Cách nói về quá khứ “không giống ai” trong một thế giới rập khuôn

Bạn có bao giờ cảm thấy khó khăn khi phải diễn tả về quá khứ khác biệt của mình? Có lúc nào bạn loay hoay tìm cách kể lại những chặng đường sự nghiệp không mấy "lung linh" một cách chân thực mà vẫn thuyết phục người nghe? Nếu có, bạn không hề đơn độc.

Có thể bạn từng bỏ dở đại học để mở quán cà phê. Có thể bạn không học đại học mà chọn nhập ngũ. Có thể bạn từng sống những mùa đông rong ruổi trên dãy núi với đôi ván trượt tuyết. Hoặc bạn từng dành vài năm theo ban nhạc của mình đi lưu diễn, mơ về một ngày thể loại ska sẽ hồi sinh (chúc bạn may mắn với điều đó).

Thế giới công việc ngày nay có vẻ ưu ái những ai sống cuộc đời “tròn trịa”, theo khuôn mẫu quen thuộc. Những ai mang theo một quá khứ khác thường, không giống số đông, thường dễ bị đánh giá thấp, hoặc ít nhất là phải gồng mình vượt qua ánh nhìn dò xét từ nhà tuyển dụng, chủ nhà, hay cả... bố mẹ người yêu.

Vậy, nếu bạn có một quá khứ chẳng giống ai, mà lại đang sống trong một thế giới toàn người giống nhau thì sao?

Nếu bạn thấy mình trong hoàn cảnh đó, để tôi kể cho bạn nghe về Colin – một người bạn của tôi.

Colin từng bỏ học đại học để gia nhập Lực lượng Bảo vệ Bờ biển Hoa Kỳ. Anh không chỉ là lính mà còn thuộc một đơn vị tinh nhuệ chuyên thực hiện những nhiệm vụ tái chiếm tàu bị cướp biển chiếm giữ. Tôi từng hỏi Colin về trải nghiệm “điên rồ” nhất mà anh có thể kể ra mà không phải... thủ tiêu tôi sau đó. Tôi nửa đùa nửa thật, nghĩ chắc anh sẽ bảo "quy tắc đầu tiên khi chiến đấu với cướp biển là không được nói về chuyện chiến đấu với cướp biển", nhưng may cho tôi và cho bạn, là anh không nói thế.

Colin kể về một lần đội của anh phải chiếm lại một tàu chở hàng bị cướp trên vịnh Mexico. Giữa đêm đen, con tàu bảo vệ lao nhanh trong bóng tối, áp sát con tàu bị chiếm giữ. Cả đội buộc phải quăng thang dây lên mạn tàu, rồi trong khi hai con tàu chao đảo dữ dội giữa sóng nước, họ trèo lên thang giữa đêm đen như mực.

Ồ, tôi quên chưa nói, trong lúc họ trèo thang, bọn cướp phía trên còn đang xả súng máy xuống không thương tiếc.

Khi cả đội đặt chân được lên boong và chiếm lại buồng lái, họ còn phải tiếp tục rà soát từng căn phòng, sử dụng kính nhìn đêm và thiết bị cảm nhiệt để lần ra nơi bọn cướp đang lẩn trốn.

Tôi thì đến đoạn phim “The Goonies” có chút ghê rợn cũng phải nắm tay vợ cho đỡ sợ, còn với Colin, đó chỉ là một ngày làm việc bình thường. Vậy nên bạn nghĩ chắc hẳn những trải nghiệm đó sẽ giúp ích cho sự nghiệp của anh lắm, phải không? Nghĩ lại đi.

Khi “không giống ai” trở thành gánh nặng

Những điều Colin trải qua nghe thật phi thường, nhưng khi rời lực lượng bảo vệ bờ biển, trước sự kiện 11/9, anh phát hiện ra mình rất khó để chia sẻ về quá khứ ấy.

“Mọi người không biết phải kết nối với tôi như thế nào cả,” anh nói. Tệ hơn, “nó còn khiến tôi gặp khó khăn lớn khi tìm việc. Cứ như thể tôi đã thất nghiệp suốt 5 năm vậy.”

Colin buộc phải học cách kể lại hành trình không giống ai của mình trong một thế giới vốn quen với những lối đi thẳng tắp. Cuối cùng, anh tìm ra cách nói. “Giờ tôi luôn cố gắng dùng sự đồng cảm và những hình ảnh ẩn dụ để khiến người ta lắng nghe,” anh chia sẻ. “Điều quan trọng nhất là sự tôn trọng, thấu cảm và bối cảnh. Phải làm sao để người nghe hiểu được bạn đang nói gì.”

Điều thú vị là sau này Colin làm trong ngành an ninh mạng, công việc bảo vệ doanh nghiệp khỏi những cuộc tấn công kỹ thuật số, kiểu “cướp biển” thời hiện đại. Một ngành mà theo anh, “nó tìm đến tôi chứ tôi không chủ động tìm nó.” Và quả thực, đó là sự kết hợp hoàn hảo.

Vậy còn bạn, bạn có một câu chuyện như Colin không? Bạn từng chật vật khi phải kể về hành trình khác thường của mình trong một thế giới chỉ thích sự quen thuộc?

Bạn đã biết cách kể câu chuyện đó sao cho người khác có thể hiểu và cảm được chưa?

Nếu chưa, đừng vội nản. Dưới đây là bảy gợi ý giúp bạn biết cách kể lại hành trình không giống ai của mình trong một thế giới toàn những con đường mòn quen thuộc:

1. Đừng né tránh quá khứ của mình

Chắc hẳn bạn từng xem những bộ phim trinh thám trên truyền hình, nơi mà nhân vật lảng tránh nói về quá khứ thường bị xem là người có tội, dù anh ta chẳng làm gì sai. Thật lạ, khi ta cố gắng tránh nhắc đến chuyện xưa cũ, nó lại dễ khiến người khác sinh nghi hoặc cảm thấy có điều gì đó không ổn. Nói cách khác, sự ngần ngại đôi khi còn gây hại nhiều hơn cả việc thành thật chia sẻ.

James Swanwick, một nhà báo người Úc từng viết báo in, đã ứng tuyển vào vị trí người dẫn chương trình trên kênh thể thao nổi tiếng ESPN, dù chưa từng có chút kinh nghiệm truyền hình nào. Anh hiểu rằng việc chưa từng làm truyền hình có thể là lý do khiến ESPN từ chối, nhưng anh không hề che giấu điều đó.

“Tôi thú nhận là mình hoàn toàn không có kinh nghiệm làm truyền hình,” Swanwick kể. “Nhưng tôi cũng nói rõ là mình đã nghiên cứu rất kỹ các MC kỳ cựu như Stuart Scott và Scott Van Pelt. Tôi cho họ thấy sự quyết tâm và đam mê của mình.” Và anh đã giành được công việc ấy.

Bạn không cần phải kể tuốt tuồn tuột mọi chuyện đời mình. Nhưng nếu ai đó hỏi, hãy thành thật và cởi mở. Nếu bản thân bạn không coi đó là vấn đề lớn, người khác cũng sẽ không làm quá lên đâu.

2. Nói bằng ngôn ngữ gần gũi

Cách nhanh nhất để khiến người khác mất hứng thú trong cuộc trò chuyện là gì? Là nói quá cao siêu, khiến họ không hiểu gì cả. Hãy nhớ rằng người khác không có cùng trải nghiệm như bạn, vì thế đôi khi bạn cần chậm lại một chút và giải thích rõ những khái niệm hay thuật ngữ chuyên ngành.

Dov Gordon, một người bạn của tôi, là một chuyên gia tiếp thị rất tài năng. Anh chưa từng học đại học, nhưng nếu chỉ nghe anh nói, bạn sẽ không thể nhận ra điều đó. Anh cực kỳ hiểu biết và ham đọc sách. Khi chia sẻ về các chiến lược tiếp thị, anh luôn dùng từ ngữ giản dị, dễ hiểu. Cũng giống như Colin, người bạn từng chiến đấu với cướp biển của tôi, khi kể lại những kỷ niệm trong quân ngũ, anh luôn chọn cách diễn đạt mà người dân bình thường cũng dễ dàng hình dung.

Hãy để ý đến cách dùng từ và tiếng lóng khi bạn nói về quá khứ của mình. Hãy cố gắng diễn giải mọi thứ một cách mộc mạc, đơn giản, để ai nghe cũng hiểu, cũng thấy gần gũi và thú vị.

3. Dùng khiếu hài hước

Hài hước là một công cụ tuyệt vời để kể về một quá khứ khác lạ. Khi bạn giữ cho không khí nhẹ nhàng, vui vẻ, người nghe sẽ dễ mở lòng và tiếp nhận câu chuyện của bạn hơn.

Nếu có ai hiểu rõ cảm giác “không giống ai” trong một thế giới “chuẩn chỉnh”, thì đó chính là David Nihill. Trước đây anh từng là diễn viên hài độc thoại, rồi sau đó lại làm cố vấn tài chính cho PricewaterhouseCoopers, và tiếp tục dấn thân vào các startup tại Thung lũng Silicon.

“Một người bán hàng giỏi, một nhà tiếp thị hay lãnh đạo giỏi đều biết cách tạo ra sự kết nối,” Nihill – tác giả cuốn Do You Talk Funny? chia sẻ. “Và cách nhanh nhất để kết nối với người khác chính là làm họ bật cười.” Theo Nihill, chìa khóa là hãy chuẩn bị sẵn những câu chuyện hài hước từ chính hành trình khác biệt của bạn. “Hãy viết chúng ra theo cách ngắn gọn và hiệu quả nhất,” anh nói. “Lược bỏ những từ thừa và nhớ lấy câu nói của Shakespeare: ‘Ngắn gọn là hồn của dí dỏm.’”

Bạn không cần phải trở thành danh hài. Nhưng chắc chắn ai trong chúng ta cũng có những kỷ niệm buồn cười từ quá khứ, và đôi khi, chính những điều “khác thường” ấy lại là kho báu tuyệt vời để mang lại tiếng cười và sự kết nối.

4. Hãy tập trung vào những thành tựu có liên quan

Joshua Jordison là một doanh nhân thành đạt sống tại Los Angeles. Công ty của anh tổ chức các sự kiện âm nhạc trực tiếp và tư vấn cho các doanh nghiệp về bản quyền âm nhạc. Nhưng ít ai biết rằng anh không hề lớn lên trong một gia đình trung lưu “kiểu mẫu”. Jordison trưởng thành ở một khu phố đầy bạo lực và tội phạm gần Los Angeles, và phần lớn thời gian đi học, anh được dạy tại nhà.

Với nhiều người, xuất thân như thế dễ khiến họ cảm thấy tự ti, nhất là khi bước chân vào thế giới xa hoa của Hollywood. Nhưng Jordison lại nói rằng quá khứ "không giống ai" ấy hiếm khi là đề tài được nhắc đến.

“Trong suốt năm năm qua, có lẽ tôi chỉ được hỏi học đại học ở đâu chưa đến sáu lần,” Jordison chia sẻ. “Mọi người chỉ quan tâm đến những gì tôi đã làm được, chứ chẳng mấy ai bận tâm đến nền tảng học vấn của tôi.”

Khi nói về quá khứ đặc biệt của mình, Jordison luôn hướng cuộc trò chuyện về những gì anh đã thực hiện trong công việc. “Tôi chỉ kể lại những gì mình đã làm, không phóng đại hay tô vẽ,” anh nói. “Quan trọng là bạn phải chân thật và biết cách kết nối với người khác bằng sự đồng cảm giữa người với người.”

5. Dám Chia Sẻ Cả Những Điểm Yếu

Khi bạn kể về một quá khứ không giống ai, đôi khi điều đó vô tình khiến người nghe cảm thấy e dè hoặc phòng bị, đặc biệt nếu trải nghiệm của bạn quá đặc biệt đến mức chỉ cần nhắc đến thành tựu thôi cũng đã khiến người khác thấy như bạn đang khoe khoang. Trong một thế giới mà cuộc sống nhiều người diễn ra lặng lẽ, ổn định, những câu chuyện phi thường có thể dễ khiến người khác ghen tị.

Nhưng có một cách rất đơn giản để làm dịu không khí: hãy cho họ thấy rằng bạn cũng từng vấp ngã. Khi bạn thẳng thắn nói về những thiếu sót, những lần sai lầm của chính mình, điều đó sẽ khiến người khác dễ đồng cảm hơn. Dù bạn từng nhảy khỏi máy bay hay bắt giữ tội phạm khét tiếng, thì cũng có lúc bạn khóa nhầm chìa trong xe, phải không? (Chỉ cần đừng làm thế khi bạn đang còng tay kẻ phạm tội!)

Thừa nhận điểm yếu khiến người khác thấy bạn cũng giống họ, một con người, với những câu chuyện rất thật.

6. Hãy chỉ ra những kỹ năng có thể chuyển đổi

Dù bạn có xuất thân thật sự khác biệt, chắc chắn bạn vẫn đã tích lũy được những kỹ năng có thể áp dụng trong môi trường “bình thường” ngày nay.

Cứ hỏi Josh Parkinson thì biết. Sau khi lấy bằng thạc sĩ ngành Văn học, bước tiếp theo của anh là… lên máy bay sang châu Âu và dành năm năm tiếp theo làm nhạc công đường phố.

Thoạt nghe, thật khó tìm ra kỹ năng nào có thể áp dụng từ trải nghiệm ấy – nhưng thực tế lại khác. Bạn có thể nói rằng năm năm rong ruổi với cây đàn giữa phố phường đã rèn cho Parkinson vô số phẩm chất đáng giá: sự linh hoạt, sáng tạo, chăm chỉ, và khả năng chịu áp lực. Là nghệ sĩ đường phố, bạn phải có đạo đức nghề nghiệp, biết tự quảng bá bản thân và biết kết nối với người lạ, ngay giữa đám đông xa lạ.

Điều quan trọng là bạn cần biết “dịch” lại hành trình của mình, để chỉ ra những kỹ năng có thể áp dụng vào thế giới hiện tại, dù nó có vẻ hoàn toàn khác.

Ngày nay, Parkinson là đồng sáng lập một startup công nghệ thành công tại San Francisco mang tên Post Planner. Rõ ràng, những kỹ năng ngày trước của anh đã chuyển mình đầy mạnh mẽ trong vai trò mới.

7. Nếu có thể, hãy kết hợp quá khứ khác thường với thế giới hiện tại

Có một câu nói cũ, hình như của Mark Twain, rằng: “Nếu không thắng được họ, thì hãy gia nhập cùng họ.” Và còn cách nào tuyệt vời hơn để sống vững vàng trong thế giới rập khuôn này, nếu không phải là đưa chính quá khứ khác biệt của bạn vào hiện tại?

Như Colin, từ chiến đấu với cướp biển ngoài khơi, anh chuyển sang đối phó với “cướp biển mạng”. Và có lẽ, cách tốt nhất không phải là giấu đi quá khứ, mà là hòa quyện nó với con đường bạn đang đi hôm nay.

David Nihill, cựu danh hài, đã làm điều đó. Kết hợp kinh nghiệm hài kịch với công việc trong các startup tại Thung lũng Silicon, anh sáng lập hội nghị FunnyBizz, nơi giúp những người làm kinh doanh học cách… hài hước hơn.

Điều tuyệt vời là anh đã bắc một cây cầu độc đáo giữa quá khứ không theo lối mòn và thế giới công việc hiện đại. Và đó chính là cách… bạn có thể là người cười sau cùng.

Quá khứ của bạn không quan trọng bằng cách bạn kể về nó

Cuối cùng, những gì bạn từng trải qua không quan trọng bằng cách bạn chọn nhìn lại và kể lại chúng. Điều khiến người khác ấn tượng không phải là bạn đã làm gì, mà là liệu bạn có thể kết nối với họ bằng câu chuyện của mình hay không.

Trong thế giới thường nhật ngày nay, khơi dậy một chút tò mò hay ganh tị nho nhỏ cũng có thể là lợi thế. Như David Nihill từng nói: “Khác thường nghĩa là thú vị. Quá khứ phong phú và khác biệt của bạn làm tăng cơ hội bạn có điểm chung với ai đó.” Và đôi khi, điểm chung ấy chỉ đơn giản là… bạn từng sống một điều mà người ta vẫn luôn tò mò.

Tiêu biểu cho điều đó là Meg Jay, nhà tâm lý học và tác giả cuốn The Defining Decade. Khi đi phỏng vấn xin việc giảng dạy, cô ngạc nhiên khi thấy người ta không quá quan tâm đến bằng cấp đại học của cô, dù chúng rất ấn tượng, mà lại bị thu hút bởi khoảng thời gian cô làm hướng dẫn viên cho chương trình phiêu lưu Outward Bound. Nhiều người từng tự hỏi cảm giác làm hướng dẫn viên giữa thiên nhiên hoang dã sẽ ra sao, và hóa ra, đó lại là điểm sáng khiến cô trở nên nổi bật trong mắt nhà tuyển dụng. Cách Jay kể lại trải nghiệm đó một cách gần gũi, chân thật đã giúp người nghe như được sống tạm qua một hành trình mà họ chưa từng đi, và chính điều đó khiến cô trở nên đáng nhớ.

Như Maya Angelou từng nói:

“Người ta có thể quên bạn đã nói gì, quên bạn đã làm gì,
nhưng họ sẽ không bao giờ quên cảm xúc mà bạn mang lại cho họ.” 

Nguồn: How to Talk About Your Unconventional Background in a Conventional World | Art Of Manliness