Cách đối mặt với những người cay nghiệt

Để hiểu sâu hơn một khái niệm, điều đầu tiên cần làm là định nghĩa nó. Cay nghiệt về mặt cảm xúc là sự pha trộn phức tạp của nhiều cảm xúc khác nhau. Ekman, Friesen và Ellsworth (1972) đã xác định sáu cảm xúc cơ bản của con người: ngạc nhiên, ghê tởm, hạnh phúc, buồn bã, tức giận và sợ hãi. Nếu suy nghĩ kỹ về cay nghiệt, bạn sẽ nhận ra nó không chỉ đơn thuần gói gọn trong một trong sáu cảm xúc này.

Một số nhà lý thuyết xem cay nghiệt như một dạng của sự oán giận, và quả thực, oán giận có lẽ là khái niệm gần nhất với cay nghiệt. Sự oán giận thường gắn liền với tức giận, đặc biệt là khi cảm xúc đó tích tụ qua thời gian. Vì vậy, cay nghiệt có thể được mô tả như sự pha trộn giữa hai cảm xúc cốt lõi: tức giận và buồn bã.

Điều làm cho cay nghiệt trở nên phức tạp là nó thường bao gồm cả sự thất vọng – cảm giác của những lần bị thất vọng lặp đi lặp lại như một mô thức hành vi theo thời gian. Thất vọng cũng là một cảm xúc đa tầng, không chỉ dừng lại ở nỗi buồn mà còn chứa đựng cả sự tức giận – tức giận vì mọi thứ không diễn ra như mong đợi hoặc nhu cầu cá nhân không được đáp ứng.

Như đã đề cập, cảm xúc rất khó để định nghĩa chính xác, bởi các giới hạn của một cảm xúc không phải là chủ đề thuộc về khoa học tự nhiên hay thực nghiệm. Tuy vậy, có thể kết luận rằng cay nghiệt là sự tổng hòa của nhiều cảm xúc, bao gồm buồn bã, tức giận và thất vọng.

Hiểu Về Những Người Cay Nghiệt

Hãy nghĩ đến một người trong cuộc sống mà bạn xem là cay nghiệt. Nhiều khả năng, nhận định của bạn dựa trên cảm giác rằng người đó thường xuyên tức giận, buồn bã và thất vọng, đồng thời có xu hướng tiêu cực, tạo ra mâu thuẫn trong các mối quan hệ xã hội.

Tác động của việc tiếp xúc với một người cay nghiệt cũng phức tạp như chính bản chất cảm xúc của họ. Những người cay nghiệt thường khơi lên trong người khác một loạt cảm xúc – phần lớn là tiêu cực và gây khó chịu.

Họ có xu hướng gây mâu thuẫn không chỉ với bạn mà với nhiều người khác. Trong các mối quan hệ, dù là cá nhân hay chuyên nghiệp, chúng ta thường có xu hướng tiếp nhận mọi thứ một cách cá nhân. Nghĩa là, nếu ai đó đang nói chuyện với bạn, thì tại sao bạn lại không nghĩ rằng những điều họ nói là nhắm vào bạn?

Điểm mấu chốt cần nhớ về những người cay nghiệt là phong cách tính cách tiêu cực của họ chi phối hầu hết các tương tác xã hội, không chỉ riêng với bạn. Do thiếu sự đồng cảm – điều vốn được mong đợi ở người trưởng thành – và xu hướng đổ lỗi, các mối quan hệ của họ thường mang màu sắc tiêu cực và phức tạp.

Cách Nhìn Nhận Hành Vi Của Họ

Những người cay nghiệt thường đi ngược lại với những gì được xã hội và sự phát triển bình thường mong đợi ở người trưởng thành. Vì họ không chấp nhận hoặc không thể tuân theo các quy chuẩn xã hội thông thường, nên họ dễ rơi vào các mối quan hệ rối ren, mâu thuẫn ở nhiều khía cạnh trong cuộc sống.

Dù điều này có vẻ ngược đời, nhưng điều quan trọng cần nhớ là hành vi của người cay nghiệt không hề phản ánh bạn. Thay vào đó, nó là biểu hiện của một mô thức hình thành từ sự tích tụ lâu dài của tức giận, buồn bã và thất vọng trong họ.

Cách Ứng Xử Với Những Người Cay Nghiệt

Những người mang nỗi cay nghiệt thường bộc lộ hành vi thụ động-aggressive (tiêu cực ngấm ngầm), và việc phải đối mặt với họ thường khiến ta cảm thấy khó chịu. Hành vi thụ động-aggressive là sự phản kháng gián tiếp trước yêu cầu của người khác, thể hiện qua những hành động tiêu cực, tức giận nhưng được che đậy một cách tinh vi và khó nắm bắt. Với người ngoài, việc bị đặt vào tình huống này thường gây bối rối, mơ hồ và không ít phiền lòng. Những người cay nghiệt thường tìm đến hành vi này như cách giải tỏa những cảm xúc tiêu cực đang chi phối họ, bao gồm tức giận, buồn bã và thất vọng.

Góc Nhìn Trách Móc và Thiếu Đồng Cảm

Những người cay nghiệt thường mang trong mình quan điểm trách móc và thiếu sự đồng cảm. Trong cả mối quan hệ cá nhân lẫn công việc, họ có xu hướng đổ lỗi cho người khác khi mọi việc không diễn ra như mong đợi. Sự thúc đẩy đổ trách nhiệm ra bên ngoài của họ thường lấn át những kỳ vọng xã hội về sự công bằng trong các mối quan hệ. Điều này dẫn đến việc họ không thể hiện sự đồng cảm cần thiết trong nhiều tình huống.

Họ quá bận tâm với những cảm xúc tiêu cực chất chứa trong lòng, đến mức không thể đủ tỉnh táo để thực hành sự tôn trọng và chấp nhận lẫn nhau. Những người thân cận hoặc làm việc cùng họ thường cảm thấy rằng, dù làm gì đi nữa, họ cũng không bao giờ làm đủ tốt hoặc thường xuyên bị cuốn vào những mâu thuẫn phiền toái, những tương tác căng thẳng ngấm ngầm.

Hiểu và Ứng Xử Với Họ

Những người cay nghiệt có thể tác động tiêu cực đến bạn, đặc biệt khi họ bị kích động cảm xúc. Tuy nhiên, cần lưu ý rằng họ không phải lúc nào cũng tiêu cực, thụ động-aggressive hoặc tìm kiếm mâu thuẫn. Giống như bất kỳ ai, họ có những khoảnh khắc tốt và xấu, nhưng điều đáng tiếc là, ở họ, những khoảnh khắc xấu thường nhiều hơn.

Điều quan trọng là nhận ra khi nào họ bị kích động cảm xúc, bởi đó là lúc họ dễ nảy sinh mâu thuẫn và vô thức tìm cách lan truyền những cảm xúc tiêu cực sang bạn. Những người cay nghiệt mang trong mình hỗn hợp cảm xúc tiêu cực mạnh mẽ mà họ không thể tự xử lý hoặc chịu đựng. Vì thế, họ tìm cách "trút bỏ" những cảm xúc đó lên người khác để không phải "gánh" chúng một mình.

Dù họ không bao giờ thừa nhận, nhưng kinh nghiệm lâm sàng cho thấy việc thấy người khác buồn bực đôi khi khiến họ cảm thấy nhẹ nhõm – một cách đầy mâu thuẫn và có phần đau lòng. Họ cảm thấy dễ chịu hơn khi làm bạn cảm thấy tồi tệ hơn.

Lòng Kiên Nhẫn và Sự Cảm Thông

Dù có khó chịu đến đâu, hãy cố gắng triệu tập lòng kiên nhẫn và sự cảm thông. Hãy nhớ rằng, những người hạnh phúc – những người cảm thấy được yêu thương, chăm sóc và tôn trọng – không mang tính cách tiêu cực và không làm tổn thương người khác như một thói quen. Người cay nghiệt – dù họ không bao giờ nói ra – thực chất đang mang trên vai gánh nặng khổng lồ của tức giận, buồn bã và thất vọng. Họ thường âm thầm giận dữ với chính mình và bị chính những cảm xúc đó giam cầm.

Những người này không phải là "người xấu" theo cách ta thường nghĩ, mà họ là những người bị tổn thương về mặt cảm xúc. Họ chưa học được cách xử lý những cảm xúc tiêu cực của mình theo cách phù hợp, để có thể đáp ứng các kỳ vọng xã hội bình thường mà hầu hết người trưởng thành đều đạt được.

Chiến Lược Ứng Xử Hiệu Quả

Cách tốt nhất là tránh họ khi họ đang bị kích động. Nhưng nếu bạn buộc phải tương tác với họ – như một người thân, sếp, hoặc đồng nghiệp – hãy lưu ý:

1. Nhắc nhở bản thân rằng tình trạng này không kéo dài mãi mãi.
   Sự phụ thuộc của bạn vào họ sẽ không phải là mãi mãi.
2. Phân tâm bản thân trong cuộc trò chuyện.
   Hãy nghĩ đến những điều tích cực khác để không nội tâm hóa những cảm xúc tiêu cực mà họ đang cố gắng đẩy sang bạn.
3. Hình dung một tương lai tươi sáng hơn.
   Hãy tập trung vào viễn cảnh khi họ không còn kiểm soát hoặc ảnh hưởng lớn đến cuộc sống của bạn.

Dù khó khăn, hãy nhớ rằng sự điềm tĩnh và lòng trắc ẩn là chìa khóa để bảo vệ bạn khỏi vòng xoáy cảm xúc tiêu cực mà những người cay nghiệt có thể mang lại.

Nguồn: Handle Bitter People – Psychology Today