Lời khuyên của Machiavelli cho những người tốt bụng

Machiavelli, nhà tư tưởng chính trị người Florence thế kỷ 16, mang đến những lời khuyên mạnh mẽ dành cho những người tốt nhưng thường không tiến xa.

Tư tưởng của ông xoay quanh một quan sát trung tâm và không dễ chịu: kẻ ác thường thắng thế. Họ chiến thắng bởi vì họ có một lợi thế lớn so với người tốt: họ sẵn sàng hành động với sự xảo quyệt đen tối và mưu mẹo để đạt được mục tiêu. Họ không bị ràng buộc bởi những nguyên tắc cứng nhắc ngăn cản sự thay đổi. Họ sẽ không ngần ngại nói dối, xoay chuyển sự thật, đe dọa hoặc sử dụng bạo lực. Và khi cần, họ sẽ biết cách quyến rũ bằng sự ngọt ngào, lời nói dịu dàng, khiến người khác choáng ngợp và lạc lối. Bằng cách này, họ chinh phục thế giới.

Người ta thường cho rằng một phần quan trọng của việc trở thành người tốt là hành động đúng mực. Không chỉ mục đích của ta phải tốt, mà phương tiện đạt được mục đích cũng phải tốt. Nếu ta muốn thế giới nghiêm túc hơn, ta phải thuyết phục mọi người bằng lý lẽ nghiêm túc, chứ không phải bằng những thứ thu hút tầm thường. Nếu ta muốn một thế giới công bằng hơn, ta phải từ tốn và thận trọng thuyết phục những kẻ bất công tự nguyện từ bỏ, chứ không dùng sự đe dọa. Và nếu ta muốn mọi người trở nên tử tế, ta phải thể hiện lòng tử tế với kẻ thù, chứ không phải sự tàn nhẫn.

Nghe thì thật tuyệt, nhưng Machiavelli không thể bỏ qua một vấn đề hiển nhiên: nó không hiệu quả. Khi nhìn lại lịch sử Florence và các quốc gia Ý, ông nhận thấy rằng những vị hoàng tử, chính khách và thương gia tốt bụng luôn gặp thất bại.

Đây chính là lý do ông viết cuốn sách nổi tiếng “Quân Vương” - một cẩm nang ngắn gọn và vô cùng độc đáo dành cho những hoàng tử thiện lương, để họ không kết thúc trong thất bại. Và câu trả lời, ngắn gọn mà nói, là hãy tốt bụng như mong muốn, nhưng đừng quá trung thành với việc hành xử tử tế: hãy biết mượn – khi cần – mọi mánh khóe từ những kẻ hoài nghi, nham hiểm, vô đạo đức và tàn nhẫn nhất mà ta từng biết.

Machiavelli biết rõ nguồn gốc của sự ám ảnh không cần thiết về việc hành động tốt đẹp. Phương Tây được nuôi dưỡng bởi câu chuyện Kitô giáo về Chúa Jesus thành Nazareth, người đàn ông tử tế từ Galilee, luôn đối xử tốt với mọi người và trở thành Vua của các vị Vua, Chúa tể của vĩnh cửu.

Nhưng Machiavelli chỉ ra một chi tiết bất tiện trong câu chuyện đầy cảm xúc này về chiến thắng của sự tốt đẹp nhờ đức khiêm nhường. Từ góc độ thực tiễn, cuộc đời của Jesus là một thảm họa. Linh hồn dịu dàng này bị chà đạp, bị hạ nhục, bị coi thường và chế giễu. Xét trong suốt cuộc đời của ông và không tính đến sự giúp đỡ thần thánh, ông là một trong những kẻ thua cuộc vĩ đại nhất lịch sử.

Vì vậy, Machiavelli đề xuất rằng bí quyết để hiệu quả là phải vượt qua tất cả những dấu vết của câu chuyện này. "Quân Vương" không phải là một cuốn sách hướng dẫn làm bạo chúa; nó là cuốn sách dạy người tốt nên học gì từ bạo chúa. Đó là cuốn sách về cách để trở nên hiệu quả, chứ không chỉ là tốt. Đó là cuốn sách bị ám ảnh bởi sự bất lực của những người quá thuần khiết.

Một vị hoàng tử đáng kính – và ngày nay chúng ta có thể thêm cả những nhà điều hành, nhà hoạt động chính trị hoặc nhà tư tưởng – nên học hỏi mọi bài học từ những kẻ xảo quyệt và quỷ quyệt nhất. Họ cần biết cách đe dọa, ép buộc, lừa bẫy và quyến rũ. Chính trị gia tốt cần học từ kẻ mị dân; doanh nhân chân thành cần học từ kẻ bịp bợm.

Cuối cùng, chúng ta là tổng hòa của những gì chúng ta đạt được, chứ không phải những gì chúng ta dự định. Nếu chúng ta quan tâm đến trí tuệ, lòng tốt, sự nghiêm túc và đức hạnh, nhưng chỉ hành động một cách thông minh, tử tế, nghiêm túc và có đạo đức, chúng ta sẽ không đạt được gì.

Chúng ta cần học hỏi từ nguồn bất ngờ: những kẻ mà chúng ta khinh ghét nhất về mặt bản năng. Chính họ có nhiều điều để dạy chúng ta về cách đạt được thực tại mà chúng ta khát khao – nhưng lại là thứ mà họ đang chống lại. Chúng ta cần những vũ khí cùng chất thép với của họ.

Cuối cùng, chúng ta nên quan tâm nhiều hơn đến việc hiệu quả hơn là chỉ có ý định tốt. Chỉ mơ ước thôi thì chưa đủ: thước đo thực sự là những gì chúng ta đạt được. Mục đích là thay đổi thế giới theo hướng tốt đẹp hơn, chứ không phải sống trong sự an ủi của những ý định tốt đẹp và trái tim ấm áp.

Tất cả những điều này, Machiavelli đều đã biết. Ông làm chúng ta bất an, và đúng như vậy; bởi vì ông chạm đến phần ích kỷ nhất trong chúng ta. Chúng ta tự nhủ rằng chúng ta không đạt được vì chúng ta quá thuần khiết, tốt bụng và tử tế. Nhưng Machiavelli một cách mạnh mẽ nhắc nhở chúng ta rằng chúng ta bị mắc kẹt vì đã quá thiển cận để học hỏi từ những người thực sự hiểu rõ: kẻ thù của chúng ta.

Nguồn: The School Of LIfe