Vì sao bạn né tránh những hoạt động cần kỹ năng dù chúng mang lại niềm vui?

Ý chính

• Phần lớn thời gian rảnh của chúng ta đang bị chiếm dụng bởi những hoạt động không đòi hỏi kỹ năng.

• Dành thời gian cho những thú vui cần rèn luyện kỹ năng sẽ nâng cao cảm giác hạnh phúc.

• Một vài mẹo nhỏ giúp bạn ưu tiên những hoạt động này là đặt hẹn giờ 5 phút và suy nghĩ dài hạn.

Để chuẩn bị cho bài viết này, tôi đã hỏi ChatGPT 4o rằng: "Thế hệ Z dành bao nhiêu ngày mỗi năm để lướt mạng xã hội và xem TV hoặc các nền tảng trực tuyến?" Câu trả lời thật sự khiến tôi sững sờ:

"Gen Z dành một phần đáng kể trong ngày để tiêu thụ nội dung trên mạng xã hội và các dịch vụ phát trực tuyến. Trung bình, họ dành khoảng 6,6 tiếng mỗi ngày cho việc này. Tính ra cả năm:

• 6,6 tiếng/ngày x 365 ngày/năm = 2.409 tiếng/năm

• Quy đổi ra ngày: 2.409 tiếng / 24 tiếng/ngày = khoảng 100,4 ngày/năm!"

(Chữ chấm than là tôi tự thêm vào!)

Ngày nay, ngành công nghiệp giải trí đã cho ra đời hàng loạt dịch vụ “gây nghiện” như TikTok, Instagram, Netflix..., thu hút mạnh mẽ không chỉ Gen Z mà cả các thế hệ khác. Dựa trên những con số ấy, không khó để nhận ra việc tiêu thụ nội dung truyền thông đã chiếm phần lớn thời gian rảnh (thậm chí cả thời gian ngủ, học hay làm việc tại nhà). Vậy còn những thú vui đòi hỏi công sức và sự tập trung như học ngoại ngữ hay chơi đàn thì sao? Chúng đã trôi về đâu?

Sự khác biệt giữa hoạt động đòi hỏi kỹ năng cao và thấp

Trong một công trình nghiên cứu, đồng nghiệp và tôi đã cùng tìm hiểu sự khác biệt này. Chúng tôi định nghĩa một số hoạt động như lướt mạng xã hội là hoạt động kỹ năng thấp – nghĩa là dù bạn làm bao lâu cũng chẳng cải thiện được khả năng của mình. Ngược lại, những việc như chơi guitar được xếp vào hoạt động kỹ năng cao – nơi mà mỗi giờ luyện tập đều góp phần nâng bạn lên một tầm mới.

Đúng như dự đoán, người tham gia khảo sát thường chọn tiêu tốn thời gian rảnh vào các hoạt động kỹ năng thấp. Thế nhưng, khi hỏi họ hoạt động nào đem lại hạnh phúc và ý nghĩa nhiều hơn, kết quả lại hoàn toàn đảo ngược. Họ khẳng định: chính những hoạt động kỹ năng cao mới thực sự khiến họ cảm thấy vui vẻ và viên mãn.

Dù đòi hỏi nhiều nỗ lực hơn, các hoạt động kỹ năng cao mang đến cho con người trải nghiệm “dòng chảy” – trạng thái đắm chìm hoàn toàn vào công việc, quên hết thời gian và mọi phiền muộn.

Trạng thái "dòng chảy"

Dòng chảy xảy ra khi một nhiệm vụ đủ khó để giữ trọn vẹn sự chú ý của bạn. Nếu việc đó quá dễ so với khả năng, bạn sẽ chán nản. Nếu nó quá khó, bạn sẽ thấy nản lòng. Chính vì vậy, dòng chảy chỉ xuất hiện khi thách thức vừa vặn với năng lực hiện tại của bạn – cái gọi là “vùng vừa đẹp”.

Một vận động viên thăng hoa trong trận đấu lớn, một nhà văn quên cả thời gian khi đang viết truyện, hay một bác sĩ phẫu thuật tập trung đến mức quên cả thế giới – tất cả họ đang sống trong dòng chảy.

Dù những khoảnh khắc ấy đầy thử thách, căng thẳng, đôi khi cả áp lực, nhưng kết quả mang lại là niềm hạnh phúc và sự mãn nguyện sâu sắc. Qua các nghiên cứu, chúng tôi phát hiện rằng dòng chảy chính là lý do cốt lõi khiến những hoạt động kỹ năng cao làm con người hạnh phúc hơn. Ngược lại, những hoạt động kỹ năng thấp hầu như không tạo ra cơ hội cho dòng chảy xuất hiện.

Làm sao để nghiêng cán cân về phía có lợi cho bạn?

Đừng hiểu lầm – tôi không bảo bạn phải vứt bỏ hoàn toàn những giây phút thảnh thơi bên chiếc TV sau một ngày dài mệt mỏi. Sự cân bằng là điều quan trọng nhất. Tuy nhiên, nếu bạn muốn dành nhiều thời gian hơn cho những hoạt động mang lại giá trị lâu dài, hãy thử vài mẹo nhỏ sau:

Mẹo 1: Đặt hẹn giờ 5 phút

Một mẹo tâm lý rất đơn giản mà cực kỳ hiệu quả:
Hãy tự nhủ rằng bạn chỉ cần dành 5 phút cho việc đó, rồi sau đó nếu muốn, bạn có thể dừng lại bất cứ lúc nào.

Chẳng hạn, hãy ngồi xuống tập đàn guitar chỉ trong 5 phút thôi.
Tôi cá rằng một khi đã bắt đầu, bạn sẽ chơi lâu hơn nhiều so với dự tính (dù bạn hoàn toàn có quyền dừng lại sau 5 phút!).

Mẹo 2: Nghĩ dài hạn

Hãy tập trung vào thành quả lâu dài thay vì sự thoải mái trước mắt.
Một năm nữa, không ai (kể cả chính bạn) sẽ ngưỡng mộ việc bạn lướt TikTok giỏi thế nào.
Nhưng họ chắc chắn sẽ trầm trồ khi bạn có thể tự tin gọi món bằng tiếng Pháp trong chuyến du lịch châu Âu.

Hãy chọn một mục tiêu rõ ràng, thực tế mà bạn có thể đạt được sau vài tháng luyện tập chăm chỉ – và hình dung niềm tự hào cá nhân hay niềm vui sẻ chia mà thành quả ấy mang lại.

Mẹo 3: Dám từ bỏ

Một nguyên tắc quan trọng: Thú vui phải đem lại niềm vui. Niềm đam mê có thể nảy nở theo thời gian, khi kỹ năng của bạn dần thành thạo. Nhưng nếu ngay từ đầu bạn đã cảm thấy chán nản, miễn cưỡng, thì đừng ngần ngại tìm kiếm một hoạt động khác – một thứ thực sự đánh thức trí tò mò hồn nhiên trong bạn.

Nguồn: Why You Avoid Skilled Activities Even Though They Make You Happy | Psychology Today