Cần một góc nhìn mới mẻ? Hãy thử nhìn thế giới như một chú ngựa (hoặc một con bò, một chú mèo, hay một con kiến…)

Hãy thực hành lòng thấu cảm ở mức độ sâu sắc nhất, thử đặt mình vào bước chân, dấu móng, nhịp chuyển động của các loài sinh vật khác, để cảm nhận và trân trọng muôn vàn cách tồn tại và sống động đang diễn ra trên hành tinh này.

Chúng ta không cô đơn. Ít nhất là không phải trên Trái Đất.

Nghe thì có vẻ quá hiển nhiên, đến mức buồn cười, nhưng trên thực tế, con người vẫn thường hành xử như thể ta là loài duy nhất có mặt trên hành tinh này. Mọi công trình, hệ thống, thành phố… đều được thiết kế chủ yếu cho một giống loài: con người.

Mấy ai trong chúng ta từng dừng lại một chút để tự hỏi: những sinh vật khác đang cảm nhận thế giới ra sao? Câu trả lời, theo Alan Hook, nhà nghiên cứu thiết kế tại Đại học Ulster, Bắc Ireland, là: “Hầu như chưa bao giờ.” Hook nói, “Chúng ta nhìn nhận thế giới từ một góc nhìn cố định, xoay quanh con người… vì vậy chúng ta không thực sự hiểu được cảm giác sống trong thân xác của một loài khác sẽ như thế nào.”

Image: Raúl Soria

Nhưng vẫn có những nhà thiết kế đang cố gắng phá vỡ rào cản đó. Ở Ireland, Denis Connolly và Anne Cleary đã tạo ra một loạt chiếc mũ đặc biệt gọi là “mũ tri giác mở rộng”, cho phép người đội có thể trải nghiệm thế giới theo cách mà cá mập đầu búa nhìn – với tầm nhìn lập thể độc đáo, hoặc như tắc kè hoa, với đôi mắt có thể xoay độc lập.

Còn ở Anh, nhà thiết kế Thomas Thwaites (nổi tiếng với bài TED talk “Cách tôi tự chế tạo một chiếc máy nướng bánh mì từ con số không”) đã chế tạo đôi chân và dạ dày giả để hóa thân thành một… con dê, rồi leo lên dãy Alps ở Thụy Sĩ và sống như dê thật sự, ăn cỏ, đi bằng bốn chân và hòa mình vào bầy.

Alan Hook chia sẻ: “Mỗi khi chúng tôi bàn về thiết kế, điều đầu tiên nhắc đến là sự thấu cảm.” Và khi bạn cố gắng đặt mình vào dấu chân, nhịp đập, chuyển động của các loài sinh vật khác, bạn sẽ bắt đầu nhận ra: thế giới, kể cả thế giới của con người, hiện lên trong mắt chúng thật khác biệt.

Hook bắt đầu quan tâm đến ý tưởng này nhờ một con ngựa sống gần nhà mình. Hai đứa con của ông thường lo lắng rằng: “Không biết con ngựa có bị nóng hay lạnh không? Nó có đủ ăn không? Nó cảm thấy thế nào khi sống ở đây?” Từ đó, ông đã sáng tạo ra một thiết bị gọi là “đôi mắt ngựa”, để giúp con mình trải nghiệm thế giới theo cách mà loài ngựa cảm nhận, một góc nhìn khác biệt rất nhiều so với con người.

Hook giải thích: “Ngựa có mắt nằm hai bên đầu… và đôi mắt lớn của chúng hoạt động giống như ống kính mắt cá, nghĩa là chúng có thể nhìn bao quát 350 độ xung quanh. Chúng chỉ không nhìn được phía sau lưng.” Thêm nữa, vì ngựa không nhìn thấy màu đỏ, nên ông đã thiết kế đôi mắt giả sử dụng camera và lập trình để loại bỏ màu đỏ khỏi quang phổ hình ảnh.

Tất nhiên, bạn không cần những thiết bị công nghệ cầu kỳ để đổi góc nhìn. Bạn có thể thử ngay trong căn phòng của mình, cúi người xuống, nhìn không gian từ tầm mắt của chú chó hay con mèo nhà bạn. Hoặc quan sát những “hàng xóm không phải con người” xung quanh nơi bạn sống, chim, côn trùng, chuột, thằn lằn, sóc, và tự hỏi:

Cuộc sống trông thế nào qua đôi mắt của chúng?
Chúng di chuyển như thế nào? Ăn uống ra sao? Có thói quen gì?
Chúng đã phải điều chỉnh bao nhiêu để thích nghi với thế giới do loài người tạo nên?

Đây là một cách thư giãn tinh thần tuyệt vời, và cũng là một bài tập về lòng thấu cảm. Dù ta không thể hoàn toàn hiểu được cảm giác sống trong một thân thể khác, nhưng ta có thể bắt đầu nhận ra rằng: có vô số cách để tồn tại, để sống, để cảm nhận và hành động trên thế giới này.

Và thế giới ấy, khi được nhìn bằng đôi mắt của những loài khác, cũng rộng mở, kỳ diệu và nhân văn hơn biết bao.

Nguồn: Need a fresh perspective? See the world like a horse does (or a cow or a cat or an ant …) | https://ideas.ted.com/