Hôn nhân – một “thương vụ” thiệt thòi cho phụ nữ?

Khi ra mắt năm 2019, cuốn Happy Ever After: The Myth of the Perfect Life (Hạnh Phúc Mãi Mãi Về Sau: Huyền Thoại Về Một Cuộc Sống Hoàn Hảo) của Paul Dolan đã tạo nên một làn sóng tranh luận dữ dội. Cuốn sách được nhiều tờ báo lớn đưa tin và bàn luận. Nhưng chương sách khiến công chúng chú ý nhiều nhất chính là chương nói về... hôn nhân. Trong đó, Dolan đưa ra một kết luận gây sốc: hôn nhân là điều tồi tệ đối với hạnh phúc của phụ nữ.

Tuy nhiên, sau đó người ta phát hiện rằng Dolan đã hiểu sai một dữ liệu then chốt làm cơ sở cho nhận định của ông. Dolan cho rằng phụ nữ đã lập gia đình thường báo cáo là họ cảm thấy hạnh phúc khi người chồng có mặt trong phòng lúc họ trả lời khảo sát, nhưng lại kém vui hơn khi chồng vắng mặt. Thực tế, dữ liệu cho thấy những người phụ nữ đang sống ly thân với chồng – chứ không phải chỉ đơn giản là chồng không có mặt trong phòng – mới là những người cảm thấy bất hạnh hơn.

Dù vậy, câu hỏi vẫn còn đó: Liệu hôn nhân có thực sự làm suy giảm hạnh phúc của phụ nữ không, dù bằng chứng cụ thể mà Dolan viện dẫn có thể chưa thuyết phục?

Image: fizkes/Shutterstock

Hôn nhân – có thật là bất lợi cho phụ nữ?

Các nghiên cứu so sánh mức độ hài lòng với cuộc sống giữa người đã lập gia đình và người độc thân thường cho thấy: những người đã kết hôn hoặc đang trong mối quan hệ cam kết có xu hướng hạnh phúc hơn so với người độc thân – và điều này đúng cho cả nam và nữ, dù mức độ khác biệt không quá lớn. Nhưng loại so sánh này lại tiềm ẩn một cái bẫy: những người vốn có tính cách vui vẻ, lạc quan thì cũng dễ kết hôn hơn. Nghĩa là, họ có thể đã hạnh phúc sẵn trước khi kết hôn. Vậy nên, mức độ hạnh phúc cao trong hôn nhân chưa chắc đã do hôn nhân mang lại.

Một cách nghiên cứu chính xác hơn là theo dõi cùng một nhóm người theo thời gian để xem việc kết hôn có khiến họ thay đổi về mức độ hạnh phúc hay không. Một số nghiên cứu theo hướng này đã phát hiện ra cái gọi là “hiệu ứng tuần trăng mật”: người ta trở nên hạnh phúc hơn khi chuẩn bị kết hôn và trong một thời gian ngắn sau khi cưới, nhưng cảm giác đó sẽ phai dần theo thời gian. Hiện tượng này cũng thấy trong nhiều hoàn cảnh khác – ta thường thích nghi với các biến cố lớn, dù tốt hay xấu, và rồi dần quay về “mức hạnh phúc quen thuộc” của bản thân. Đây được gọi là vòng quay khoái lạc – hedonic treadmill.

Một nghiên cứu khác cũng theo dõi cùng một người trong nhiều năm lại cho thấy mối liên hệ tích cực và bền vững giữa hôn nhân (hoặc các mối quan hệ ổn định lâu dài không cưới) và hạnh phúc. Tuy nhiên, tác động này mạnh mẽ hơn nhiều ở những người coi vợ/chồng mình là người bạn thân nhất, so với những người không có sự gắn bó như vậy.

Hôn nhân tốt, hôn nhân tệ

Vậy tất cả những điều này dẫn ta đến đâu?

Hóa ra, hạnh phúc trong hôn nhân phụ thuộc rất nhiều vào mức độ kết nối cảm xúc giữa hai người. Những cuộc hôn nhân tuyệt vời, những mối quan hệ “tri kỷ” – nơi hai tâm hồn tìm thấy nhau – thực sự có thể khiến cả nam lẫn nữ trở nên hạnh phúc hơn. Nhưng những cuộc hôn nhân nhạt nhòa, hoặc đầy mâu thuẫn và bão tố, thì có thể mang lại kết quả ngược lại.

Kết hôn, vì thế, giống như mua vé số. Có người trúng, có người trắng tay.

Vậy cơ hội trúng số là bao nhiêu?

Thống kê cho thấy tình hình không mấy sáng sủa. Ở Mỹ, khoảng 40–50% cuộc hôn nhân kết thúc bằng ly hôn (phần lớn trong đó do phụ nữ chủ động). Và con số ấy còn chưa tính đến những cặp vẫn sống cùng nhau nhưng thực chất đã không còn gắn bó. Như vậy, xác suất một cuộc hôn nhân có thể duy trì được đã chỉ khoảng 1 trong 2. Còn khả năng vừa bền vững vừa hạnh phúc thì lại càng mong manh hơn nữa.

Tại sao những cuộc hôn nhân hạnh phúc lại hiếm đến vậy?

Phát hiện bất ngờ từ Tinder

Có rất nhiều điều cần bàn khi nói về chuyện hẹn hò thời hiện đại, nhưng trước hết, hãy thử nhìn vào một thực tế thú vị: sự hấp dẫn không được phân bổ đều. Một nhóm nhỏ người dường như quyến rũ với rất nhiều người, trong khi phần đông còn lại chỉ được một vài người để mắt đến. Điều này có vẻ đặc biệt đúng với nam giới.

Một nghiên cứu cho thấy: trong khi phần lớn đàn ông sử dụng Tinder (dị tính) nhấn “thích” vào đa số hồ sơ phụ nữ, thì 78% phụ nữ dị tính lại chỉ “thích” 20% hồ sơ nam giới. Mô hình này quả thật chẳng mấy lạc quan. Trên Tinder, phần lớn phụ nữ đang cạnh tranh nhau để thu hút sự chú ý của một nhóm đàn ông rất nhỏ — điều đó đồng nghĩa với việc cả nam lẫn nữ đều khó có cơ hội tìm được một đối tượng phù hợp.

Có thể sự lệch pha này bắt nguồn từ mục đích sử dụng ứng dụng khác nhau giữa hai giới. Ví dụ, phụ nữ có xu hướng chọn lọc hơn vì họ tìm kiếm mối quan hệ lâu dài, trong khi đàn ông có thể dễ dãi hơn vì chỉ muốn hẹn hò qua đường. Nhưng dù cho sự hấp dẫn có lệch về phía nam giới hay phân bố không đều ở cả hai phái, những con số thống kê này cũng không mấy khích lệ — ít nhất là khi đặt kỳ vọng vào một ứng dụng hẹn hò.

Tuy nhiên, ta cũng cần cẩn trọng khi diễn giải dữ liệu từ Tinder. Nó không có nghĩa là chỉ một số ít người mới có cơ hội tìm được bạn đời lý tưởng. Hoàn toàn có khả năng là chúng ta đã lướt qua những hồ sơ của người có thể yêu ta sâu đậm và ta cũng sẽ yêu họ không kém — chỉ vì ta không nhận ra điều đó vào khoảnh khắc ấy. Mà điều này lại chỉ ra thêm một yếu tố khác: sự may mắn. Không chỉ cần gặp được người phù hợp, ta còn phải nhận ra họ khi họ đang ở ngay trước mặt. Nhưng dấu hiệu nhận biết là gì?

Đôi khi, điều kỳ diệu ấy xảy đến — như đã từng với tôi và người bạn đời của mình — và khi nó đến, hôn nhân thật đẹp đẽ. Nhưng điều tôi muốn nói là: chuyện đó phần lớn là do may rủi. Chúng ta có thể làm một số điều để tăng khả năng xây dựng một mối quan hệ lâu bền, yêu thương. Tôi từng lập luận rằng ta sẽ không giúp được chính mình nếu cứ mãi né tránh cam kết hoặc chăm chăm soi vào những khuyết điểm nhỏ nhặt trong tình yêu. Nhưng cuối cùng, có rất nhiều điều nằm ngoài tầm kiểm soát của ta.

Tin vui (và cũng là tin không vui)

Dù việc tìm kiếm tình yêu không hề dễ dàng, ta vẫn hoàn toàn có thể sống hạnh phúc khi độc thân. Một nghiên cứu tại Anh cho thấy: 61% phụ nữ độc thân và 49% nam giới độc thân cảm thấy hài lòng với tình trạng quan hệ hiện tại của mình — và con số này còn có thể cao hơn nữa nếu chúng ta gỡ bỏ định kiến về sự đơn độc.

Và điều này đưa tôi đến một suy ngẫm cuối cùng.

Nhiều bậc cha mẹ hay bạn bè thường gây áp lực để người độc thân nhanh chóng kết hôn. Nhưng nếu thật sự quan tâm đến hạnh phúc của họ, ta nên tôn trọng lựa chọn của họ — và làm cho việc sống một mình trở nên dễ dàng hơn. Cách tiếp cận này, xét cho cùng, còn có thể giúp giảm số lượng cuộc hôn nhân thất bại, vì sẽ ít người kết hôn vì những lý do sai lầm.

Có lẽ sẽ khiến nhiều người ngạc nhiên khi biết: trong bối cảnh mà một phần ba người trưởng thành ở Mỹ đang sống độc thân, tình trạng độc thân vẫn thường bị coi là “thiếu hụt.” Một số người độc thân cảm thấy cô đơn vào những dịp lễ sum vầy. Nhưng điều đó không nhất thiết phải như vậy.

Nó chỉ là như vậy vì vào những đêm như Giáng Sinh, đường phố bỗng vắng lặng. Nhiều người độc thân ngần ngại ra ngoài vì sợ ánh nhìn xung quanh. Nhưng nếu tất cả những ai muốn bước ra ngoài cứ mạnh dạn mà đi, thì phố phường sẽ vẫn đông vui như thường lệ. Khi phố xá chìm vào tĩnh mịch, ta dễ lầm tưởng rằng mọi người đều đang quây quần bên gia đình. Nhưng sự thật không hẳn vậy. Ai cũng ở nhà — đúng. Nhưng hàng triệu người, trong số đó, đang ở nhà… một mình.

Tác giả: Iskra Fileva Ph.D.

Nguồn: Is Marriage a Bad Deal for Women? | Psychology Today