Làm sao để đối phó với áp lực khi chăm sóc cha mẹ già

Trở thành người chăm sóc cho cha mẹ già, đặc biệt trong thời gian dài, không chỉ là một trách nhiệm cao cả mà còn là thử thách khắc nghiệt đối với cả tinh thần và thể chất. Người chăm sóc gia đình dễ rơi vào trạng thái kiệt sức, cô lập và đối mặt với nhiều rủi ro sức khỏe nghiêm trọng nếu không được hỗ trợ đầy đủ.

Người chăm sóc là ai?

Người chăm sóc là người đảm nhiệm việc hỗ trợ cho người khác khi họ không còn khả năng tự chăm sóc bản thân. Đôi khi, đó là những người chuyên nghiệp được trả công để làm việc tại nhà hoặc các cơ sở chăm sóc. Tuy nhiên, bài viết này tập trung vào những người chăm sóc gia đình — những người không được trả lương nhưng đảm nhận việc chăm sóc cha mẹ già một cách thường xuyên. Họ có thể chăm sóc cho cha mẹ bị bệnh, gặp chấn thương, suy giảm trí nhớ như bệnh Alzheimer, khuyết tật, hoặc mắc bệnh liên quan đến COVID-19.

Vai trò của người chăm sóc gia đình

Danh sách những công việc mà một người chăm sóc phải làm gần như vô tận. Họ có thể quản lý cuộc sống hàng ngày của cha mẹ, hỗ trợ tắm rửa, nấu ăn, giúp ăn uống, đưa cha mẹ đi vệ sinh, quản lý thuốc men và vitamin, sắp xếp phương tiện đi lại, hỗ trợ lịch hẹn, thậm chí đưa ra những quyết định tài chính quan trọng.

Những rủi ro về sức khỏe tinh thần

Chăm sóc cha mẹ già trong thời gian dài có thể dẫn đến nhiều vấn đề tâm lý, như lo âu, trầm cảm, và thậm chí lạm dụng chất kích thích. Một số người chăm sóc còn trở nên tức giận do cảm giác dồn nén khi những nhu cầu cá nhân không được đáp ứng. Dù những triệu chứng này thường bị coi là tiêu cực, thực tế chúng là phản ứng hoàn toàn dễ hiểu trước một hoàn cảnh đầy áp lực và phức tạp.

Những rủi ro về sức khỏe thể chất

Căng thẳng kéo dài khi chăm sóc cha mẹ già có thể làm trầm trọng thêm các bệnh lý sẵn có hoặc gây ra những vấn đề sức khỏe mới, như cao huyết áp, mất ngủ, mệt mỏi, đau đầu thường xuyên, suy giảm hệ miễn dịch, hoặc chấn thương do phải nâng đỡ cha mẹ. Những ai từng chăm sóc người thân trong thời gian dài đều có thể thấu hiểu những nguy cơ này.

Nguy cơ kiệt sức

Sự kết hợp giữa áp lực tinh thần và thể chất dễ khiến người chăm sóc rơi vào tình trạng kiệt sức. Khi điều này xảy ra, họ sẽ cảm thấy mất động lực, tâm trạng suy sụp, và năng lượng cạn kiệt. Đó là lý do tại sao việc chăm sóc bản thân trở thành một yếu tố sống còn. Tuy nhiên, thách thức lớn nhất là thời gian và công sức mà việc chăm sóc đòi hỏi thường khiến người chăm sóc cảm thấy rằng việc quan tâm đến bản thân là điều xa xỉ. Người chăm sóc cần hiểu rằng nhu cầu của mình cũng quan trọng không kém. Thực tế, chỉ khi họ có sức khỏe thể chất tốt và tinh thần lạc quan, họ mới có thể chăm sóc cha mẹ một cách hiệu quả và tích cực.  

Đánh Giá Mức Độ Kết Nối Xã Hội Của Người Chăm Sóc

Bên cạnh mối quan hệ với người mà họ chăm sóc, người chăm sóc cũng cần dành thời gian tự vấn về mức độ kết nối xã hội của mình với những người khác. Do công việc chăm sóc đòi hỏi rất nhiều thời gian và năng lượng, không ít người bắt đầu cảm thấy cô lập, đơn độc, dù thực tế họ luôn ở bên cạnh người được chăm sóc.

Điều vô cùng quan trọng đối với người chăm sóc là phải tỉnh táo và kỷ luật trong việc đáp ứng nhu cầu cảm xúc của chính mình thông qua các mối quan hệ khác. Chẳng hạn, dành 30 phút, hai lần một tuần để gặp gỡ bạn bè uống cà phê, hoặc lên lịch một cuộc trò chuyện qua điện thoại với bạn hoặc người thân, có thể tạo ra hiệu quả bất ngờ, giúp họ vượt qua một tuần chăm sóc đầy căng thẳng và cô lập. Mặc dù người chăm sóc thường cảm thấy không có thời điểm nào "thích hợp" hay thuận tiện để thực hiện điều này, nhưng việc đáp ứng nhu cầu xã hội cần được xem như một yêu cầu không thể thỏa hiệp, thay vì chỉ là mong muốn hay lựa chọn.

Hỗ Trợ Từ Cộng Đồng Người Chăm Sóc

Nhờ vào internet, hiện nay có rất nhiều cộng đồng hỗ trợ dành riêng cho người chăm sóc. Các nhóm trực tuyến, phòng trò chuyện và nhóm trên mạng xã hội xuất hiện khắp nơi. Khi cảm thấy quá tải hoặc cô đơn, nhiều người có xu hướng suy nghĩ cảm tính thay vì lý tính, cảm giác như mình là người duy nhất phải đối mặt với những cảm xúc này. Tham gia vào một nhóm hoặc phòng trò chuyện với những người chăm sóc khác giúp họ lắng nghe trải nghiệm của người khác, tìm kiếm lời khuyên, và giải pháp cho những vấn đề mà nhiều người đã từng trải qua.

Lợi Ích Tâm Lý Từ Việc Chăm Sóc

Cuối cùng, khi công việc chăm sóc khiến người chăm sóc rơi vào trạng thái kiệt quệ cả về tinh thần lẫn thể chất, họ nên thực hành điều mà các nhà trị liệu gọi là "tái định khung tư duy" (cognitive reframing). Ví dụ, hãy biến những khó khăn hiện tại thành những giá trị tích cực: nhắc nhở bản thân rằng bạn đang thể hiện lòng tốt và trách nhiệm bằng cách làm những gì có thể cho một người khác; bạn đang tận hưởng khoảng thời gian quý báu bên người mà mình yêu thương – điều mà không phải lúc nào cũng có; và bạn đang làm gương cho những người xung quanh, nhắc nhở mọi người rằng mỗi chúng ta là một phần của cộng đồng, và cộng đồng ấy chỉ hoạt động tốt nhất khi mọi thành viên biết bảo vệ lẫn nhau.

Nguồn: How to Cope with the Stress of Caring for Aging Parents – Psychology Today