Bảy Cảm Xúc Tội Lỗi

Tâm lý học tiến hóa giúp chúng ta hiểu vì sao lại cảm thấy xấu hổ khi có những suy nghĩ cấm kỵ khiến bản thân dường như trở thành người tồi tệ. Những cảm xúc này, theo khoa học, là kết quả của những chiến lược được hình thành để sinh tồn trên các đồng cỏ thời kỳ Pleistocene.

Trong một xã hội "thú nhận" như hiện nay, việc tiết lộ sở thích tình dục kỳ lạ, vấn đề nghiện thuốc giảm đau của chồng hay niềm đam mê với những liệu pháp kỳ quặc gần như đã trở thành xu hướng thời thượng. Chúng ta sống trong một thế giới "siêu trị liệu", nơi tất cả đều được phơi bày.

Nhưng vẫn còn những cảm xúc bị giấu kín. Trong góc riêng tư của tâm trí, chúng ta rùng mình khi gặp một người trên xe lăn, thầm mong người thân già cả sớm ra đi, cười nhạo gu thẩm mỹ tệ hại của bạn bè, hoặc thấy trẻ sơ sinh thật xấu xí và phiền phức. Dù vậy, chúng ta vẫn tự trấn an mình—và cả người khác—rằng mình là những con người tử tế.

Tâm lý học tiến hóa cho rằng những cảm xúc đáng xấu hổ này là một phần cốt lõi trong bản năng tự nhiên của con người. Nhưng nếu vậy, tại sao chúng lại khó thừa nhận đến thế? Dylan Evans, một nhà tâm lý học tiến hóa tại Đại học Bath (Anh), đặt câu hỏi: "Nếu những cảm xúc này được định hình bởi sự chọn lọc tự nhiên và nằm sâu trong bản chất con người, tại sao chúng ta lại phải dốc sức phủ nhận chúng?"

Câu hỏi này rất đáng suy ngẫm. Chính sự tồn tại dai dẳng của những cảm xúc cấm kỵ từng khiến Freud say mê, và trở thành nền tảng cho lý thuyết gây tranh cãi của ông về sự đè nén và vô thức quyền năng. Cả phân tâm học lẫn sự tha thứ trong tôn giáo Công giáo đều dựa trên ý niệm rằng thú nhận có thể giải phóng sức mạnh áp chế của những suy nghĩ cấm kỵ. Dù bạn có tin vào Freud hay Đức Mẹ Đồng Trinh hay không, một điều chắc chắn: Những nỗ lực xua đuổi hay lý giải những ý nghĩ ấy không thể ngăn chúng quay trở lại—và khiến ta cảm thấy tồi tệ hơn nữa.

Hành động dựa trên những thôi thúc đen tối có thể đáng xấu hổ, nhưng tại sao chỉ một ý nghĩ vu vơ—vẫn được giấu kín trong đầu—cũng khiến ta cảm thấy tội lỗi? Evans cho rằng nỗi tội lỗi này thực chất bắt nguồn từ nỗi sợ bị phát giác. Chúng ta luôn trong tư thế sẵn sàng bị lật tẩy, dù thực sự chẳng làm gì sai. Ông giải thích: "Nếu bạn bị phát hiện làm điều sai trái và ngay lập tức cảm thấy tồi tệ, thì lỗi lầm ấy sẽ phần nào được giảm nhẹ. Vì thế, tốt hơn là bạn nên chuẩn bị sẵn sàng để thể hiện sự hối hận nếu bị phát giác."

Tuy nhiên, cảm giác xấu hổ còn kích hoạt sự bất an sâu sắc hơn cả nỗi sợ bị phát hiện. Theo bác sĩ tâm thần Michael Lewis, tác giả cuốn Shame: The Exposed Self, tội lỗi là phản ứng trước hành vi sai trái, trong khi xấu hổ "mạnh mẽ hơn nhiều vì nó liên quan đến một cái tôi bị hỏng hóc." Lewis giải thích, trong sự xấu hổ, cái tôi cảm thấy mình "mục ruỗng và vô giá trị." Chính vì vậy, những cảm giác xấu hổ mãnh liệt đôi khi có thể đẩy con người vào những hành vi không biết xấu hổ, chẳng hạn như cơn cuồng ghen dữ dội.

Tuy vậy, một chút cảm giác tồi tệ cũng có thể mang lại điều tốt. Lewis cho rằng, những cảm xúc như xấu hổ hay tự hào có vai trò như những "người điều tiết tâm hồn." Một mức độ xấu hổ vừa phải có thể ngăn bạn làm điều mà sau này bạn sẽ hối tiếc, chẳng hạn như đánh mắng con cái chỉ vì bực bội. Ông kết luận: "Chúng ta không muốn sống trong một thế giới không có xấu hổ hay tội lỗi. Chúng ta cần vừa đủ để giữ mình khỏi những hành động tồi tệ mà chúng ta có thể thực hiện."

Vậy phải làm gì khi nhận ra mình ghen tị cay đắng với sự thành công của bạn bè, hay mơ tưởng về huấn luyện viên yoga của vợ mình? Theo Lewis, có ba cách đối phó: quên dần theo thời gian, thú nhận, hoặc cười nhạo chính mình. Ông nói: "Khi cười, bạn có thể rời xa bản thân mình và nhìn vào trong, tự nhủ: ‘Thật không thể tin được! Sao lại ngớ ngẩn thế chứ!’"

Với tinh thần ấy, hãy nhìn nhận những cảm xúc tội lỗi, khó chịu, khiến ta cảm thấy mình thật tồi tệ qua lăng kính bao dung hơn. Những "cảm xúc tội lỗi chết người" này không đưa chúng ta xuống địa ngục hay cản trở sự tiến bộ tinh thần như những tội lỗi trọng đại. Cùng lắm, chúng chỉ nhắc nhở rằng chúng ta chưa hẳn là người tốt như mình tưởng. Và ở mức độ tốt nhất, chúng giúp ta hiểu sâu hơn những lý do đằng sau những ý nghĩ sai lầm của mình—và học cách tha thứ cho chính mình. Một chút xấu hổ, đôi khi, chính là điều cần thiết.

Sự Lo Âu Đè Nặng: "Tôi không biết phải nói gì với cô ấy."

Chúng ta đều biết rằng người khuyết tật có thể thông minh, đồng cảm, hoặc, thật lòng mà nói, cũng có thể gây khó chịu y như bất kỳ ai. (Những ai vẫn giữ hình ảnh “người khuyết tật thánh thiện” chỉ cần nhìn Larry Flynt là đủ để phá bỏ định kiến đó.) Thế nhưng, khi chứng kiến những người trưởng thành thường ngày hoạt bát bỗng lúng túng, bối rối trước một người ngồi trên xe lăn, bạn sẽ khó nhận ra điều này.

Việc bị liệt không lây nhiễm—cũng như việc mất tay, mù lòa, hay bị sứt môi không phải là điều đáng sợ. Vậy tại sao nhiều người lại phản ứng với sự kinh hãi khi gặp một người có khiếm khuyết rõ ràng?

Đây là một phản ứng phổ biến nhưng đáng xấu hổ. Một khảo sát trên toàn châu Âu cho thấy dù phần lớn mọi người (80%) tự nhận rằng họ cảm thấy “thoải mái” khi ở gần người khuyết tật, hơn một nửa lại tin rằng “những người khác” có lẽ không dễ chịu như vậy. Điều này có vẻ mâu thuẫn.

Theo Dylan Evans, một nhà tâm lý học tiến hóa, có những lý do tiến hóa rõ ràng cho phản ứng gần như bản năng này. "Tổ tiên chúng ta nếu không cảm thấy e ngại mà tiếp tục kết đôi với người có dị tật thì khả năng con cháu họ cũng sẽ bị khiếm khuyết, làm giảm khả năng sống sót của dòng dõi." Dù điều này không phải là chiến lược hoàn hảo để sinh ra con cái khỏe mạnh, nhưng theo thời gian, cảm giác e ngại ấy có thể mang lại lợi thế chọn lọc.

Một cách giải thích khác: Người khuyết tật có thể là lời nhắc nhở về sự dễ tổn thương và cái chết của chính chúng ta. Không ngạc nhiên khi phản ứng này mạnh hơn đối với người lạ. Một nghiên cứu tại Pháp cho thấy những người không quen biết ai bị khuyết tật thường phản ứng ngay lập tức với nỗi sợ hãi và ghê tởm, trong khi những ai có người thân bị khuyết tật hiếm khi cảm thấy như vậy.

Ngay cả khi không kinh ngạc trước dị tật, nhiều người vẫn cảm thấy không thoải mái khi giao tiếp với người khuyết tật. Thường thì đây chỉ là sự lúng túng khi sợ làm sai phép tắc xã giao—hoặc trông như một kẻ ngốc. Don Freedheim, giáo sư danh dự tại Đại học Case Western Reserve, gợi ý rằng nỗi sợ xã hội này làm tăng thêm những cảm xúc bẩm sinh. Ông nhận xét: "Khi còn nhỏ, chúng ta có sự tò mò tự nhiên về người khuyết tật, nhưng người lớn thường dập tắt điều đó bằng cách bảo, 'Suỵt, đừng nói thế.' Điều này có thể khiến đứa trẻ cảm thấy rằng sự khác biệt là điều xấu." Một chút giáo dục về khuyết tật, theo Freedheim, có thể tạo nên sự thay đổi lớn.

Sự Tò Mò Cảm Xúc: "Đám tang có thể rất thú vị."

Bạn có lẽ đã gặp họ trong những đám tang: Họ là những người bà con xa (cách vài đời) hoặc những người bạn đầy nước mắt nhưng không nhắc đến việc đã không gặp người quá cố trong suốt 10 năm qua. Họ chính là những người “đứng xem cảm xúc,” ngấm ngầm tự hào rằng mình có mối liên hệ thân thiết với người đã khuất.

Vậy tại sao lại chen chân vào một "sự kiện" đau buồn như đám tang? Có những lý do mang tính cá nhân: Các nhà tâm lý học tiến hóa cho rằng việc bày tỏ công khai nỗi đau buồn giúp nâng cao danh tiếng của bạn như một thành viên đáng tin cậy trong cộng đồng. Trong khi đó, các nhà phân tâm học tin rằng những biểu hiện đau buồn thái quá là cách để che giấu cảm giác tội lỗi vô thức vì vẫn còn sống.

Nhưng lý do sâu xa hơn nằm ở sự tồn tại: khi đau buồn cho người khác, chúng ta đối mặt với cái chết không thể tránh khỏi của chính mình. Tuy nhiên, điều này không giải thích được vì sao có người lại quá nhiệt tình khóc thương cho những người họ gần như không quen biết.

Những người này gắn mình với cái chết vì lý do tương tự như khi họ kể những câu chuyện ly kỳ hay làm điều nổi bật như chạy trần truồng qua sân trường: để thu hút sự chú ý. Sự tôn kính và ngưỡng mộ dành cho người đã khuất có thể được chia sẻ gián tiếp bởi những ai liên kết với sự kiện ấy. Robert Reich, một bác sĩ tâm thần tại New York, nhận xét: "Mọi người thường trở nên quá mức liên quan đến cái chết vì họ cảm thấy quan trọng nhờ mối liên hệ với sự kiện này."

Những cái chết đột ngột, bi thảm có thể khiến bất kỳ ai trở thành “người đứng xem cảm xúc.” Sau thảm kịch ngày 11/9, nhiều người không ngần ngại chia sẻ rằng họ có bạn bè của bạn bè từng làm việc ở Trung tâm Thương mại Thế giới. Ở New York, người ta so sánh: “Bạn ở gần đó thế nào? Bạn thấy gì? Bạn biết ai?” Ở các bang hay quốc gia khác, việc so sánh chuyển thành: “Bạn quen ai ở New York hoặc Washington?”

Dĩ nhiên, cũng có những lý do đáng ngưỡng mộ hơn khi mọi người quảng bá mối liên hệ của mình với một sự kiện đáng chú ý. Những thảm kịch như vụ ngày 11/9 hay vụ ám sát Kennedy củng cố mối liên kết xã hội mà các nhà xã hội học gọi là “sự gắn kết nhóm.” Trong những khoảnh khắc ấy, tội phạm giảm đi, và mọi người cảm thấy đồng cảm với gia đình người bị nạn dù họ không quen biết.

Việc "đứng xem cảm xúc" cũng là cách để nói: “Tôi đã ở đó—và tôi đã sống sót.”

Niềm Vui Khi Người Khác Gặp Nạn: "Đáng Đời Cô Ta!"

Tại sao chúng ta ghét Martha Stewart? Phải chăng vì nụ cười lạnh lùng, khô khan của cô ấy, vì khối tài sản khổng lồ, hay vì tài năng biến mọi người Mỹ thành những kẻ thất bại trong việc quán xuyến nhà cửa? Chẳng điều nào trong số này có thể lý giải trọn vẹn sự hả hê của cả nước khi thấy cô ấy phải ngồi tù. Điều thực sự giải thích được cảm xúc này chỉ có thể là schadenfreude: niềm vui ác ý khi thấy người khác lâm vào cảnh khốn đốn. Dù cú trượt ngã đó đến từ Dennis Kozlowski hay từ nữ hoàng vũ hội trung học, thì không gì thỏa mãn hơn khi chứng kiến một kẻ từng đứng trên đỉnh cao giờ hóa thành kẻ thất bại.

Từ góc độ tiến hóa, điều này hoàn toàn hợp lý: việc nhìn thấy đối thủ sa cơ mang lại sự thỏa mãn, vì nó tạo cảm giác rằng cơ hội dành cho chúng ta đang rộng mở hơn. “Nếu cả hai chúng ta đều tệ, nhưng bạn còn tệ hơn, thì so với bạn, tôi trông như đang tốt hơn,” Evans giải thích. Sự hân hoan, hay thậm chí chỉ là cảm giác nhẹ nhõm khi thấy mình có ưu thế tương đối, chính là thứ làm tâm trạng chúng ta phấn chấn hơn.

Nhưng schadenfreude trở nên đáng lo ngại hơn khi chúng ta cảm nhận nó đối với bạn bè mình. Hả hê trước sự sa cơ của Martha chỉ như một trò tiêu khiển giữa hàng xóm. Nhưng việc thú nhận rằng bạn ghen tị với danh tiếng của chồng mình lại là một chuyện hoàn toàn khác. Norman Feather, giáo sư danh dự ngành tâm lý học tại Đại học Flinders ở Adelaide, Úc, cho rằng phiên bản phức tạp hơn của schadenfreude xuất phát từ cảm giác công bằng. Chúng ta khó chịu khi thấy ai đó hưởng vinh quang mà họ không xứng đáng, dù đó là người thân hay bạn bè. Và vì thế, khi họ gặp quả báo, chúng ta cảm thấy thỏa mãn. Những người cảm thấy mình bị đối xử bất công đặc biệt dễ bị cuốn vào cảm xúc này. “Sự bất mãn về tình cảnh của chính mình có thể làm tăng sự ghen ghét đối với người khác,” Feather nói. “Điều này có thể rất nguy hiểm.”

Thông thường, phép lịch sự buộc chúng ta phải che giấu sự ganh ghét đối với bạn bè, gia đình và đồng nghiệp. Nhưng đối với người nổi tiếng, họ lại là mục tiêu hoàn hảo, vì ai mà lại xứng đáng được tung hô đến vậy chứ? Có lẽ chúng ta nên tử tế hơn với Martha. Dù sao đi nữa, cô ấy cũng mang đến cho chúng ta cơ hội hiếm hoi để cùng nhau công khai chia sẻ một bí mật nho nhỏ: chứng kiến người khác thất bại thật sự rất thú vị.

Sự Thiên Vị: “Sao con không giống chị của con hơn nhỉ?”

“Ba mẹ thương anh hơn con!” hẳn là câu nói phổ biến chỉ đứng sau tiếng than thở “Thật là không công bằng!”trong danh sách những lời trách móc của tuổi thơ. Ai mà chưa từng cảm thấy mình bị thiệt thòi trong việc nhận được tình yêu thương từ cha mẹ? Và có cha mẹ nào lại chưa từng nhận ra trái tim mình đôi khi nghiêng về một đứa trẻ hơn—ít nhất là trong một khoảnh khắc nào đó?

Việc đối xử khác biệt với các con không hẳn là điều đáng xấu hổ. Susan McHale, giáo sư chuyên ngành phát triển con người tại Đại học Bang Pennsylvania, cho biết “sự đối xử khác biệt giữa các con” là điều khá phổ biến. Trong các nghiên cứu của bà, khoảng một phần tư các bậc phụ huynh thừa nhận điều này. Tuy nhiên, trẻ em lại cảm nhận mạnh mẽ hơn: Một nửa đến hai phần ba trẻ nói rằng chúng và anh chị em mình bị đối xử không giống nhau. (Các nhà nghiên cứu lưu ý rằng cha mẹ thường đánh giá thấp điều này, còn trẻ em thì lại phóng đại cảm nhận của mình.)

Tuy nhiên, sự thiên vị thực sự lại là một bí mật đen tối hơn. Theo các lý thuyết tiến hóa, cha mẹ thường có xu hướng đầu tư nhiều tình cảm và năng lượng hơn vào đứa trẻ khỏe mạnh hơn—người có khả năng sống sót và sinh sản cao hơn.

Nhưng ít nhất có một nghiên cứu thực tế lại chỉ ra điều ngược lại. Các bà mẹ thường ưu ái những đứa con trưởng thành gặp phải khó khăn, như bệnh tật hoặc ly hôn, miễn là những vấn đề đó do “xui rủi” chứ không phải do lỗi cá nhân. Trong trường hợp này, sự đau khổ lại giúp gắn kết tình cảm giữa mẹ và con hơn. Thứ tự sinh và giới tính cũng có vai trò nhất định, McHale cho biết. Các bà mẹ thường yêu chiều con út hơn. Con trai thì hay thân thiết với cha, còn con gái lại thường tìm đến mẹ. Dành nhiều thời gian bên nhau không đồng nghĩa với việc tình yêu sâu đậm hơn, nhưng điều đó đôi khi bị hiểu lầm là sự thiên vị.

Tin vui là: Dù chúng ta có mong muốn đối xử công bằng ra sao, thì cũng không cần cảm thấy phải đối xử hoàn toàn giống nhau với các con—hoặc cảm thấy tội lỗi khi không làm vậy. Phần lớn trẻ em đều nghĩ rằng cha mẹ đối xử công bằng, ngay cả khi không giống nhau hoàn toàn. Tuy nhiên, những đứa trẻ nhận được ít sự ấm áp và tình cảm hơn anh chị em thường sẽ chịu tổn thương. Nếu một đứa trẻ dường như được nhận nhiều tình cảm hơn phần mình, McHale khuyên rằng cha mẹ “nên nói về những hành động cụ thể mà mình làm để thể hiện tình cảm—thay vì chỉ nói về cảm xúc.” Ví dụ, bà nói, một cậu bé tự do, độc lập có thể không nhận được sự âu yếm giống như cô em gái nhỏ hay dựa dẫm. Nhưng miễn là cha mẹ cởi mở chia sẻ sự khác biệt này, các con sẽ ổn.

Tuy nhiên, nếu cha mẹ thực sự có một sự yêu thích rõ rệt đối với một đứa trẻ hơn, McHale cảnh báo rằng “điều rất quan trọng là phải cư xử công bằng và đồng đều về mặt hành động.”

Tiền Tài và Giá Trị: “Tôi kiếm nhiều tiền hơn, nghĩa là tôi có giá trị hơn”

Chúng ta thường nghĩ rằng mình không đánh giá con người qua số tiền trong tài khoản. Nhưng sự thật là, chúng ta thường ngầm so đo ai có ví tiền dày hơn—và cảm thấy một niềm tự hào ngấm ngầm khi mình là người chiến thắng. Tim Kasser, một nhà tâm lý học tại Đại học Knox, Illinois, đã nghiên cứu sâu về chủ nghĩa vật chất và chỉ ra rằng sự nông cạn này thực ra bắt nguồn từ gốc rễ sâu xa. Các loài linh trưởng đều nhạy cảm với địa vị xã hội, bởi việc hiểu rõ thứ hạng của mình trong trật tự xã hội là rất cần thiết. Một số nền văn hóa tổ chức lễ hội phô trương; một số khác coi trọng tinh thần. Còn trong xã hội của chúng ta, cách chính để đo lường địa vị là tiền bạc. Vì vậy, nhiều người tin vào cái huyền thoại từ thời đại Gilded rằng một người đàn ông chỉ đáng giá khi anh ta giàu có.

Tất nhiên, hầu hết mọi người đều cố che giấu sự ám ảnh của mình với tiền bạc. Theo Kasser, sự áy náy này bắt nguồn từ nhận thức sâu thẳm rằng việc tìm kiếm hạnh phúc qua của cải là điều vô nghĩa. “Hầu hết mọi người đều có cảm giác trực giác rằng những thông điệp vật chất của xã hội tiêu dùng là sai lầm,” ông nói. Những nhu cầu cơ bản của chúng ta—sự an toàn, kết nối xã hội, lòng tự trọng—thực sự không được thỏa mãn chỉ bằng việc có thêm tiền. Nhưng việc thừa nhận sự mâu thuẫn này có thể rất đau đớn, buộc con người phải nhìn nhận lại cuộc sống của mình, điều mà họ thường né tránh.

Tuy nhiên, các nghiên cứu khác lại cho thấy sự tự mãn tài chính có thể mang lại một phần thưởng tâm lý. Michael Hagerty, thuộc Trường Quản lý Sau Đại học Đại học California, Davis, phát hiện rằng con người cảm thấy hạnh phúc hơn khi họ có thể so sánh “xuống thấp” cũng như “lên cao.” Một người bình thường có thể không cảm thấy hạnh phúc lắm trong một xã hội có tầng lớp siêu giàu hiện diện rõ rệt. Nhưng ngược lại, sự hiện diện của những người nghèo hơn dường như khiến tầng lớp trung lưu cảm thấy khá ổn. Đây dường như là bóng dáng của thuyết Darwin xã hội, nhưng cuối cùng Hagerty nhận thấy rằng các xã hội có mức thu nhập tăng trưởng và sự phân phối tài sản tương đối công bằng thường có mức độ hạnh phúc cao nhất.

Giải Tỏa Nỗi Đau: “Cảm ơn Chúa, mọi chuyện cuối cùng cũng kết thúc”

Chris McGonigle đã không rơi một giọt nước mắt nào trong tang lễ của chồng mình. Sau 15 năm tận tụy chăm sóc ông khi bệnh đa xơ cứng dần hủy hoại cơ thể ông, đôi mắt của người viết ấy đã khô cạn: “Tôi đã khóc hết nước mắt trong những năm tháng ông ấy đau ốm rồi.” Thực tế, McGonigle—tác giả cuốn sách Liberating Losses: When Death Brings Relief—cảm thấy cả sự nhẹ nhõm lẫn tội lỗi sau cái chết của chồng. Bà biết ơn vì ông không còn đau đớn nữa, nhưng cũng thú nhận rằng mình “vui mừng vì cuối cùng đã có thể tiếp tục cuộc sống của riêng mình.”

Điều này không có nghĩa là chúng ta yêu người sắp ra đi ít đi. Chỉ đơn giản là chúng ta đã sẵn sàng dồn năng lượng cảm xúc và thể chất vào tương lai. Nhưng việc thừa nhận bất kỳ cảm giác nào ngoài nỗi đau đớn tột cùng lại rất khó khăn. Người bạn đời hoặc người thân của người sắp ra đi thường hành xử rất khác biệt giữa riêng tư và nơi công cộng—và vì thế có thể cảm thấy xa lạ, xấu hổ.

Điều này có vẻ cô lập, nhưng rất nhiều người có cảm xúc lẫn lộn về cái chết của một người thân yêu, theo Jean Miller, một nhà nghiên cứu về cái chết tại Đại học Rhode Island. “Những người có mối quan hệ yêu thương sâu sắc với người sắp qua đời thường cảm thấy mâu thuẫn: họ vừa muốn người thân được giải thoát, vừa muốn bản thân mình được nhẹ gánh,” Miller nói. “Những người có mối quan hệ lỏng lẻo hơn với người sắp mất cũng có cảm xúc tương tự, vì họ có thể còn những điều dang dở và cảm thấy vừa nhẹ nhõm, vừa tội lỗi.” Bà ước tính rằng khoảng 75% người chịu tang có cảm xúc pha trộn như vậy.

Jennifer Elison, đồng tác giả với McGonigle, đã phải đối mặt với một phiên bản khác của cảm xúc mâu thuẫn này. Ngày hôm sau khi bà đề nghị ly hôn với người chồng độc đoán, ông qua đời trong một tai nạn xe hơi. Không ai ở thị trấn nhỏ nơi bà sống hiểu được những cảm xúc rối ren của bà, vì chồng bà là một bác sĩ rất được kính trọng. Trong những tình huống như vậy, McGonigle nói, “Chúng ta cảm thấy bối rối, tội lỗi, xấu hổ và—bởi không thể chia sẻ điều này—càng thêm cô lập.”

Ảo Mộng Ngoại Tình: “Chỉ là tưởng tượng thì đâu phải lừa dối.”

Tình dục không chỉ diễn ra giữa hai tấm ga giường mà còn tồn tại trong tâm trí, nơi những ảo mộng có sức mạnh riêng của chúng. Như Truman Capote từng viết: “Tôi hiếm khi thực sự ở cùng người mình đang ở cạnh, theo cách mà người ta nói. Tôi chắc rằng nhiều người trong chúng ta, thậm chí hầu hết chúng ta, đều phụ thuộc vào một thế giới nội tâm—những cảnh tượng tưởng tượng, những mảnh ký ức ẩn giấu, những hình bóng không liên quan gì đến người nằm cạnh hay bên dưới ta.”

Những ảo tưởng tình dục không phải là điều xa lạ, đến mức chúng thường xuyên trở thành chủ đề tán gẫu trên các chương trình truyền hình ban ngày. Nhưng khi hình ảnh của người tình cũ (hoặc người tình tưởng tượng) len lỏi vào đời sống gối chăn, chúng có thể khơi mào hàng loạt nỗi lo âu. “Nếu tôi mơ rằng vợ mình là cô bảo mẫu quyến rũ mới thuê, điều đó có nghĩa là tôi không còn yêu cô ấy nữa? Hay nếu tôi tưởng tượng bạn trai mình—dù hơi bụng bia—là Brad Pitt, điều đó có nghĩa tôi thực sự có khả năng ngoại tình không?” Những ảo mộng dường như tiết lộ nhiều hơn về hành vi tiềm tàng của chúng ta so với những gì chúng ta sẵn sàng thừa nhận.

Tuy nhiên, hầu hết các chuyên gia bác bỏ ý nghĩ rằng những suy nghĩ táo bạo sẽ dẫn đến sự phản bội. Trên thực tế, các nhà trị liệu tình dục thường xuyên khuyến khích khách hàng của mình mơ mộng. Nhưng liệu người trưởng thành tự tin trong thế kỷ 21 có nên chia sẻ những tưởng tượng thầm kín nhất của mình? Không nhất thiết. Michael Bader, tác giả cuốn Arousal: The Secret Logic of Sexual Fantasies, nhận định: “Những ảo mộng này gần như luôn nên được giữ riêng tư, bởi nếu có thứ gì phổ biến hơn việc con người mơ mộng, thì đó là lòng ghen tuông.”

Ngược lại, Pepper Schwartz, một nhà xã hội học tại Đại học Washington ở Seattle và là tác giả cuốn Everything You Know About Love and Sex Is Wrong, cho rằng trung thực là chính sách tốt nhất—miễn là chủ đề được tiếp cận một cách tinh tế. Bà khuyên rằng: “Hãy chia sẻ ảo mộng của bạn một cách nhẹ nhàng, tế nhị—cho đến khi bạn đủ can đảm khám phá những chiều sâu thăm thẳm của đam mê và xem liệu người bạn đời có thể đồng hành cùng bạn không.”

Dù việc nói thật về thế giới ảo mộng của mình không hề dễ dàng, Schwartz cho rằng sự thẳng thắn thường mang lại sự gắn kết thân mật, và vì thế, rất đáng để thử. “Nhưng đó là một bước nhảy mà đáng ngạc nhiên, rất ít người dám thực hiện.”

Nguồn: Seven Deadly Sentiments – Psychology Today