnh hơn.

Có thể bạn nghĩ rằng cách đơn giản nhất để giảm mua sắm là tránh xa các cửa hàng, nhưng điều này không thực sự khả thi. Cùng lắm, bạn chỉ có thể giảm bớt số lần đi mua sắm mà thôi. Vì vậy, bạn cần có một kế hoạch cụ thể để giữ vững sự tự chủ mỗi khi đối diện với những yếu tố kích thích khiến mình muốn mua sắm, chẳng hạn như lúc đi siêu thị mua nhu yếu phẩm.

Một cách hiệu quả để phá vỡ thói quen là đặt ra những quy tắc mua sắm, giúp bạn học cách kiềm chế ham muốn ngay lập tức. Một số quy tắc hữu ích có thể là:

• Chỉ mua những thứ đã có trong danh sách trước đó.
• Chờ ít nhất 24 giờ sau khi lập danh sách rồi mới mua sắm.
• Với những món đồ không thiết yếu, hãy đợi ít nhất một tuần trước khi quyết định mua.

Những quy tắc này sẽ giúp bạn rèn luyện khả năng trì hoãn sự thỏa mãn, để khi đối diện với những chương trình giảm giá có thời hạn ngắn (ví dụ: khuyến mãi chớp nhoáng 24 giờ), bạn vẫn đủ tự tin để phớt lờ chúng. Đồng thời, chúng cũng giúp đảm bảo rằng bạn thực sự cần tất cả những thứ có trong danh sách mua sắm của mình, và tạo cho bạn cơ hội từ bỏ những món đồ chỉ xuất hiện trong khoảnh khắc bốc đồng.

Lập kế hoạch để buông bỏ những món đồ không còn sử dụng

Lý do khiến chúng ta không nỡ rời xa những món đồ không còn giá trị sử dụng thường xuất phát từ những suy nghĩ và cảm xúc khi tưởng tượng về việc mất đi chúng. Vì vậy, để có thể thực sự buông bỏ, bạn cần sẵn sàng và đủ bản lĩnh để đối diện với những cảm giác khó chịu này mà không để chúng chi phối hành động của mình.

Khi trong đầu bạn vang lên những suy nghĩ như: "Nhỡ đâu sau này mình lại cần đến nó thì sao?", hãy tự nhắc nhở bản thân rằng suy nghĩ chỉ là suy nghĩ, không phải sự thật. Nếu bạn tưởng tượng rằng có ai đó sẽ tặng mình một triệu đô, liệu tiền có rơi từ trên trời xuống không? Tiếc là không, dù bạn có ước ao mãnh liệt đến đâu. Cũng vậy, việc bạn nghĩ rằng một ngày nào đó mình sẽ cần món đồ ấy không có nghĩa là điều đó thực sự xảy ra. Và ngay cả khi viễn cảnh ấy trở thành sự thật, nó cũng không phải là ngày tận thế. Bạn hoàn toàn có thể tìm cách khác để thay thế—dùng một món đồ khác trong nhà, hoặc mượn từ hàng xóm, bạn bè.

Còn đối với những cảm xúc khó chịu khi vứt bỏ đồ đạc, như lo lắng, tiếc nuối, buồn bã, hay thậm chí những phản ứng cơ thể như tim đập nhanh, bồn chồn, hãy tập làm quen với chúng. Hãy dành ra một khoảng thời gian cố định—khoảng một đến hai giờ—để lọc đồ và cho đi, ngay cả khi những cảm giác ấy xuất hiện. Điều này giúp bạn dần nhận ra rằng mình hoàn toàn có thể chịu đựng và vượt qua những cảm xúc ấy, chứ không nhất thiết phải nghe theo chúng. Với những món đồ khó bỏ nhất, bạn có thể viết ra những lo lắng của mình: "Nếu mình bỏ món đồ này đi, chuyện tệ nhất có thể xảy ra là gì?" Rồi một thời gian sau, hãy nhìn lại và tự hỏi: "Điều đó có thực sự xảy ra không?" Nếu có, mình đã đối mặt với nó như thế nào?"

Cho đến nay, chưa có ai trong số những khách hàng tôi từng tư vấn mất mạng vì vứt bỏ đồ đạc. Ngược lại, họ nhận ra mình có thể làm được những điều mà trước đây tưởng như bất khả thi. Tôi tin rằng bạn cũng sẽ làm được. Hơn thế nữa, việc tặng lại đồ cho người khác cũng mang lại niềm vui không nhỏ—dù là quyên góp từ thiện hay gửi tặng bạn bè, người thân, những người thực sự cần món đồ ấy hơn bạn.

Tương tự như những nguyên tắc kiểm soát mua sắm, một cách khác giúp bạn tránh bị cảm xúc chi phối trong khoảnh khắc là đặt ra các quy tắc loại bỏ đồ đạc từ trước và nghiêm túc tuân theo. Chẳng hạn, bạn có thể đặt quy tắc: “Mình sẽ bỏ đi bất cứ thứ gì không sử dụng trong vòng sáu tháng qua”.

Dưới đây là một số cách áp dụng quy tắc này, cũng như một số quy tắc khác mà bạn có thể thử:

Quy tắc một phút khi quyết định mua hoặc bỏ đồ

Khi cân nhắc xem có nên mua một món đồ (trừ những nhu yếu phẩm) hoặc có nên vứt bỏ thứ gì đó, hãy tự giới hạn thời gian suy nghĩ trong một phút. Quy tắc này không chỉ giúp bạn tiết kiệm thời gian mua sắm hay dọn dẹp, mà còn ngăn bạn đưa ra những quyết định dựa trên cảm xúc nhất thời. Bạn có rất nhiều việc quan trọng hơn để làm, phải không?

Bởi lẽ, nếu một món đồ thực sự cần thiết hoặc thực sự không còn giá trị, bạn sẽ biết ngay câu trả lời mà không cần phải đắn đo. Một khi bạn mất quá một phút để quyết định, rất có thể bạn đang cố gắng biện minh cho một món đồ không cần thiết.

Ví dụ, giả sử bạn có một chồng tạp chí cũ đang phủ bụi trong phòng khách. Bạn tự nhủ: “Mình có quy tắc là bỏ đi bất kỳ cuốn tạp chí nào quá một năm mà chưa đọc, nhưng có thể mình sẽ đọc vào kỳ nghỉ sau thì sao? Biết đâu trong đó có thông tin hữu ích. Để mình lật thử vài trang xem…” Và rồi, một khi bạn bắt đầu đọc, khả năng cao là bạn sẽ tìm thấy điều gì đó có vẻ quan trọng, và thế là bạn lại muốn giữ chúng. Nhưng hãy tự hỏi: đó có phải là một nhu cầu thực sự không?

Nếu bạn nhận ra mình đang tự thuyết phục bản thân phá vỡ quy tắc, hãy quay lại bản cam kết bạn đã viết và suy ngẫm về lý do bạn đặt ra nó ngay từ đầu. Bạn đã lập bản cam kết vì bạn muốn thay đổi, muốn cải thiện điều gì đó. Hãy tự hỏi:

• Vì sao bây giờ mình lại muốn phá vỡ quy tắc?
• Vì sao mình cảm thấy khó buông bỏ món đồ này?
• Có phải mình đang sợ rằng quyết định sai lầm sẽ khiến mình khó chịu?

Nếu đúng như vậy, cách tốt nhất để vượt qua nỗi lo lắng này chính là nói lời tạm biệt với món đồ và quan sát xem cuộc sống của bạn có thực sự bị ảnh hưởng hay không. Tôi tin rằng, bạn sẽ nhận ra rằng mọi thứ vẫn ổn, thậm chí còn tốt hơn khi không bị bao vây bởi những thứ thừa thãi.

Những điều cốt lõi – Làm sao để sở hữu ít đồ hơn?

Mối quan hệ của chúng ta với vật chất có gốc rễ sâu xa trong tâm lý. Từ việc đối diện với sự chia xa cho đến cảm giác bị từ chối, con người dần tìm kiếm sự an ủi trong những món đồ mà mình sở hữu.

Nhưng khi lấy lại quyền kiểm soát đối với đồ đạc, bạn sẽ nhận được vô vàn lợi ích: tiết kiệm tiền, không gian sống gọn gàng hơn, bảo vệ môi trường và tận hưởng niềm vui khi trao tặng những món đồ ý nghĩa cho người khác.

1. Cam kết thay đổi thói quen mua sắm và tích trữ

Hãy đặt ra một cam kết rõ ràng với chính mình, ghi chi tiết mục tiêu và thời điểm bắt đầu – càng cụ thể càng tốt.

2. Nhận diện nguyên nhân khiến bạn mua và giữ lại đồ đạc

Hiểu được điều gì thôi thúc bạn mua sắm hay tích trữ – từ yếu tố môi trường xung quanh đến cảm xúc bên trong – sẽ giúp bạn tìm ra cách thay đổi phù hợp.

3. Lập kế hoạch để hạn chế mua sắm những món đồ không cần thiết

Tìm kiếm những hành vi thay thế có thể đáp ứng nhu cầu tâm lý của bạn mà không cần phải mua sắm. Đồng thời, đặt ra những nguyên tắc mua sắm để học cách trì hoãn sự thỏa mãn nhất thời.

4. Lập kế hoạch để buông bỏ những món đồ không còn sử dụng

Hãy tập đối diện và chấp nhận những cảm xúc khó chịu khi vứt bỏ đồ đạc. Đặt ra quy tắc rõ ràng về thời điểm và lý do để thanh lý hoặc tặng lại món đồ đó.

5. Áp dụng quy tắc một phút khi quyết định mua hoặc bỏ đồ

Nếu bạn mất hơn một phút để quyết định, rất có thể bạn đang cố tìm lý do để giữ lại hoặc mua thêm đồ – và như vậy, bạn đã tự cản trở chính mình. Nếu phân vân, hãy quay lại bản cam kết của bạn, vì câu trả lời đã nằm sẵn trong đó!

6. Theo dõi những gì bạn mua, giữ lại và vứt đi

Khi quan sát lại thói quen của mình, bạn sẽ nhận thấy những khuôn mẫu lặp lại, giúp bạn tránh lặp lại những sai lầm cũ trong mua sắm và tích trữ. Nếu chưa đạt mục tiêu, bạn cũng có thể điều chỉnh lại kế hoạch.

7. Tự thưởng khi đạt được mục tiêu

Hãy nghĩ về số tiền bạn đã tiết kiệm được và những người đã nhận được sự giúp đỡ của bạn khi bạn tặng hoặc quyên góp đồ đạc. Khi hoàn thành mục tiêu, đừng ngại chia sẻ với những người thân yêu để nhận sự động viên và công nhận – vì bạn xứng đáng!

Suy ngẫm thêm về những món quà bạn tặng người khác

Chúng ta không chỉ mua những món đồ không cần thiết cho bản thân, mà còn tặng những món quà không thực sự hữu dụng cho người khác. Trong nhiều trường hợp, mục đích chính không phải là sự hữu ích, mà là gây ấn tượng mạnh với người nhận. Bạn có thể hình dung khoảnh khắc người thân hay bạn bè mở quà với ánh mắt ngạc nhiên và thích thú. Bạn có thể muốn thể hiện sự hào phóng hay gu thẩm mỹ tinh tế của mình—mà không nghĩ quá nhiều về việc họ có thực sự cần hoặc sử dụng món quà đó hay không.

Thực tế, mong muốn gây ấn tượng này thường xuất phát từ nhu cầu cá nhân—muốn được nhìn nhận là một người tặng quà tinh tế. Điều đó có thể khiến bạn vô thức mua những gì mình thích hoặc những món phản ánh sở thích cá nhân, thay vì điều người nhận thực sự muốn. Khoảnh khắc chọn quà có thể mang lại cảm giác hài lòng nhất thời, nhưng về lâu dài, món quà đó có thể trở thành một vật vô dụng chất đầy trong nhà người nhận. Và như vậy, bạn đã vô tình góp phần vào vòng xoáy tiêu dùng không cần thiết.

Dù biết vậy, nhiều người vẫn giữ thói quen này. Đơn giản là vì hiếm ai nói thẳng rằng họ không thích quà bạn tặng—nghe có vẻ thiếu tinh tế và vô ơn. Khi không nhận được phản hồi, bạn sẽ không nhận ra sai lầm của mình, và vì thế, có thể sẽ tiếp tục lặp lại.

Nhưng đừng lo, có nhiều cách giúp bạn chọn được những món quà ý nghĩa, thiết thực hơn:

1. Chọn quà dựa trên sở thích chung

Với những người bạn thân có chung sở thích, hãy hỏi thẳng họ muốn gì—và nếu món đó cũng hữu ích với bạn, hãy mua luôn cho cả hai (ví dụ: một bộ đồ ngủ đôi). Nghiên cứu cho thấy những món quà kiểu này không chỉ được trân trọng hơn mà còn giúp gắn kết tình cảm giữa hai người.

2. Chọn quà mang giá trị kỷ niệm

Nếu muốn món quà có ý nghĩa sâu sắc, hãy tìm một thứ đại diện cho mối quan hệ của bạn với người đó. Để đảm bảo món quà không chỉ có giá trị tinh thần mà còn hữu dụng, hãy chọn những đồ vật mang tính thực tiễn—chẳng hạn, một chiếc áo phông in logo ban nhạc mà hai bạn từng đi xem cùng nhau.

3. Chọn quà là trải nghiệm thay vì vật chất

Nếu bạn đề cao giá trị bảo vệ môi trường hoặc người nhận không thích nhận đồ vật, hãy cân nhắc một món quà trải nghiệm. Các nghiên cứu cho thấy những món quà trải nghiệm giúp xây dựng mối quan hệ bền chặt hơn quà tặng vật chất, miễn là người nhận cảm thấy vui vẻ khi tham gia. Vì thế, hãy dành thời gian suy nghĩ để chọn một trải nghiệm thực sự phù hợp với sở thích của họ.

4. Quyên góp từ thiện thay cho quà tặng

Nếu người nhận đã bày tỏ mong muốn không nhận quà mà thay vào đó là một khoản quyên góp, bạn hoàn toàn có thể làm điều đó, miễn là bạn cũng đồng tình với giá trị của tổ chức từ thiện ấy. Tuy nhiên, nếu họ chưa từng đề cập đến việc này, tốt nhất hãy hỏi trước khi quyết định thay họ làm từ thiện.

5. Lắng nghe mong muốn thực sự của người nhận

Cuối cùng, điều quan trọng nhất là hiểu rõ người nhận thực sự cần gì. Cách đơn giản nhất? Hỏi thẳng họ. Điều này có thể làm mất yếu tố bất ngờ, nhưng nghiên cứu cho thấy việc tặng đúng món quà họ mong muốn sẽ giúp họ cảm thấy được thấu hiểu và trân trọng hơn. Và có lẽ, đó mới chính là điều đáng quý nhất của một món quà.

Liên kết & Sách tham khảo

Bài viết trên The Conversation:

• "Làm sao biết khi nào thói quen mua sắm trực tuyến của bạn trở thành vấn đề—và phải làm gì?" Trong bài viết này, tôi phân tích liệu mua sắm có thể trở thành một dạng nghiện hành vi hay không.
• "Đồ đạc của tôi mang lại niềm vui! Phương pháp dọn dẹp KonMari có thực sự phù hợp với tôi?" Tôi sử dụng các nghiên cứu để khám phá lý do vì sao phương pháp KonMari có thể (hoặc không thể) hiệu quả với bạn.

Podcast The Alarmist:

• Tập "Panic Buying and Listener Emails": Tôi giải thích vì sao đại dịch COVID-19 khiến nhiều người hoảng loạn mua sắm và đưa ra một số mẹo giúp ngăn chặn hành vi này.

Sách tự giúp về chứng mua sắm cưỡng chế & tích trữ đồ đạc:

• Buried in Treasures: Help for Compulsive Acquiring, Saving, and Hoarding (Chôn vùi trong kho báu: Giúp đỡ những người nghiện mua sắm, tích trữ và giữ đồ đạc, tái bản lần 2, 2013) của David Tolin, cùng đồng tác giả Randy Frost & Gail Steketee. Nếu bạn nhận ra mình đang gặp vấn đề với việc mua sắm hoặc tích trữ nhưng chưa sẵn sàng gặp chuyên gia, hoặc nếu không có chuyên gia trong khu vực của bạn, đây là cuốn sách hữu ích để tự giúp bản thân.
• Digging Out: Helping Your Loved One Manage Clutter, Hoarding, and Compulsive Acquiring (Gỡ bỏ mớ hỗn độn: Giúp người thân kiểm soát sự bừa bộn, tích trữ và mua sắm không kiểm soát, 2007) của Michael Tompkins & Tamara Hartl. Cuốn sách này hướng dẫn cách hỗ trợ người thân mà không làm tổn hại mối quan hệ.

Tái chế mọi thứ:

• Nếu bạn muốn #TáiChếMọiThứ nhưng không chắc sản phẩm của mình có thể tái chế ở đâu, hãy khám phá các chương trình tái chế của TerraCycle để tìm kiếm giải pháp phù hợp.

Nguồn: How to have less stuff | Psyche.co