Người đơn giản và người phức tạp

Một trong những cách phân loại con người dễ nhận thấy nhất chính là giữa những người đơn giản, thẳng thắn và những người – như ta thường nhận ra mỗi lần tiếp xúc – luôn khó đoán và phức tạp.

Điều khiến những người đơn giản trở nên dễ chịu khi ở cạnh không phải vì quan điểm hay ý định của họ luôn dễ dàng hoặc không có vấn đề, mà bởi ta có thể hiểu rõ mọi chuyện ngay từ đầu. Ta không cần phải đoán mò, suy diễn, giải mã, tháo gỡ hay dịch nghĩa bất cứ điều gì. Không có những bất ngờ đột ngột hay sự thay đổi góc nhìn khó đoán. Nếu họ không muốn làm điều gì, họ sẽ lịch sự, nhẹ nhàng nhưng kịp thời nói rằng việc đó thực sự không phù hợp với họ. Nếu họ không hài lòng với hành vi của ta, họ sẽ không cười mỉm để rồi âm thầm tích tụ những cơn giận ngầm hay ganh tị cay đắng; họ sẽ ngay lập tức đưa ra nhận xét nhẹ nhàng nhưng chính xác về cách ta khiến họ khó chịu. Nếu họ lo rằng một dự án đang đi lệch hướng, họ sẽ không giả vờ rằng mọi thứ vẫn ổn cho đến khi thảm họa không thể che giấu nữa. Nếu họ thích ai đó, họ sẽ tìm những cách dễ thương, tử tế và không gây khó xử để bày tỏ tình cảm. Ngay cả trong chuyện chăn gối, họ sẵn lòng làm bạn hài lòng nhưng vẫn thành thật và không e dè nói ra điều thực sự khiến họ hứng thú.

Ngược lại, vấn đề của những người phức tạp nằm ở chỗ họ luôn lo lắng và hoài nghi về giá trị thật của mong muốn bản thân, điều này khiến họ không thể bộc lộ rõ ràng cho thế giới biết họ thực sự muốn gì hay cảm thấy ra sao. Họ có thể dường như đồng ý với mọi điều ta nói, nhưng đến rất lâu sau ta mới phát hiện họ đã có hàng tá băn khoăn chưa được giải quyết. Họ sẽ hỏi ta có muốn ăn thêm miếng bánh nữa không, trong khi thực tế chính họ đang thèm thuồng điều đó. Họ sẽ khẳng định họ muốn đi ăn tối cùng ta, dù lòng họ chỉ muốn về nhà sớm để nghỉ ngơi. Họ sẽ thể hiện rằng họ rất vui khi ở bên ta nhưng lại khóc thầm trong lòng. Họ nói lời xin lỗi trong khi điều họ thực sự mong muốn là ta phải nhận lỗi. Họ cảm thấy bị bỏ rơi nhưng chẳng bao giờ lên tiếng hay đòi hỏi sự chú ý. Họ mong muốn được thấu hiểu nhưng lại chọn cách im lặng. Khi họ thích một người, dấu hiệu duy nhất đôi khi chỉ là vài lời châm biếm, khiến đối phương bối rối hoặc không mấy ấn tượng. Trong chuyện tình dục, họ thường miễn cưỡng chạy theo những gì được xem là "bình thường" thay vì bày tỏ điều họ thực sự đam mê.

Vậy điều gì khiến sự phức tạp ấy trở nên rối rắm đến vậy? Căn nguyên sâu xa của nó không nằm ở sự xấu xa hay mưu mô, mà đến từ một nỗi sợ rất con người: nỗi sợ về cách thế giới sẽ phản ứng nếu những mong muốn chân thật của họ bị phơi bày.

Như thường lệ, gốc rễ của kiểu hành vi này hầu như luôn bắt nguồn từ thời thơ ấu. Một đứa trẻ trở nên phức tạp – tức là vòng vo, lắt léo, thậm chí là giấu giếm – khi nó cảm nhận từ những người chăm sóc đầu đời rằng sự thành thật của mình không có chỗ đứng. Hãy tưởng tượng một đứa trẻ có những nhu cầu rất đơn giản (muốn thêm một chiếc bánh, muốn chạy nhảy trong vườn, cần giúp đỡ làm bài tập hay chỉ đơn giản là không muốn gặp bà) nhưng lại nhận được sự cáu kỉnh rõ ràng, thậm chí là cơn giận dữ từ cha mẹ. Đứa trẻ ấy chẳng bao giờ biết chắc khi nào cha mẹ sẽ nổi nóng, hay vì sao.

Hoặc, trong một trường hợp khác, đứa trẻ cảm nhận được rằng nếu nó bày tỏ quá nhiều mong muốn chân thật, cha mẹ sẽ đau lòng không thể chịu nổi. Tại sao lại phải nói thẳng cảm xúc hay ước muốn của mình, nếu kết quả nhận về là những lời quát mắng, nước mắt, hay một lời than vãn từ người lớn – người mình yêu thương nhưng mong manh – rằng mình đã khiến họ tổn thương, thất vọng, hoặc đòi hỏi quá nhiều?

Và rồi, đứa trẻ ấy lớn lên, trở thành một người trưởng thành tài tình trong việc nói vòng vo cảm xúc của mình. Họ trở thành người luôn ưa hàm ý thay vì trực tiếp, mài mòn mọi góc cạnh của sự thật, lấp lửng trong ý tưởng của mình, và từ bỏ hoàn toàn việc bày tỏ bất kỳ điều gì mà họ cho rằng người nghe không sẵn lòng chấp nhận. Họ trở thành người thiếu can đảm để khẳng định niềm tin của mình, hay đưa ra những đề nghị, dù nhỏ nhất, để có được tình cảm từ người khác.

Nhưng may thay, không ai trong chúng ta bị định mệnh buộc phải sống mãi trong sự phức tạp. Ta có thể tháo gỡ chính mình bằng cách để ý và tìm hiểu nguồn gốc của thói quen né tránh hay lươn lẹo trong giao tiếp. Ta có thể nhận ra rằng khi xưa, sự thật của ta chỉ có rất ít chỗ đứng trong lòng những người đã sinh ra và nuôi nấng ta. Đồng thời, ta có thể nhắc nhở bản thân rằng hoàn cảnh giờ đây đã thay đổi. Những hiểm nguy khiến ta phải dùng đến lối nói bóng gió đã qua đi: sẽ không còn ai la hét hay tỏ ra đau lòng không lý do như trước nữa. Hoặc, nếu có, ta giờ đây đã có khả năng tự quyết định. Nếu cần thiết, ta có thể bước đi. Ta có quyền tự do của một người trưởng thành để dũng cảm sống thật với chính mình.

Ta cũng có thể nhận ra rằng hành vi phức tạp của mình thực ra chẳng làm hài lòng ai, dù ta từng nghĩ thế. Phần lớn mọi người thà đối mặt với sự thất vọng một cách trực diện còn hơn là nghe những lời nói hoa mỹ và rồi từ từ nhận ra sự thật đầy thất vọng ẩn sau đó.

Tương tác giữa con người vốn dĩ luôn tiềm ẩn nguy cơ xung đột: mục tiêu thường không đồng điệu, mong muốn thường khác biệt. Những người đơn giản và thẳng thắn có đủ tình yêu thương và sự chấp nhận từ thuở nhỏ để có thể chịu đựng được rủi ro khi làm mất lòng người khác. Họ không lãng phí năng lượng vào việc che giấu sự thật dưới lớp mặt nạ, mà thay vào đó dồn tâm sức để truyền tải chúng một cách khéo léo, chân thành.

Khi chấp nhận rằng mong muốn của ta gần như không bao giờ là điều người khác không thể chịu đựng được, ta sẽ tìm thấy con đường đến sự giao tiếp đơn giản. Điều thực sự khiến người khác đau lòng không phải là sự thật, mà chính là những lớp che đậy gượng gạo, vụng về của ta.

Nguồn bài: STRAIGHTFORWARD VS. COMPLICATED PEOPLE - The School Of Life