Vì sao hài hước là chìa khóa giữ gìn một mối quan hệ lâu dài

Từ góc độ tiến hóa, con người không được "lập trình" sẵn để duy trì những mối quan hệ gắn bó kéo dài hàng chục năm như mong muốn của rất nhiều người trong xã hội hiện đại. Ngày nay, độ tuổi kết hôn trung bình ở nhiều quốc gia là vào khoảng đôi mươi. Nếu những đôi vợ chồng này sống đến tuổi 70, 80 nhờ vào những tiến bộ y học và giữ vững lời thề chung thủy trọn đời, thì cuộc hôn nhân của họ có thể kéo dài gần 60 năm – một con số vượt xa những gì mà tổ tiên chúng ta từng trải qua trong phần lớn chiều dài lịch sử nhân loại.

Danh hài Wanda Sykes đã có cách diễn đạt hóm hỉnh hơn:

"Cho đến khi cái chết chia lìa" – câu đó xuất phát từ thời Kinh Thánh. Moses viết nó trong Cựu Ước. Khi ấy, chẳng ai thấy vấn đề gì khi thề nguyện như vậy, vì họ đâu có sống lâu. Ngày đó, bệnh dịch đến rất nhanh, vừa chán nhau một chút là đã có cả bầy châu chấu kéo đến xử lý hộ rồi."

Thời nay, để có thể chung sống hòa thuận dưới một mái nhà trong suốt ngần ấy năm, các cặp đôi phải trải qua vô vàn thách thức – kể cả những điều tưởng chừng nhỏ nhặt: nắp bồn cầu nên đóng hay mở? Thư đến nhà để nguyên hay mở ra ngay? Giấy bạc bỏ vào thùng rác thường hay thùng tái chế? Bát đĩa để qua đêm trong bồn hay rửa sạch trước khi đi ngủ? Xem phim có bật phụ đề hay không? Danh sách những điều vụn vặt này kéo dài bất tận, và chúng hoàn toàn có thể làm chao đảo một mối quan hệ.

Photo by Ferdinando Scianna/Getty Images

Một trở ngại khác là sự buồn chán trong tình yêu. Sẽ có những giai đoạn, cuộc sống hôn nhân hoặc chung sống cùng người thương trở nên tẻ nhạt hơn mong đợi – không chỉ đơn thuần là nhàm chán mà còn vừa bất tiện, vừa căng thẳng, lại chẳng dễ dàng từ bỏ. Khi đối mặt với cảm giác ấy, nhiều người có xu hướng bối rối, tự vấn bản thân, thậm chí bị thôi thúc bởi giấc mơ về một cuộc đời khác: tìm kiếm tri kỷ đích thực, làm mới bản thân, hay lao vào hành trình khám phá không hồi kết. Nhưng những người có suy nghĩ thực tế, tận tâm và biết trân trọng tình cảm không dễ dàng buông tay như thế. Vì vậy, việc học cách thích nghi với những điều đơn điệu trong đời sống chung là một kỹ năng vô cùng quan trọng.

Vậy công cụ nào hữu hiệu nhất để làm điều đó? Hài hước, châm biếm, và khả năng nhìn nhận sự phi lý của đời sống chính là những yếu tố thường bị bỏ qua trong các nghiên cứu về tình yêu, nhưng lại chính là chìa khóa vànggiúp các cặp đôi hòa hợp và gắn bó bền lâu.

Trước hết, sự hài hước là cách tuyệt vời để xoa dịu những lời lẽ khó chịu, không để bụng những lúc người thương lỡ lời, và tránh được những cuộc tranh cãi không cần thiết. Một khách hàng từng kể với tôi rằng chồng cô ấy thường hay phàn nàn về thói quen mua sắm của cô. Một hôm, cô mua mấy chiếc giỏ lớn để đặt ngoài sân, và chồng cô lập tức chất vấn bằng giọng điệu nghiêm khắc: "Em định làm gì với mấy cái giỏ to đùng này?" Thay vì nổi giận, cô tươi cười đáp: "À thì… em có thể ngồi vào trong đó!" rồi làm bộ chui vào giỏ. Họ cùng phá lên cười, và câu chuyện kết thúc ngay tại đó, không còn bất kỳ căng thẳng nào.

Những phiền toái vụn vặt cũng có thể được xử lý khéo léo bằng sự hóm hỉnh. Anh rể tôi mỗi lần không tìm thấy dụng cụ làm bếp ở chỗ cũ thường hỏi đùa chị tôi: "Nếu em là một cái xẻng, em sẽ ở đâu?" Còn vợ của một người bạn thân tôi có thói quen nhẹ nhàng nhắc nhở chồng bằng những câu như: "Anh định để bếp gas cháy thế này luôn à?" Một người bạn khác thì có tật nói hơi dài dòng, nên anh ấy thường tự trêu mình bằng câu: "Thôi để tớ kể phiên bản dài hơn nhé!" Khi muốn xen vào cuộc trò chuyện, anh ấy luôn mở đầu bằng một câu đùa táo bạo nhưng lại rất duyên dáng: "Nào, quay lại với nhân vật chính – là tớ đây!" Điều kỳ lạ là nhờ cách nói vui vẻ ấy, mọi người đều thấy dễ chịu hơn khi nghe anh ấy nói lâu hơn.

Một hình thức hài hước khác là "lời khen pha chút châm biếm" – một cách tinh tế để nhắc nhở đối phương về một thói quen đáng bỏ mà không làm tổn thương họ. Tôi còn nhớ một câu đùa của anh hàng xóm về bạn trai mình: "Julian lúc nào cũng có thức ăn dính trên mặt. Ngoài điểm đó ra thì anh ấy hoàn hảo!"

Các nhà nghiên cứu phân loại những kiểu hài hước này thành hai nhóm chính: hài hước gắn kết và hài hước tự trào– và cả hai đều có tác dụng duy trì mối quan hệ lâu dài. Hài hước gắn kết giúp tạo ra bầu không khí tích cực, nuôi dưỡng sự gần gũi giữa hai người. Hài hước tự trào thể hiện khả năng cười chính mình một cách vui vẻ, hoặc tìm thấy sự hài hước ngay trong những tình huống không thuận lợi.

Một nghiên cứu tại Bỉ đã so sánh hàng chục cặp đôi đã kết hôn và ly hôn, và phát hiện ra rằng biết đùa đúng lúc chính là chìa khóa giúp duy trì sự hài lòng trong tình yêu và giảm nguy cơ chia tay.

Vậy nên, giữa những bộn bề lo toan của đời sống chung, hãy để tiếng cười trở thành cầu nối giữ vững tình yêu – bởi chẳng ai có thể giận dỗi lâu khi còn đang cười cùng nhau.

 Những tràng cười bên nhau chính là thước đo cho sự đồng điệu giữa hai người và mức độ gắn bó mà họ cảm nhận được. Tổng hợp một số nghiên cứu về chủ đề này, Sara Algoe từ Đại học North Carolina tại Chapel Hill kết luận: "Những người dành nhiều thời gian cười cùng bạn đời cảm thấy họ giống với đối phương hơn. Họ có cảm giác bản thân và người ấy đang hòa làm một."

Dù nghiên cứu của Algoe và Laura Kurtz chỉ tập trung vào những người trẻ ở độ tuổi 20 và 30 – với trung bình bốn năm bên nhau – nhưng có lẽ quy luật này cũng đúng với những cặp đôi lớn tuổi hơn, những người đã đồng hành cùng nhau suốt nhiều thập kỷ. Nhiều nghiên cứu khác về các đôi trẻ cũng khẳng định tầm quan trọng của sự hài hước và tiếng cười trong một mối quan hệ. Một cuộc khảo sát của CBS News năm 2010 phát hiện rằng, khi xây dựng một cuộc hôn nhân bền vững, khiếu hài hước có giá trị gấp năm lần chuyện chăn gối. Còn một nghiên cứu năm 2018 tại Romania cho thấy, với những người đã yêu nhau từ một đến năm năm, sự hài hước còn được đánh giá cao hơn cả ngoại hình, tham vọng, khả năng kiếm tiền hay tính cách cuốn hút.

Càng bên nhau lâu dài, những câu bông đùa và những trận cười chung càng trở nên quan trọng hơn bao giờ hết. So với các cặp vợ chồng trung niên đã bên nhau ít nhất 15 năm, những cặp vợ chồng già có hơn 35 năm gắn bó lại dựa vào sự hài hước nhiều hơn để bày tỏ sự trìu mến và xoa dịu những căng thẳng. Chính từ quan sát này, vào năm 2018, một bài báo trên Science Daily đã động viên những người đang bước qua giai đoạn khó khăn trong hôn nhân:

"Tuần trăng mật đã qua lâu rồi ư? Cố lên. Một nghiên cứu mới của Đại học California, Berkeley chỉ ra rằng những mâu thuẫn gay gắt trong những năm đầu và giữa của hôn nhân sẽ dần dịu lại theo thời gian, nhường chỗ cho sự hài hước và thấu hiểu."

"Khi tuổi già ập đến, những cuộc tranh cãi gay gắt cũng dần được thay thế bằng những tiếng cười, giúp quãng đời còn lại trở nên nhẹ nhàng và vui vẻ hơn."

Và điều này hoàn toàn đúng với cuộc hôn nhân của tôi. Chỉ mới hôm trước, khi ngồi ăn sáng, vợ tôi – Janet – nhẹ nhàng than phiền rằng cô ấy đã có một đêm mất ngủ vì tiếng ngáy của tôi. Vì quá khó chịu, cô ấy đã ghi âm lại làm bằng chứng không thể chối cãi. Khi nghe đoạn ghi âm cùng nhau, tôi buông một câu bông đùa: "Ồ, giai điệu cũng hay đấy chứ. Mà làm sao chắc chắn được đó là anh?" Cả hai cùng bật cười, và Janet nhân đó đề nghị tôi quay lại thói quen súc miệng bằng nước muối trước khi ngủ để giảm ngáy. Một thập kỷ trước, cuộc trò chuyện này chắc hẳn đã nhanh chóng biến thành một cuộc đấu khẩu, và tôi sẽ phản pháo bằng cách nhắc lại chuyện cô ấy cũng ngáy.

Tuy nhiên, danh hài Sinbad lại có một góc nhìn chua chát hơn về chuyện ngáy trong hôn nhân. Khi trò chuyện với một phụ nữ trong khán giả – người than phiền rằng chồng cô ấy chưa từng ngáy trước khi cưới – Sinbad tung hứng đầy duyên dáng: "Cô hút cạn sinh khí của anh ta rồi. Giờ anh ta không còn chút không khí nào để thở nữa. Mỗi đêm anh ấy chẳng ngáy đâu, mà là đang hấp hối đấy. Từng chút một. Mọi người gọi đó là chứng ngưng thở khi ngủ, chúng tôi gọi đó là hôn nhân."

Muốn sống sót qua cuộc hôn nhân – hay bất kỳ mối quan hệ dài lâu nào – mỗi người đều phải học cách chấp nhận những gì thực tế có thể mong đợi từ người kia. Chỉ khi đó, tình yêu mới có thể bền vững theo năm tháng. Như nhân vật Andre trong tiểu thuyết An American Marriage (2018) của Tayari Jones từng chiêm nghiệm: "Bạn cũng phải học cách trân trọng tình yêu mà mình đang có, dù nó mang theo biết bao ràng buộc và phiền toái, như những chiếc lon thiếc leng keng buộc sau xe hoa."

Nếu một mối quan hệ về cơ bản đáp ứng được những nhu cầu quan trọng nhất và phần lớn vẫn tốt đẹp, thì điều giúp nó tiếp tục vận hành thay vì chết yểu chính là tâm thế vui vẻ chấp nhận những khuyết điểm của bạn đời. Bạn cần có sự rộng lượng để bật cười thay vì nổi giận, để nhẹ nhàng bỏ qua thay vì gắt gỏng. Hôn nhân không thể tránh khỏi những lúc va chạm, nhưng nếu có thể tìm ra cách cười xòa thay vì cãi vã, bạn đã nắm trong tay bí quyết giữ gìn hạnh phúc.

(Trích từ Flourishing Love: A Secular Guide to Lasting Intimate Relationships (2023) của Enrico Gnaulati.)

Nguồn: Why it takes humour to sustain a long-term relationship | Psyche.co