Làm sao để vượt qua một mối tình tan vỡ bằng cách sửa chữa những lỗi lầm của bộ não

Sẽ thật tuyệt biết bao nếu chúng ta có thể dùng lý trí để thoát ra khỏi đau khổ của một cuộc chia tay. Nhưng tiếc thay, tâm trí con người lại đầy rẫy những lỗ hổng phi lý, những sai lầm dai dẳng có thể đập tan mọi lập luận khôn ngoan nhất. Vì vậy, để chiến thắng nỗi ám ảnh về quá khứ, ta cần hiểu rằng bộ não mình thường hoạt động kém cỏi đến mức nào – và tìm ra cách khéo léo để xoay sở với những sai sót đó.

1. Thao túng thời gian

Người ta thường bảo rằng thời gian là liều thuốc chữa lành vết thương lòng. Nhưng thực ra, bộ não chúng ta rất dễ bị đánh lừa về cảm nhận thời gian. Có khi ta đi du lịch đến một đất nước xa lạ và chỉ sau hai ngày, ta đã cảm giác như mình đã sống ở Peru, Nhật Bản hay Ghana cả năm trời. Ba ngày trôi qua có thể mang đến cảm giác như một thập kỷ. Điều quan trọng không phải là số giờ đã qua, mà là lượng trải nghiệm mới mẻ ta có được.

Vì vậy, một trong những cách hiệu quả nhất để chữa lành sau chia tay là nhấn chìm bản thân vào những trải nghiệm hoàn toàn xa lạ. Không quan trọng đó là trải nghiệm dễ chịu hay tồi tệ, miễn là nó đủ để đánh thức giác quan, khiến ta ngạc nhiên, hồi hộp. Ta có thể cố tình lạc đường ở một thành phố xa lạ (miễn là an toàn), học một môn thể thao mạo hiểm, chăm sóc một con vật khó đoán, làm tình nguyện viên ở khoa cấp cứu, hay thậm chí thử sống trong một tu viện. Vài ngày sống trong những điều kỳ lạ, đôi khi bất tiện và đáng sợ, sẽ nhanh chóng giúp ta cảm giác như một “thời đại” đã trôi qua – và ta đã rời xa quá khứ một quãng đủ dài để không còn bị nó ám ảnh.

2. Hình dung tương lai

Bộ não con người có một đặc điểm rất thú vị: nó khó phân biệt giữa những gì đã thực sự xảy ra và những gì chỉ mới diễn ra trong trí tưởng tượng. Chúng ta có thể tận dụng điều này để rút ngắn quá trình quên đi một người.

Thay vì chờ đợi ngày ta thật sự không còn nhớ về người ấy nữa, ta có thể chủ động tưởng tượng thời điểm ta đã hoàn toàn quên họ. Hãy hình dung bản thân ta năm năm sau: trong một cuốn sổ, ta viết xuống năm đó, rồi mô tả thật chi tiết rằng ta đã quên mất tên ba người bạn thân của người cũ, ta đã bước ra khỏi những thói quen từng gắn với họ, ta hầu như chẳng bao giờ nghĩ đến họ nữa…

Bài viết nhỏ này có thể chỉ là tưởng tượng lúc này, nhưng bộ não càng hình dung về tương lai bao nhiêu, nó càng nhanh chóng biến tương lai đó thành hiện thực.

Achille-Louis Foville, Anatomy of the Brain, 1844

3. Sửa chữa sự thiên vị cảm xúc

Bộ não chúng ta, về bản chất, là một cỗ máy đầy cảm tính. Nó có xu hướng giữ lại những điều tốt đẹp và gạt đi những điều tồi tệ. Trong hầu hết mọi trường hợp, đó là một cơ chế hữu ích, giúp chúng ta không bị mắc kẹt trong oán hận, cay đắng hay bi quan. Nhưng khi chia tay, chính cơ chế này lại khiến ta khổ sở không cần thiết.

Ta cứ mãi hình dung rằng mình đã đánh mất một thiên thần, thay vì nhớ rằng họ là một con người với đầy những khiếm khuyết. Nếu họ hoàn hảo như bộ não ta đang cố tình nghĩ, thì ta đã không rơi vào hoàn cảnh này.

Vì thế, ta cần chủ động giữ lại một cái nhìn công bằng hơn. Hãy mở một tập tin trên máy tính có tiêu đề: “Những điều tồi tệ về X”. Trong đó, ta liệt kê ít nhất mười hành vi đáng sợ nhất của họ (và chắc chắn là có).

Chúng ta không thể tin vào trí nhớ của mình – nó quá thiên vị. Ta chỉ có thể tin vào những gì đã được ghi chép lại. Và ta cần nhắc nhở bản thân liên tục:

• Viết danh sách này ra giấy, ít nhất mỗi hai ngày một lần. Nếu có thể, hãy thêu nó lên vải.
• Ra giữa rừng và hét to mười điều đó lên.
• Mỗi khi một kỷ niệm đẹp xuất hiện, hãy ngay lập tức đối chiếu nó với một ký ức tồi tệ trong danh sách.
• Trước khi đi ngủ, hãy tự nhắc nhở: "Mối quan hệ này không thể kéo dài vì..." rồi nhẩm lại những điều tệ hại nhất. Bộ não vô thức sẽ làm phần còn lại.
• Hiểu rằng ta vẫn đang gắn tên người cũ với cảm giác an toàn – trong khi thực tế, họ đã không còn mang lại điều đó từ lâu. Ta đang tìm kiếm sự bình yên từ một nơi chỉ còn lại tổn thương.
• Hãy hình dung ta quay về quá khứ, gặp lại chính mình trong buổi hẹn đầu tiên với người ấy. Ta sẽ nói gì để cảnh báo bản thân? Viết ra. Bằng tay. Mỗi ba ngày một lần.
• Trong cơn đau khổ, ta thường hình dung tương lai như một điều đẹp đẽ bị cướp mất. Nhưng điều đó thật bất công, vì ta chỉ đang lấy những ký ức đẹp của quá khứ để gán vào tương lai mà thôi. Ta cần điều chỉnh điều này bằng cách nghĩ về thực tế: nếu ta tiếp tục, ta sẽ có một đời sống đầy những tháng ngày bất an, những năm dài của sự mập mờ, những thập kỷ của tính cách ích kỷ mà ta đã từng chịu đựng. Những gì ta mất không phải là một tương lai tươi đẹp – mà là một bi kịch vừa kịp được ngăn chặn.
• Khi tâm trí ta bắt đầu trôi dạt vào những giấc mơ hão huyền như “Giá mà mọi chuyện vẫn đẹp đẽ như xưa…” hay “Liệu có còn cơ hội nào không?”, ta không thể để những suy nghĩ đó mặc sức tung hoành như cánh diều đứt dây. Phải ngay lập tức ngừng mọi việc đang làm, và với sự nghiêm khắc của một huấn luyện viên quân đội, ta cần lôi danh sách những điều tồi tệ về người cũ ra, đọc từng dòng, từng chữ, cho đến khi tâm trí ta bị đánh gục bởi sự thật hiển nhiên: Nếu mối quan hệ này có thể tốt đẹp, nó đã tốt đẹp từ lâu rồi. Nếu họ thực sự hoàn hảo như ta tưởng tượng, ta đã không ở trong tình cảnh này.

4. Sự thuyết phục của đám đông

Một điểm kỳ lạ của tâm lý con người là ta thường không coi trọng suy nghĩ của chính mình bằng lời nhận xét của người khác. Vì thế, một trong những cách hiệu quả nhất để tự thuyết phục bản thân chính là để người khác nói lên điều mà ta đã biết từ lâu nhưng lại quá mềm lòng để chấp nhận.

Vấn đề là đôi khi, ta kể câu chuyện của mình theo cách vô tình tô vẽ người cũ quá đẹp. Đó là lý do khi ta tâm sự, người nghe lại phản ứng kiểu: “Hai người đẹp đôi thế mà, tiếc quá…” – một phản ứng hoàn toàn không giúp ích gì.

Để tránh điều này, ta cần học cách kể câu chuyện của mình một cách trung thực hơn. Hãy kể về những điều khiến họ trở thành một người khó ở bên (và họ thực sự như thế). Khi ta làm vậy, phản hồi ta nhận được sẽ thay đổi: “Nghe có vẻ mệt mỏi đấy…”, “Bạn thật may mắn khi thoát khỏi họ…”, và câu đáng nghe nhất: “Thoát nạn rồi nhé!”

Sau này, khi ta lại thấy lòng mình mềm yếu, nhớ về những kỷ niệm đẹp đẽ, hãy nhớ rằng cả một hội đồng đã xác nhận rằng ta không mất mát gì cả – mà thực ra là vừa tránh được một thảm họa.

5. Đừng tưởng họ hạnh phúc hơn ta

Ta luôn biết quá ít về cuộc sống nội tâm của người khác – những gì ta biết chỉ là những gì họ chọn để cho ta thấy. Vì thế, bộ não ta thường mặc định rằng những người khác có cuộc sống đơn giản hơn, ít lo âu, ít cô đơn, ít rối ren hơn ta. Và không gì tai hại hơn khi ta áp dụng suy nghĩ này vào người cũ.

Hãy nhớ lại tất cả những lần họ khó hiểu, vô tâm, ích kỷ, và thử hình dung cảnh họ đối xử với người yêu mới của họ giống hệt như cách họ đã đối xử với ta. Một bức tranh đầy rắc rối hiện ra, và ta có thể nhẹ nhõm mà thở phào: “Ơn trời, mình đã thoát.”

6. Cắt đứt những dòng suy nghĩ vô nghĩa

Bộ não ta không có cơ chế cảnh báo khi nó bắt đầu suy nghĩ sai lầm. Nó không nhắc ta rằng “9 giờ sáng, bạn tỉnh táo và lý trí, nhưng 9 giờ tối, bạn sẽ mất phương hướng và chìm trong bi kịch”.

Vì thế, ta cần biết khi nào thì không nên tin tưởng vào suy nghĩ của chính mình. Hãy đặc biệt cẩn thận với những khoảnh khắc bỗng nhiên ta "chắc chắn" rằng họ là định mệnh của ta. Khi cảm giác ấy ập đến, việc đầu tiên cần làm không phải là nhắn tin, mà là kiểm tra xem mình có đang kiệt sức hay không. Nếu có, hãy đi ngủ ngay lập tức. Sáng hôm sau tỉnh dậy, ta sẽ thấy rằng chẳng có cái “định mệnh” nào cả, chỉ có một đêm mất ngủ và một cái đầu lơ mơ mà thôi.

7. Lấy lại lòng tự trọng

Sau chia tay, ta có xu hướng tâng bốc người cũ lên tận mây xanh, trong khi lại xem thường chính mình. Ta quên mất rằng, suốt một thời gian dài, ta đã chịu đựng những điều không đáng có, dần dần chấp nhận những điều lẽ ra không thể chấp nhận.

Cách để lấy lại lòng tự trọng là… cường điệu hóa nỗi nhục này đến cùng cực. Hãy thử viết một bức thư cầu xin người cũ quay lại, liệt kê tất cả những lý do vì sao họ tuyệt vời đến mức ta không thể sống thiếu họ, và vì sao ta kém cỏi đến mức chỉ có họ mới chấp nhận được ta.

Ở một thời điểm nào đó, khi ta viết, một tiếng nói nhỏ trong lòng sẽ vang lên: “Đủ rồi! Mình không thể hạ thấp bản thân đến mức này được.” Và đó chính là khoảnh khắc ta bắt đầu hồi phục.

8. Giảm bớt những vòng lặp suy nghĩ

Càng để tâm trí lặp đi lặp lại một ý nghĩ, ta càng bị cuốn sâu vào nó. Bởi vậy, mỗi khi hình bóng người cũ bất chợt hiện lên, ta cần ngay lập tức đổi chủ đề trong tâm trí mình—giống như một nhà ngoại giao khéo léo tránh né một vấn đề nhạy cảm.

Ta có thể dành một khoảng thời gian cố định mỗi ngày để suy ngẫm về họ, nhưng không nhiều hơn một giờ. Rồi mỗi tuần, ta giảm thời gian đó đi mười phút, cho đến khi những suy tư này dần tan biến. Hãy để ý những khoảng thời gian và tình huống dễ khiến ta nhớ đến họ nhất, và trong những lúc ấy, hãy làm điều gì đó đòi hỏi sự tập trung cao độ—học một ngoại ngữ mới, ghi nhớ một đoạn thơ dài, hoặc thậm chí là thuộc lòng vài trang Iliad của Homer. Điều quan trọng là không để tâm trí trôi dạt vào vùng ký ức đã cũ.

9. Giải phóng cơn giận

Ở đâu đó sâu thẳm bên trong, ta có thể đang mang một cơn giận âm ỉ dành cho họ. Nhưng vì không muốn đối diện với cảm xúc ấy, ta vô thức kìm nén nó. Kết quả là cơn giận vẫn lẩn khuất đâu đó, không biến mất, mà chỉ đổi hình hài thành những đêm trằn trọc, những cơn buồn vô cớ, sự cáu kỉnh hoặc thậm chí là trầm cảm.

Để giải thoát bản thân, ta cần cho phép cơn giận ấy được lộ diện. Trước tiên, hãy thừa nhận rằng ta có quyền giận dữ. Sau đó, hãy để cảm xúc trào ra một cách tự nhiên—có thể là khóc trong tiếng nhạc buồn vào lúc nửa đêm, có thể là hét lên những lời ta chưa bao giờ dám nói. Điều quan trọng không phải là giữ vẻ điềm tĩnh, mà là thành thật với chính mình. Khi cơn giận được bộc lộ, nó sẽ dần tan biến, để lại cho ta một tâm trí nhẹ nhõm hơn.

10. Đừng cố tiên đoán tương lai

Bộ não ta có xu hướng tin rằng hiện tại chính là thước đo cho tương lai. Người hạnh phúc tin rằng họ sẽ luôn hạnh phúc, kẻ đau khổ nghĩ rằng họ sẽ mãi mãi chìm trong nỗi đau. Sau chia tay, ta dễ rơi vào cảm giác tuyệt vọng rằng ta sẽ chẳng bao giờ tìm được ai khác, rằng những ngày tháng phía trước chỉ toàn cô đơn và trống rỗng.

Nhưng sự thật là ta không biết trước điều gì cả. Ngày trước, ta đâu có lường trước được rằng người cũ sẽ xuất hiện trong cuộc đời mình. Vậy thì bây giờ, ta cũng không thể biết chắc ai sẽ bước vào và thay đổi mọi thứ. Điều duy nhất ta có thể chắc chắn chính là: tương lai luôn đầy bất ngờ.

Bởi vậy, thay vì tuyệt vọng hay đặt hy vọng quá lớn, hãy giữ một thái độ bình thản trước cuộc đời. Hãy để sự bí ẩn của tương lai trở thành một điều thú vị, chứ không phải một điều đáng sợ.

Tất cả những phương pháp này thoạt nhìn có vẻ giả tạo, như thể ta đang tự huấn luyện mình như huấn luyện một chú chó kém thông minh. Nhưng khi đã rơi vào đau khổ, ta không nên khiến bản thân tệ hơn bằng cách tin rằng mình có thể kiểm soát hoàn toàn mọi suy nghĩ và cảm xúc.

Lòng tốt thật sự dành cho chính mình chính là chấp nhận rằng bộ não ta không hoàn hảo, và giúp nó tìm lại sự cân bằng bằng những cách thiết thực nhất. Chỉ khi ấy, ta mới thực sự có thể bước tiếp, nhẹ nhàng và vững vàng.

Nguồn: HOW TO GET OVER AN EX BY CORRECTING OUR MISFIRING BRAINS – The School Of Life