Làm sao để hạnh phúc giữa một thế giới đảo điên: 3 bí mật từ nghiên cứu

Đôi khi, có cảm giác như cả thế giới đang âm mưu chống lại hạnh phúc của bạn. Nhưng trước khi bạn vội vã đội lên đầu một chiếc mũ chống sóng não, hãy để tôi nói rằng… có thể bạn không hề hoang tưởng.

Hiện nay, số người sử dụng thuốc chống trầm cảm đang ở mức cao kỷ lục. Thậm chí, ngay cả khi bạn không dùng thuốc, thực ra… bạn vẫn đang hấp thụ chúng.

Có quá nhiều người ở các nước phương Tây uống thuốc, rồi bài tiết chúng ra, đến mức nước sinh hoạt cũng chứa lượng thuốc chống trầm cảm đủ để các nhà khoa học có thể đo lường được.

Trích từ Lost Connections: Uncovering the Real Causes of Depression – and the Unexpected Solutions:

“Cứ 5 người trưởng thành ở Mỹ thì có 1 người đang sử dụng ít nhất một loại thuốc điều trị tâm thần; gần 1/4 phụ nữ trung niên tại Mỹ đang dùng thuốc chống trầm cảm vào bất kỳ thời điểm nào… Bạn không thể thoát khỏi điều này: khi các nhà khoa học kiểm tra nguồn nước ở các nước phương Tây, họ luôn tìm thấy dấu vết của thuốc chống trầm cảm, vì quá nhiều người sử dụng chúng và bài tiết ra ngoài đến mức hệ thống lọc nước cũng không thể loại bỏ hoàn toàn.”

Trong nhiều thập kỷ qua, chúng ta vẫn tin rằng trầm cảm bắt nguồn từ sự mất cân bằng hóa học trong não bộ. Điều đó đúng với một số người, nhưng ngày càng có nhiều nghiên cứu chỉ ra rằng sự bất mãn mà chúng ta cảm thấy có thể không phải do một bộ não hỏng hóc, mà là do một cuộc sống đầy rạn nứt.

Những ca trầm cảm không tăng đột biến vì gen hay cấu trúc não bộ của chúng ta thay đổi chỉ sau một đêm. Mà là vì thế giới đang biến chuyển theo cách khiến nhu cầu tâm lý của con người bị tổn thương. Cảm giác bất mãn dai dẳng ấy thực ra có thể là một phản ứng bình thường trước những hoàn cảnh bất thường—giống như chim hoàng yến trong hầm mỏ, báo hiệu có điều gì đó rất không ổn.

Nhà báo Johann Hari đã dành ba năm, thực hiện hơn 200 cuộc phỏng vấn với các nhà khoa học xã hội và tâm lý học, vượt qua hơn 40.000 dặm hành trình để tìm hiểu điều gì trong lối sống hiện đại đã khiến con người ngày càng bất hạnh như vậy.

Kết quả được ông đúc kết trong cuốn sách xuất sắc Lost Connections: Uncovering the Real Causes of Depression – and the Unexpected Solutions.

Hari phát hiện ra rằng, mặc dù thế giới đang ngày càng kết nối mạnh mẽ về công nghệ, nhưng cội nguồn của sự bất hạnh lại đến từ sự đứt gãy kết nối trong những lĩnh vực quan trọng khác của cuộc sống.

Vậy làm sao để tái kết nối? Làm sao để tìm lại hạnh phúc?

Mất Kết Nối Với Con Người

Cô đơn chẳng khác nào bị đấm thẳng vào mặt. Không phải nói bóng gió đâu—mà là theo nghĩa đen.

Phản ứng căng thẳng của cơ thể đối với cả hai tình huống này đều giống nhau: mức cortisol tăng vọt.

Trích từ Lost Connections: Uncovering the Real Causes of Depression – and the Unexpected Solutions:

“Cảm giác cô đơn khiến mức cortisol của bạn tăng vọt—tương đương với những cú sốc tâm lý tồi tệ nhất mà bạn từng trải qua. Nghiên cứu cho thấy, việc trở nên cô đơn đột ngột có thể gây ra mức độ căng thẳng ngang bằng với việc bị tấn công về thể chất.”

Và đừng ảo tưởng rằng cô đơn chỉ là chuyện của riêng ai. Nó thực sự là một đại dịch trong thế giới hiện đại.

Cách đây vài thập kỷ, một người Mỹ trung bình có khoảng ba người bạn thân. Nhưng từ năm 2004, câu trả lời phổ biến nhất cho câu hỏi "Bạn có bao nhiêu người để tâm sự?" là…

Không có ai.

Trích từ Lost Connections: Uncovering the Real Causes of Depression – and the Unexpected Solutions:

“…Trong nhiều năm, các nhà khoa học xã hội đã hỏi một nhóm công dân Mỹ cùng một câu: ‘Bạn có bao nhiêu người thân tín?’ Họ muốn biết bạn có bao nhiêu người có thể chia sẻ lúc hoạn nạn, hay chung vui khi có chuyện tốt đẹp. Khi nghiên cứu này bắt đầu vài thập kỷ trước, một người Mỹ trung bình có ba người bạn thân. Đến năm 2004, câu trả lời phổ biến nhất là không có ai cả.”

Chắc chắn sẽ có người phản đối: “Tôi lúc nào cũng ở bên cạnh người khác, làm sao mà cô đơn được?”

Nhưng hóa ra, cô đơn không phải là việc bạn có ở gần ai đó hay không, mà là cảm giác bạn có được kết nối thực sự với họ hay không.

Đó là lý do vì sao một người làm việc trong môi trường đông đúc, về nhà với vợ con, hiếm khi ở một mình… vẫn có thể cảm thấy vô cùng lạc lõng.

Trích từ Lost Connections: Uncovering the Real Causes of Depression – and the Unexpected Solutions:

“Cảm giác cô đơn hoàn toàn khác với việc chỉ đơn thuần ở một mình. Ngạc nhiên thay, số lượng người bạn gặp gỡ hằng ngày không quyết định việc bạn có cảm thấy cô đơn hay không. Một số người tham gia nghiên cứu cảm thấy cô đơn khủng khiếp, dù mỗi ngày họ trò chuyện với rất nhiều người. ‘Mối tương quan giữa kết nối thực tế và cảm nhận chủ quan về kết nối thực sự rất thấp,’ ông nói.”

Vậy chúng ta phải làm gì?

Để không cảm thấy cô đơn, chúng ta cần chia sẻ với người khác một điều gì đó thật sự ý nghĩa—một niềm tin, một lý tưởng, một hoạt động, một mục tiêu.

Chúng ta không chỉ đơn thuần đứng cạnh nhau trong một đám đông vô danh, mà cần phải cảm nhận được rằng chúng ta đang cùng nhau vì một điều gì đó.

Từ Những Mối Liên Kết Bị Đánh Mất: Điều Gì Khiến Chúng Ta Cô Đơn, Và Làm Sao Để Tìm Lại Hạnh Phúc

Khi nghiên cứu về sự cô đơn, John phát hiện ra rằng có một yếu tố quan trọng còn thiếu sót—cả trong nguyên nhân lẫn cách để vượt qua nó. Để thoát khỏi cảm giác cô đơn, bạn cần có những người xung quanh, nhưng không chỉ dừng lại ở đó. Bạn còn cần một sự kết nối thực sự, một điều gì đó ý nghĩa mà bạn và họ cùng chia sẻ. Một lý tưởng, một đam mê, một mục tiêu. Một điều gì đó khiến cả hai cảm thấy gắn kết sâu sắc, chứ không chỉ đơn thuần là có mặt cùng nhau.

Hãy tham gia một nhóm, một cộng đồng. Nhà nghiên cứu Robert Putnam từ Harvard đã dành nhiều thập kỷ nghiên cứu các hoạt động nhóm—từ những câu lạc bộ bowling đến các nhóm tình nguyện.

Giữa năm 1985 và 1994, sự tham gia vào các tổ chức cộng đồng đã giảm đến 45%.

Trích từ Lost Connections: Uncovering the Real Causes of Depression – and the Unexpected Solutions:

“Ngày nay, người ta vẫn chơi bowling, nhưng họ chơi một mình. Mỗi người trên một làn riêng, không liên kết với ai cả. Những cộng đồng từng gắn kết con người với nhau giờ đây đã sụp đổ. Hãy nhìn vào những hoạt động khác mà chúng ta từng làm cùng nhau—ví dụ như hỗ trợ trường học của con mình. ‘Chỉ trong mười năm ngắn ngủi từ 1985 đến 1994, sự tham gia vào các tổ chức cộng đồng đã giảm tới 45%.’”

Nhà sinh học nổi tiếng E.O. Wilson từng nói: “Con người cần thuộc về một bộ lạc.” Nhưng ngày nay, càng lúc chúng ta càng đánh mất điều đó. May mắn là, chúng ta có thể sửa chữa.

Mất Kết Nối Với Giá Trị Bản Thân

Bạn theo đuổi giá trị nội tại khi bạn làm điều gì đó chỉ vì bạn yêu thích nó. Bạn theo đuổi giá trị bên ngoài khi bạn chạy theo tiền bạc hoặc địa vị.

Một người lính yêu nước chiến đấu vì niềm tin của mình là giá trị nội tại. Một lính đánh thuê chỉ chiến đấu vì tiền là giá trị bên ngoài.

Và nghiên cứu chỉ ra rằng: càng bị thúc đẩy bởi những giá trị bên ngoài, bạn càng dễ rơi vào trầm cảm và lo âu.

Trích từ Lost Connections: Uncovering the Real Causes of Depression – and the Unexpected Solutions:

“Hai mươi hai nghiên cứu khác nhau đã chỉ ra rằng: càng chạy theo vật chất và giá trị bên ngoài, bạn càng dễ mắc trầm cảm. Mười hai nghiên cứu khác cho thấy: càng bị thúc đẩy bởi những giá trị bên ngoài, bạn càng lo âu nhiều hơn. Những nghiên cứu tương tự đã được thực hiện tại Anh, Đan Mạch, Đức, Ấn Độ, Hàn Quốc, Nga, Romania, Úc và Canada—và ở đâu cũng cho ra kết quả giống nhau.”

Chắc chắn có người sẽ phản biện: “Tôi không phải kiểu người như vậy!”

Nhưng thật ra, tất cả chúng ta đều ít nhiều đã bị cuốn vào vòng xoáy ấy. Ai cũng quan tâm người khác nghĩ gì về mình, và công nghệ chỉ khiến điều đó trở nên tồi tệ hơn. Facebook và Instagram biến thành một cuộc đua không ngừng nghỉ, nơi ai cũng cố gắng trưng bày cuộc sống hào nhoáng nhất có thể.

Nhưng khi bạn đếm từng lượt "thích", tức là bạn đang để người khác quyết định giá trị bản thân mình. Bạn đặt hạnh phúc của mình vào tay người khác. Và đó không phải là một ý hay.

Ngay cả khi bạn “chiến thắng” trong cuộc đua ấy, bạn cũng không thực sự chiến thắng. Bởi vì các nghiên cứu cho thấy: đạt được mục tiêu vật chất không mang lại hạnh phúc lâu dài.

Trích từ Lost Connections: Uncovering the Real Causes of Depression – and the Unexpected Solutions:

“Những người đạt được mục tiêu vật chất không cảm thấy hạnh phúc hơn trong cuộc sống hàng ngày—không hề. Họ đã dành vô số thời gian và công sức để theo đuổi chúng, nhưng khi đạt được rồi, họ vẫn cảm thấy y như lúc ban đầu… Ngược lại, những người theo đuổi các giá trị nội tại thực sự cảm thấy hạnh phúc hơn, ít lo âu và ít trầm cảm hơn. Bạn có thể thấy rõ sự thay đổi này. Khi họ nỗ lực để trở thành một người bạn tốt hơn—không phải vì muốn được công nhận, mà chỉ vì họ cảm thấy đó là điều đúng đắn—họ bắt đầu cảm thấy mãn nguyện hơn với cuộc sống.”

Bạn từng nghe câu "Thời gian trôi nhanh khi ta vui vẻ" chưa?

Đó chính là trạng thái "dòng chảy" (flow)—khi bạn đắm chìm vào một việc gì đó đến mức quên cả thời gian. Đây là một trong những yếu tố quan trọng nhất tạo nên hạnh phúc.

Nhưng khi chúng ta quá tập trung vào danh vọng hay địa vị, chúng ta lại đánh mất trạng thái này.

Trích từ Lost Connections: Uncovering the Real Causes of Depression – and the Unexpected Solutions:

“Khi nghiên cứu những người sống quá thiên về vật chất, Tim phát hiện ra họ trải nghiệm trạng thái ‘dòng chảy’ ít hơn hẳn so với những người khác. Tại sao vậy? Ông dường như đã tìm ra câu trả lời. Hãy tưởng tượng rằng, mỗi khi Tim chơi đàn piano, anh ấy luôn tự hỏi: ‘Mình có phải tay chơi piano giỏi nhất ở Illinois không? Mọi người có vỗ tay cho màn trình diễn này không? Mình có được trả tiền không? Được bao nhiêu?’”

Vậy chúng ta nên làm gì?

Đương nhiên, ai cũng cần trang trải cuộc sống và đạt được một vị trí nhất định trong xã hội. Nhưng chúng ta cần dành nhiều thời gian hơn cho những việc thực sự có ý nghĩa với mình.

Dành thời gian cho những người ta yêu quý, thay vì những người có thể giúp ta thăng tiến.

Chơi đàn guitar vì nó vui, chứ không phải để khoe tài năng.

Viết lách vì thích, chứ không phải để tìm kiếm sự công nhận.

Trích từ Lost Connections: Uncovering the Real Causes of Depression – and the Unexpected Solutions:

“Điều quan trọng đầu tiên là tự hỏi: Mình có đang thiết lập cuộc sống theo cách giúp mình thành công với những giá trị nội tại không? Mình có đang dành thời gian với những người thực sự yêu thương mình, hay chỉ những người làm mình cảm thấy ‘mình đã thành đạt’?”

Hãy dành nhiều thời gian hơn bên những người làm bạn mỉm cười, và làm những việc đơn giản khiến bạn vui, chỉ vì chúng mang lại niềm vui.

Bạn đã kết nối lại với con người. Bạn đã kết nối lại với những giá trị cốt lõi. Tuyệt vời.

Nhưng vẫn còn một kết nối khác mà chúng ta ngày càng đánh mất—một thứ cũng quan trọng không kém.

Cũng như bất động sản, tất cả đều nằm ở vị trí, vị trí, vị trí…

Mất Kết Nối Với Thiên Nhiên

Nếu mọi thứ khác không đổi, chỉ cần tiến gần hơn với thiên nhiên, bạn sẽ hạnh phúc hơn. Ngược lại, càng rời xa thiên nhiên, nỗi buồn và sự chán nản sẽ càng bủa vây bạn.

Trích từ Lost Connections: Uncovering the Real Causes of Depression – and the Unexpected Solutions:

"Những người chuyển đến sống ở khu vực có nhiều cây xanh cảm nhận sự suy giảm rõ rệt của trầm cảm, trong khi những ai rời xa những mảng xanh ấy lại thấy tâm trạng sa sút hơn."

Có thể có người cho rằng đó là vì vùng quê ít tội phạm hơn, ít ô nhiễm hơn… Nhưng không phải vậy. Nếu bạn sống trong một khu đô thị đông đúc nhưng có nhiều cây xanh, bạn sẽ thấy vui vẻ hơn. Nhưng nếu chuyển đến một nơi toàn bê tông và những tòa nhà xám xịt, tâm trạng bạn cũng sẽ trùng xuống theo.

Trích từ Lost Connections: Uncovering the Real Causes of Depression – and the Unexpected Solutions:

"Họ đã so sánh những khu phố nghèo có một chút mảng xanh với những khu phố tương tự nhưng hoàn toàn thiếu cây cối. Mọi thứ khác như mức độ kết nối xã hội vẫn như nhau. Nhưng điều đáng chú ý là, nơi nào có nhiều cây xanh hơn, nơi đó con người ít căng thẳng và ít tuyệt vọng hơn."

Chúng ta mải mê sử dụng bộ não con người của mình đến mức quên mất rằng ta cũng là động vật. Nhưng sự thật là, chúng ta vẫn là những sinh vật thuộc về tự nhiên.

Hãy tưởng tượng một chú gấu trúc trong rừng, có tre để ăn, có thiên nhiên để hòa mình—nó sẽ vui vẻ và khỏe mạnh. Nhưng nếu bị nhốt trong một sở thú, nó sẽ ủ rũ, căng thẳng và thậm chí chẳng buồn sinh con. Con người cũng không khác biệt là bao.

Trích từ Lost Connections: Uncovering the Real Causes of Depression – and the Unexpected Solutions:

"Chúng ta đã là những động vật di chuyển rất lâu trước khi trở thành những sinh vật biết nói và tư duy phức tạp," bà ấy nói với tôi. "Nhưng chúng ta vẫn nghĩ rằng trầm cảm có thể được chữa lành chỉ bằng những lý thuyết trừu tượng. Tôi nghĩ câu trả lời thực sự đơn giản hơn nhiều: Hãy sửa chữa cơ thể trước. Hãy ra ngoài. Hãy vận động."

Vậy ta nên làm gì? Rõ ràng, chúng ta không sinh ra để cả ngày chỉ đi từ bàn làm việc về ghế sofa. Chỉ cần dành nhiều thời gian hơn ngoài trời, bạn sẽ cảm thấy hạnh phúc hơn.

Các nghiên cứu đều khẳng định rằng tập thể dục giúp con người vui vẻ hơn. Và đoán xem? Nếu bạn tập thể dục ngoài trời, hiệu quả còn mạnh mẽ hơn nữa.

Trích từ Lost Connections: Uncovering the Real Causes of Depression – and the Unexpected Solutions:

"Khi các nhà khoa học so sánh những người chạy trên máy tập trong phòng gym với những người chạy ngoài thiên nhiên, họ phát hiện rằng cả hai nhóm đều giảm mức độ trầm cảm. Nhưng nhóm chạy ngoài thiên nhiên có sự cải thiện rõ rệt hơn."

Chúng ta đã học được nhiều điều. Giờ đây, ta đang quay trở lại với những gì mà cơ thể và tâm trí con người thực sự cần, dù ta vẫn sống trong một thế giới hiện đại đầy rẫy những cám dỗ.

Tóm Lại

Làm thế nào để sống hạnh phúc trong một thế giới hỗn loạn như hôm nay?

Kết nối với con người: Chỉ đơn thuần có mặt giữa đám đông là chưa đủ. Hãy tham gia những nhóm mà bạn thực sự có điểm chung. Khi cô đơn gõ cửa, bạn sẽ có người ở bên để cùng chống chọi.

Kết nối với giá trị bên trong: Ít chụp ảnh tự sướng, nhiều khoảnh khắc "chìm đắm" vào những việc ta yêu thích. Đừng chạy theo danh vọng hay địa vị—chúng không mang lại hạnh phúc bền vững, mà chỉ khiến ta mất kiểm soát với chính cảm xúc của mình.

Kết nối với thiên nhiên: Hãy ra ngoài không chỉ vì phải đi nhận hàng từ shipper. Hãy để đôi chân đưa bạn đến nơi có cây xanh, có gió mát, có ánh nắng dịu dàng.

Vậy điều gì sẽ xảy ra khi bạn cố gắng theo đuổi hạnh phúc một cách có chủ đích?

Bạn có thể sẽ thất bại thảm hại. Không đùa đâu. Cố tình theo đuổi hạnh phúc thực ra lại không có tác dụng… nếu bạn sống ở Mỹ hay Anh.

Trích từ Lost Connections: Uncovering the Real Causes of Depression – and the Unexpected Solutions:

"Các nhà nghiên cứu đã theo dõi hàng ngàn người—một số quyết tâm theo đuổi hạnh phúc, số khác thì không. Kết quả ngoài mong đợi: Những ai cố gắng trở nên hạnh phúc sẽ không thành công—nếu họ sống ở Mỹ. Nhưng nếu họ sống ở Nga, Nhật Bản hay Đài Loan, họ thực sự hạnh phúc hơn."

Lý do là gì? Không phải vì hạnh phúc không thể đạt được, cũng không phải vì nỗ lực của bạn vô ích. Vấn đề nằm ở nền văn hóa. Mỹ và Anh là những xã hội đề cao chủ nghĩa cá nhân. Và khi ai đó chỉ cố gắng làm bản thân mình hạnh phúc, họ thường thất bại.

Nhưng hạnh phúc thực sự đến từ những kết nối với người khác.

Khi ta chỉ loay hoay tìm cách làm riêng mình vui vẻ, ta dễ thất vọng. Nhưng khi ta hướng đến niềm vui của cả nhóm, ta thường tìm thấy hạnh phúc bền lâu.

Trích từ Lost Connections: Uncovering the Real Causes of Depression – and the Unexpected Solutions:

"Càng coi hạnh phúc là một điều có tính xã hội, bạn sẽ càng tốt hơn." Brett giải thích với tôi, sau khi cô tổng hợp nhiều nghiên cứu xã hội học."

Xã hội hiện đại khuyến khích ta sống theo kiểu "hãy là chính mình." Nhưng nếu muốn hạnh phúc, có lẽ đó chưa hẳn là ý hay nhất.

Muốn tìm thấy niềm vui, đôi khi hãy bớt một chút "tôi," và thêm một chút "chúng ta."

Nguồn: How To Be Happy In Today’s Crazy World: 3 Secrets From Research