Khoa học não bộ trong Thiền và tâm hồn

Aug 13, 2023 Rubi Khoa Học Thần Kinh Sách hay

Cuốn sách Khoa học não bộ trong Thiền và tâm hồn góp phần đem đến cho các độc giả nói chung, các độc giả muốn tìm hiểu về hoạt động tinh thần của con người nói riêng, các bạn đồng nghiệp ở mỗi chức năng và trình độ và đặc biệt là các bạn đang học hay thực hành thiền định những thông tin về Khoa học não bộ thông qua tra cứu sách vở và tường trình khoa học cận đại nhất, thông qua kinh nghiệm sống và những kiến thức đông tây. Cuốn sách còn đề cập tới thiền định, học thiền và thực hành thiền, giúp độc giả hiểu được cơ chế của thiền định và những thể nghiệm siêu hình của thiền định.

Bs. Mai Trung Kiên là một Giáo sư Bệnh Lý học lại am hiểu các Triết Thuyết và các Tín Ngưỡng Hồi Giáo, Thiên Chúa Giáo nhất là Phật Giáo cùng Phật học nên có đủ cơ sở kiến thức viết các mối liên hệ giữa Não bộ là vật chất cụ thể với các trạng thái trừu tượng của Tâm Hồn, Thiền Định, Trí Nhớ, Tri Thức, Thông Minh… Thật ích lợi thực tế trong những chương đề cập tới Giấc Ngủ, Mộng Mị, Đau Ngứa hay cao sâu hơn về Tham Sân Si, Từ Bi Bác Ái. Thật thú vị trong những chương bàn về Tình Yêu Cha Con, Mẹ Con nhất là Nam Nữ Luyến Ái. Chuyện đời hư hư thực thực “Sắc Sắc Không Không” nên Đức Phật trước khi viên tịch đã phải chối bỏ những gì đã nói “Ta chưa hề nói gì!”.

Tác giả:

Giáo sư y khoa Mai Trung Kiên là người Việt Nam đầu tiên nghiên cứu mối liên hệ giữa các tế bào trong não bộ và vai trò của các tế bào thần kinh trong đời sống tâm linh của chúng ta. Bs. Mai Trung Kiên xuất thân là một Cựu Nội trú Đại học Y khoa Sài Gòn, một tước vị đại học dành riêng cho một thiểu số sinh viên y khoa ưu tú và hiện nay là Giáo sư Đại học Ottawa, Canada với 169 papers/publications đã được đăng trên các tạp chí y khoa danh tiếng cùng 179 abstracts đã trình bày trong các hội thảo quốc gia, quốc tế.

Trích đoạn sách:

Theo cách hiểu chung nhất, hồn là phần linh thiêng, bất tử (trái ngược hoàn toàn với quan niệm của Đạo Phật: Hồn cũng sinh khi tạo nghiệp và diệt khi hết nghiệp) và siêu hình của con người khi sống, tạo nên nhân cách cá biệt bao gồm cả tư tưởng, sẽ rời thân xác con người sau khi chết để tự tồn tại ở thiên đường, cõi trên hay cõi vô hình hay trong sáu nẻo luân hồi.

Một số Phật tử thậm chí còn quan niệm: Chấp nhận có nghiệp nhưng không chấp nhận có linh hồn. Quan niệm này không dị biệt với quan niệm sẽ được nêu trong cuốn sách này, mà trái lại có cùng quan điểm là chấp nhận có nghiệp quả, tiền đề cho tái sinh. Sự khác biệt là ở chỗ định nghĩa của linh hồn vì hồn không thể xác nhận được bằng phương tiện vật lý như nhìn thấy hay nắm bắt.

Theo quan niệm của Ấn Độ giáo (Bà La Môn), linh hồn là biểu hiện cho tiểu ngã/Atman đối nghịch với đại ngã/Brahman của vũ trụ. Linh hồn trong quan niệm này là trường tồn, vĩnh cửu và khác với hồn chất chứa nghiệp được nêu trong cuốn sách này. Hồn trong quan niệm của sách này là phù hợp với quan niệm của Phật giáo, đó là vô thường, sẽ tiêu mất đi khi không còn nghiệp để trở về với chân như/bản tính/niết bàn. Vì vậy, để tránh ngộ nhận, cuốn sách này sẽ không dùng từ linh hồn khi nói về thể siêu hình của sinh vật trong đạo Phật. Thiên Chúa giáo quan niệm không có luân hồi nên linh hồn là phần siêu hình. Nghiệp tác dụng bằng hiệu quả như hạt sinh ra cây trái, ít dùng đến năng lượng mà do nảy mầm. Năng lượng làm hạt thành cây trái là từ đất, nước. Vì vậy, lực của nghiệp cũng như của hạt mầm là nhỏ và không đáng kể. Từ “lực” trong “nghiệp lực” không đồng nghĩa với từ lực trong “lực điện từ”.

Mục lục:

Lời nói đầu

Tóm lược mục đích và những điểm chính của cuốn sách

Một số nguyên tắc cấu tạo não bộ

I. KẾT NỐI GIỮA CÁC TRUNG TÂM VÀ VỎ NÃO

II. CÁC VÙNG NÃO BỘ

III. THÔNG TIN CÓ NHIỀU KẾT NỐI

HỆ THỐNG DẪN TRUYỀN TRÊN XUỐNG (LƯNG), DƯỚI LÊN (BỤNG)

PHỐI TRÍ CÁC VÙNG NÃO BỘ

MÀNG NÃO BỘ

Chương 1: Dẫn nhập Khoa học vào đạo, tâm hồn và thiền.

ĐỊNH NGHĨA VÀ NHẬN DIỆN TÂM HỒN (HỒN)

Sáng Thế và Siêu Hình trong vật Lý, Thiên Chúa Giáo và Phật Giáo

a) Theo Khoa học Thuyết Big Bang

b) Thuyết Darwin

c) Hiện tượng Dòng Tế Bào Mầm Giống: Đấng Tạo hóa giữ đặc quyền sáng tạo cho chính mình

d) Thiên Chúa giáo và Sáng thế

e) Phật giáo và Sáng thế

III. TRI THỨC VÀ CƠ HỌC LƯỢNG TỬ

Não xẻ đôi và nghịch lý EPR (Einstein, Podolsky, Rosen Paradox) gợI ý sự tương đồng của hai thể khác biệt trong cùng một hệ thống

Tri thứclà chủ quan và cục bộ, sự biết là khách quan và tổng thể

Màng vô minh

Chương 2: Sơ lược cơ bản về cơ thể họccủa não bộ và sinh lý học của tế bào thần kinh

SƠ LƯỢC VỀ BÀO THAI HỌC: SỰ TẠO THÀNH NÃO BỘ

SƠ LƯỢC VỀ TẾ BÀO THẦN KINH VÀ NÃO BỘ

a) Tổng quát

b) Các tế bào của não bộ

c) Kết nối thần kinh

d) Viêm thần kinh (Neuroinflammation)

e) Chức năng của các vùng não

f) Mạng mặc định tương đương với vỏ não nội thức về ý nghĩ, thông tin

g) Thuyết nhiều dây thần kinh số X (DTK X) – Thuyết Polyvagal)

Chương 3: Trí nhớ

TÓM LƯỢC NHỮNG NỘI DUNG CHÍNH

Trí nhớ là cấu tạo quan trọng của hồn

III. PHÂN LOẠI TRÍ NHỚ

SỰ TẠO THÀNH TRÍ NHỚ: DẪN TRUYỀN VÀ KẾT NỐI THẦN KINH

a) Thuyết bảo tồn trí nhớ chuẩn định (Standard Memory Consolidation – SMC)

b) Thuyết trí nhớ đa tích (Multiple Trace Theory – MTT)

sự thu hồi trí nhớ, sự mất trí nhớ sau thu hồi, tái bảo tồn và táiphốitrí trí nhớ

Thu hồi trí nhớ từ vỏ não mạng mặc định

Những yếu tố ảnh hưởng tới sự thu hồi trí nhớ

c) Sự mất trí nhớ sau thu hồi, tái bảo tồn và tái phối trí trí nhớ

d) Hiệu quả của việc học tập với trắc nghiệm (Testing) và vai trò của trắc nghiệm trong sự bảo tồn trí nhớ

e) Vai trò của hồn trong thu hồi trí nhớ

TRÍ NHỚ CỦA VÔ THỨC VÀ TIỀM THỨC

VII. TRÍ NHỚ CỦA THAI NHI VÀ CỦA TRẺ SƠ SINH

VIII. RỬA SẠCH NGHIỆP HIỆN ĐỜI BẰNG THIỀN ĐỊNH

Chương 4: Trí nhớ đặc biệt

TRÍ NHỚ HIỆN HÀNH

a) Vỏ não và các nhân chất xám cho trí nhớ hiện hành

b) Cơ chế cho trí nhớ hiện hành (xem hình 4.1)

TRÍ NHỚ NƠI CHỐN VÀ BẢN ĐỒ ĐỊA DƯ, MÙI VI

III. TrÍ NHỚ NHẬN DIỆN, VỎ NÃO TẾ BÀO MẶT (FACE CELLS)

KÉM TRÍ NHỚ NẶNG Ở NGƯỜI BÌNH THƯỜNG

TRÍ NHỚ HIỂN HIỆN, TRÍ NHỚ LẦM

TRÍ NHỚ SIÊU PHÀM, TRÍ NHỚ CHỤP HÌNH, TRÍ NHỚ THẤU NIỆM (HSAM)

VII. TRÍ NHỚ NHẬN BIẾT

VIII. TRÍ NHỚ THAM KHẢO

TRÍ NHỚ ĐẶC BIỆT KHÁC

Chương 5: Tri thức

TÓM LƯỢC NHỮNG NỘI DUNG CHÍNH

TỔNG QUÁT

III. THỂ SIÊU HÌNH

a) Phần siêu hình dễ nhận biết: Ngũ thức, phần lớn của tri thức và mạc na thức

b) Phần siêu hình khó nhận biết

PHÂN BIỆT MỘT SỐ THUẬT NGỮ LIÊN QUAN TỚI TRI THỨC VÀ TÂM HỒN

ĐẶC TÍNH CỦA TRI THỨC

a) Bản chất (mới sinh ra đã có, khác với bản tâm, vì bản tâm là tương đương với Phật tính)

b) Học tập kinh nghiệm

TƯƠNG ỨNG THẦN KINH CỦA TRI THỨC

a) Nền tảng cho các thuyết tri thức

b) Lý thuyết về sự tạo thành tri thức

TRI THỨC VÀ TÌNH CẢM

VII. QUAN ĐIỂM CỦA TRIẾT HỌC

a) Thuyết dự đoán (Predictive Mind Theory) của Jakob Hohwy

b) Não bộ Bayesian và ảo giác (Phantom Perception)

c) Tri thức nhập thân (Embodied Consciousness), tri thức (tâm hồn) nối dài (Extended Consciousness), tri thức tiếp cận nền (Grounded Cognition) (nền = đồng nghĩa với Phật tính)

VIII. Thuyết về hai đường dẫn truyền Để lập thành tri thức và hành động/phản xạ (xem hình 5.12, 5.13)

NỘI THỨC/NỘI TÂM (xem hình 3.3)

a) Vai trò

b) Bằng chứng não bộ học về sự hiện diện nội thức hay nội tâm

c) Cơ chế tạo thành nội thức dựa trên não bộ học và duy thức học của đại thừa

d) Tâm/tri thức theo Vi diệu pháp của Phật giáo nguyên thủy

e) Cơ sở thần kinh cho nội thức và tri thức

PREFRONTAL CORTEX VÀ TRI THỨC

TRI THỨC TRONG DUY THỨC HỌC VÀ THIÊN CHÚA GIÁO

XII. VÔ NGÃ, TỰ TẠI PHÂN BIỆT VỚI MẤT NHÂN THỂ, MẤT THỰC TẾ TRONG TÂM LÝ HỌC,

CHIA CÁCH CÁ THỂ/NHIỀU NHÂN THỂ

a) Cái Tôi xã hội/cái ngã/bản ngã giả hiệu

b) Vô ngã

c) Bệnh hư hại cái Tôi: Bệnh mất nhân thể, mất thực thể (khác với vô ngã)

XII. SỰ XÓA BỎ NGHIỆP/RỬA TỘI VÀ ĐẩY LÙI TỘI LỖI VÀO TIỀM THỨC, TU LÀ CHUYỂN NGHIỆP

Chương 6: Tâm hồn/hồn

TÓM LƯỢC NHỮNG NỘI DUNG CHÍNH

CÁC QUAN NIỆM XƯA VÀ NAY VỀ HỒN

III. QUAN NIỆM KHOA HỌC VỀ HỒN

a) Não bộ không phải là hồn

b) Hồn và khoa học não bộ

BA NGÔI CỦA CHÚA TRỜI/ TAM THÂN CỦA PHẬT VÀ BỒ TÁT

a) Ba ngôi của Chúa Trời.

b) Tam thân của Phật và Bồ Tát

HỒN (HỒN TRONG Não bộ)

a) Trí nhớ tiền kiếp

b) Trí nhớ xa

HỒN CỦA PHẦN THÂN THỂ KHÔNG não bộ (HỒN NHẬP THÂN)

a) Quan niệm về sự hiện hữu của hồn nhập thân

b) Cấu tạo của hồn nhập thân

c) Giả thuyết về hồn của sinh vật đẳng cấp thấp

d) Hồn của thực vật, sinh vật một tế bào và vật chất không tế bào

e) Hồn sông núi, xã hội, quốc gia

VIII. CHỖ Ở CỦA HỒN

a) Hồn người nhập bào thai

b) Bằng chứng gợi ý sự hiện hữu của tâm hồn (hồn) biệt lập với vỏ não

c) Sự tự thấy (autoscopy, heautoscopy), xuất hồn (out of body experience) là những hiện tượng tâm linh hay rối loạn tri thức?

d) Hồn người, súc vật

NỘI (TIÊU) CHUẨN THỨC VÀ NHIỆM VỤ CỦA HỒN TẠO RA A LẠI ĐA THỨC.

VMPFC LÀ HUỆ NHÃN, LÀ NƠI KẾT NỐI HỒN NGƯỜI VỚI NÃO BỘ

Chương 7: Sự chú tâm (chú ý)

TÓM LƯỢC NHỮNG NỘI DUNG CHÍNH

GIẢ THUYẾT SEARCHLIGHT (ĐUỐC TÌM KIẾM)

III. CÁC HỆ THỐNG CHÚ TÂM

CÁC TRƯỜNG HỢP ĐẶC BIỆT VỀ SỰ CHÚ TÂM

a) Sự chú tâm vô thức

b) Sự thu hồi về nội tâm trong sự chú tâm

c) Hemispatial Neglect (thiếu nửa khoảng không gian)

d) Chứng tăng động giảm chú ý (ADHD)

e) Bệnh tự kỷ

f) Rối loạn ám ảnh thôi thúc (Obsessive Compulsive Disorder – OCD) và thần kinh phân liệt (Schizophrenia) bị rối loạn (giảm) sự chú ý

Chương 8: Thiền định

TÓM LƯỢC NHỮNG NỘI DUNG CHÍNH

THỜI GIAN VÀ KHÔNG GIAN TRONG PHẬT GIÁO

III. Ý CHÍ TRONG THIỀN ĐỊNH LÀ RẤT QUAN TRỌNG

SỰ CHÚ TÂM

a) Tổng quát

b) Tại sao cần chú tâm ý trong thiền định?

c) Phân biệt sự chú tâm trong thiền định và sự chú tâm trong hoạt động không thiền định

d) Các hệ thống chú ý của não bộ

THIỀN ĐỊNH

a) Pháp thiền định

b) Nội thức/Nội tâm

c) Lục căn (gồm ngũ căn và ý căn): Lục mở nhất tiêu

d) Kinh Lăng Nghiêm: Tu nhĩ căn viên thông/phản văn tự tính, San Mat, Eckankar (Meditation on Light and Sound) và pháp tu quán âm (quán ánh sáng và âm thanh)

e) Phương pháp thiền Quán âm thanh và ánh sáng

f) Phương pháp Vipassana/Minh sát hay Tứ niệm xứ, tâm nhập vào thân (vận động của thân), thọ (cảm giác), tâm (tình cảm), pháp (ngoại cảnh)

g) Ánh sáng khai ngộ và nội âm

h) Tỉnh thức và tỉnh giác trong thiền định)

i) Định và tuệ/quán

k) Tri thức nhập thân và tri thức (tâm hồn) nối dài

(Embodied Consciousness & Extended Mind).

l) Thiền công án

m) Pháp môn niệm Phật, Tịnh độ tông

n) Tọa thiền bao lâu?

HIỆU QUẢ CỦA SỰ CHÚ TÂM TRÊN MẠNG MẶC ĐỊNH (xem hình 9.1)

VII. MẮT TRÍ HUỆ/HUỆ NHÃN

Chương 9: Thể nghiệm thiền trong thiền định và ngoại đạo

CƠ CHẾ CỦA THỂ NGHIỆM TRONG THIỀN ĐỊNH..

THỂ NGHIỆM

III. HIỆN TƯỢNG MA

a) Cơ chế của hiện tượng ma (Hallucination)

b) Hiện tượng ma khác hoán tưởng trong bệnh tật hay do thuốc.

c) Hiện tượng ma ngũ ấm trong thiền định

d) Phân biệt Phật và ma hay chân/giả

e) Cảnh giới trong kinh Phật

BỆNH TRONG THIỀN ĐỊNH: HÔN TRẦM VÀ CÁC BỆNH KHÁC

a) Bệnh tật thông thường

b) Hôn trầm

c) Trao cử hay vọng niệm

Chương 10: Tuổi thọ và thiền định

VẤN ĐỀ VỀ TUỔI THỌ VÀ TRƯỜNG SINH

a) Tại sao sinh vật phải chết?

b) Sự già nua của cơ thể

c) Khảo cứu tăng tuổi thọ

TÁC ĐỘNG SINH HỌC CỦA THIỀN ĐỊNH

a) Tăng thể tích não trái và phảI

b) Giảm viêm sưng (xem hình 10.2)

c) Thiền – sự thay đổi vật lý của não bộ và cải thiện bệnh lý

III. THIỀN và THỂ DỤC

TUỔI THỌ

a) Tuổi thọ và thể dục thể thao

b) Tuổi thọ và nghề nghiệp

c) Tuổi thọ người tu hành

d) Tuổi thọ của nam và nữ

e) Tuổi thọ và thiền định

KẾT LUẬN

Chương 11: Giấc ngủ

TÓM LƯỢC NHỮNG NỘI DUNG CHÍNH
TỔNG QUÁT

III. CƠ CHẾ NGỦ VÀ THỨC

LƯỚI KÍCH THƯỢNG
ĐIỆN NÃO ĐỒ
NĂM GIAI ĐOẠN TRONG GIẤC NGỦ

VII. CÁC HIỆN TƯỢNG TRONG KHI NGỦ

Chương 12: Mộng mị

TỔNG QUÁT
CƠ CHẾ

III. VÙNG NÃO

a) Vùng vỏ não tăng hoạt động để làm ra mộng mị
b) Kết nối vỏ não hoạt động từng phần và yếu
c) Vỏ não kém hoạt động
d) Sóng PGO và mộng mị (xem hình 12.3)
e) Mạng mặc định và mộng mị
f) Thông tin trong mộng mị
PHÂN LOẠI
a) Mộng tưởng (Mind Wandering)
b) Mộng mị và các hóa chất dẫn truyền thần kinh
c) Nói mớ, mộng du hay miên du
d) Hội chứng Peduncular Hallucinosis (cuống não gây ảo thị)
e) Bệnh cuống não điên loạn
f) Hội chứng Charles Bonnet
g) Cảm thấy tê liệt trong mộng mị (miên liệt = Sleep Paralysis)
h) Lucid Dream (mộng mị như tỉnh)
i) Ác mộng
j) Các hiện tượng khác về mộng
k) Hồn báo mộng
l) Hồn nhập vào người đang thức
m) Quan niệm phổ thông và cận đại về hiện tượng hồn, siêu nhiên, mộng mị như tỉnh ác mộng, cảm thấy tê liệt khi mộng mị

Chương 13: Thôi miên và các tình trạng tri thức khác

THÔI MIÊN
a) Tổng quát
b) Độ nhạy cảm cho thôi miên
c) Tạo sự nhạy cảm trong thôi miên
HIỆN TƯỢNG ĐỒNG BÓNG, BÓI TOÁN, LÊN ĐỒNG

III. ĐOÁN ĐỌC TÂM NGƯỜI KHÁC

MIRROR Neuron
LINH TÍNH

Chương 14: Đau, ngứa, nghiện

ĐAU
NGỨA

III. SỰ NGHIỆN NGẬP HÓA CHẤT

NGHIỆN INTERNET, CỜ BẠC
NGHIỆN ĐAU

Chương 15: Đạo đức và tình cảm

ĐẠO ĐỨC CHỈ CÓ Ở CON NGƯỜI
FALSE TAGGING THEORY (TRIẾT LÝ VỀ SỰ DỄ TIN)

III. SOMATIC MARKER THEORY (TRIẾT LÝ VỀ CHỈ SỐ PHẢN ỨNG CƠ THỂ TRÊN NÃO BỘ)

ĐẠO ĐỨC

V.VMPFC VỚI HOẠT ĐỘNG TRONG ĐẠO ĐỨC, TRIẾT LÝ VỀ SỰ DỄ TIN VÀ CHỈ SỐ PHẢN

ỨNG CƠ THỂ TRÊN NÃO BỘ

TÌNH CẢM, GIAO TẾ XÃ HỘI VÀ ra QUYẾT ĐỊNH

VII. ÂM NHẠC VÀ NHỊP ĐIỆU CƠ THỂ

VIII. HÀI HƯỚC VÀ CƯỜI

SỰ LO ÂU, SỢ SỆT, THAM LAM, DỤC VỌNG
GIẬN DỮ
HIỆN TƯỢNG KHÓC, CẢM XÚC

XII. BUỒN/XÚC CẢM

XIII. CÁCH LY XÃ HỘI

Chương 16: Hạnh phúc và vui sướng

Chương 17: Đồng cảm và vị tha, tham sân si và từ bi hỷ xả

ĐỒNG CẢM VÀ VỊ THA
THAM SÂN SI VÀ TỪ BI HỶ XẢ

Chương 18: Tình yêu và luyến ái lãng mạn

ĐỊNH NGHĨA TÌNH YÊU
TÌNH YÊU NAM NỮ

III. TÌNH YÊU GIỮA CHA MẸ VỚI CON CÁI

TÌNH ÁI NAM NỮ.

Chương 19: Trí thông minh, óc sáng tạo

TRÍ THÔNG MINH
SÁNG TẠO VÀ NGHỆ THUẬT

III. TOÁN HỌC

SỰ KHÔN NGOAN /TRÍ KHÔN
TRÍ TƯỞNG TƯỢNG
SỰ SÁNG TẠO

VII. TÍNH HIẾU KY

VIII. SỰ HOÀI NGHI

ĐỘNG CƠ THÚC ĐẨY

THIỀN ĐỊNH VÀ SỰ SÁNG TẠO

Chương 20: Tự do hành động, tự do không hành động và Nghiệp

QUAN NIỆM VỀ TỰ DO HÀNH ĐỘNG VÀ THÍ NGHIỆM LIBET

CÂM BẤT ĐỘNG (Arnt, 2020)

III. CHI NGOẠI LAI

BẢN NGÃ CAO/TÍNH GIA TRƯỞNG/SỞ HỮU CHU

GIẢI PHẪU TÂM LY

Chương 21: Lý nhân duyên, luân hồi/tái sinh, Nghiệp và tự do quyết định con đường tâm linh

TỨ DIỆU ĐẾ

LÝ NHÂN DUYÊN

III. TÁI SINH TRONG PHẬT GIÁO

NGHIỆP QUẢ VÀ SỰ HỢP LÝ

QUAN NIỆM TRÁI CHIỀU VỀ TÁI SINH

SỰ LẬP THÀNH GIA ĐÌNH, XÃ HỘI VÀ THIÊN NHIÊN

Chương 22: Đức tin và Đấng sáng thế, tinh tấn Ba La Mật và Đấng Toàn Giác

Mời bạn đặt sách tại:

Shopee: https://shope.ee/AK7WnlImpd

Fahasa: https://shorten.asia/132pQcuF

Rubi

Bài viết cùng tác giả

Khoa học não bộ trong Thiền và tâm hồn

Tác giả:

Trích đoạn sách:

Mục lục:

Làm Thế Nào Để Có Được Những Ý Tưởng Đột Phá?

6 lý do tệ hại để sinh con