Làm thế nào để con người giữ được hy vọng và hạnh phúc sau tuổi 80

• Nhiều nghiên cứu khảo sát quy mô lớn đã chỉ ra rằng hạnh phúc có xu hướng tăng dần theo thời gian.
• Người lớn tuổi thường phát triển những kỹ năng đặc biệt để duy trì tinh thần lạc quan.
• Bản thân quá trình lão hóa dường như cũng góp phần mang lại hạnh phúc.

Ban đầu, tôi cảm thấy vô cùng hạnh phúc khi chạm mốc 80 tuổi. “Tôi đã làm được!” – tôi thầm reo lên. Ngoại hình và sức khỏe của tôi vẫn ổn, như lúc 50 tuổi vậy. À, có lẽ là 70 tuổi.

Nhưng rồi, tiếng chuông xa xăm vang lên – tiếng chuông của sự mất mát, tuổi già, bệnh tật, trí nhớ phai nhòa. Bạn bè xung quanh tôi bắt đầu phải phẫu thuật đầu gối, thay khớp háng, điều trị ung thư. Chúng tôi đều có những cơn đau nhức dai dẳng. Có người ngã bệnh, có người qua đời. Còn tôi? Tôi bắt đầu băn khoăn liệu những vấn đề về trí nhớ của mình là điều bình thường hay là điềm báo của chứng sa sút trí tuệ. Như bạn trai tôi, 85 tuổi, thường nói: “Ở tuổi 80, mỗi khi xe buýt dừng, lại có người rời đi.”

Trong đại dịch, tôi đã viết một cuốn sách có tên Silver Sparks dựa trên các nghiên cứu khảo sát chỉ ra rằng hầu hết mọi người đều hạnh phúc hơn khi già đi. Lần đầu tiên đọc về nghiên cứu này, tôi thấy vô cùng thú vị, bởi tôi cũng từng trải nghiệm niềm hạnh phúc bất ngờ khi bước qua tuổi trung niên. Thật vậy, khoảng thời gian tôi hạnh phúc nhất chính là những năm tháng ở tuổi 60 và 70. Và điều bất ngờ là trải nghiệm của tôi lại điển hình cho quy luật của tuổi già.

Nhưng giờ đây, tôi tự hỏi: Niềm vui này có kéo dài đến tận tuổi 80? Tôi bắt đầu cảm thấy mình như một kẻ giả dối, vừa cổ vũ những niềm vui của tuổi già, vừa âm thầm sợ hãi những ngày phía trước. Hay là tôi đang tự làm mình lo lắng? Suy cho cùng, khoảng cách giữa 79 và 80 có thực sự lớn đến thế? Liệu tôi có đang trở thành nạn nhân của chính định kiến về tuổi già trong mình?

Tôi quyết định kiểm tra lại các nghiên cứu về hạnh phúc. Liệu ở tuổi 80 trở đi, mức độ hài lòng với cuộc sống có sụt giảm không? Nếu niềm vui vẫn còn, thì làm sao để họ giữ được điều đó? Và bí quyết nào giúp con người duy trì niềm hạnh phúc giữa những mất mát, thử thách, và đổi thay của tuổi tác?

Photo: Pixabay / Pexels

Nghiên cứu về hạnh phúc, nhìn lại

Jonathan Rauch, tác giả của cuốn sách The Happiness Curve: Why Life Gets Better After 50, đã vẽ nên đường cong hạnh phúc theo thời gian. Ông cho thấy rằng hạnh phúc thường tuân theo hình chữ “U”: Mức độ hạnh phúc cao ở tuổi 20, giảm dần ở độ tuổi trung niên và chạm đáy ở giai đoạn giữa cuộc đời. Sau đó, nó bắt đầu tăng lên từ nhóm tuổi 50-55, tạo thành một nụ cười nhẹ trên biểu đồ.

Nhưng còn hạnh phúc ở tuổi 80 thì sao? Tôi rà soát lại các nghiên cứu trong sách của Rauch. Một nghiên cứu từ Văn phòng Thống kê Quốc gia Anh năm 2014 khảo sát hơn 300.000 người, hỏi: “Hiện tại, bạn hài lòng với cuộc sống của mình ở mức nào?” Kết quả, giống như nhiều nghiên cứu khác, cho thấy hạnh phúc giảm ở tuổi trung niên, sau đó tăng dần từ nhóm tuổi 50-54 và đạt đỉnh ở tuổi 70. Tuy nhiên, sau đó, “đường hạnh phúc” bắt đầu giảm nhẹ khi bước vào tuổi già (80 trở lên).

Nhưng một nghiên cứu khác lại mang đến sự lạc quan hơn: Cuộc khảo sát Gallup World Poll từ năm 2010-2012 trên 160 quốc gia (chiếm khoảng 99% dân số thế giới) cho thấy hạnh phúc tăng đều đặn đến tận tuổi 85, nơi dữ liệu kết thúc. Đây mới đúng là điều tôi hy vọng!

Ngoài ra, theo Báo cáo Hạnh phúc Thế giới năm 2024, người Mỹ từ 60 tuổi trở lên vẫn duy trì mức độ hạnh phúc cao, xếp hạng 10 trong số các quốc gia hạnh phúc nhất. (Ngược lại, đáng buồn thay, mức độ hạnh phúc của người Mỹ dưới 30 tuổi đã tụt xuống hạng 62 trong số 143 quốc gia – nhưng đó là câu chuyện khác.)

Như vậy, “đường hạnh phúc” vẫn tiếp tục đi lên, dù trong một số nghiên cứu tốc độ chậm hơn, ngay cả khi chúng ta bước qua cánh cửa của “tuổi già nâng cao.” Nhưng giữa bao mất mát, thử thách và chuyển đổi, điều này làm sao có thể?

Hạnh phúc, bất chấp tất cả

Trong một cuộc khảo sát nhỏ, tôi hỏi tám người bạn thân, trong đó có hai người mới được chẩn đoán mắc bệnh mãn tính, rằng họ đã vượt qua những thử thách của tuổi già như thế nào. Câu trả lời, ngắn gọn, như sau:

• Chấp nhận: “Tôi đọc đi đọc lại lời cầu nguyện Serenity cả ngày,” một người bạn nói.
• Tận hưởng khoảnh khắc hiện tại.
• Hòa mình vào thiên nhiên, dù ngoài trời hay trong nhà, với cây cảnh hay những chú chim ở cửa sổ.
• Biết ơn.
• Tìm kiếm sự hỗ trợ từ gia đình và bạn bè, tận hưởng niềm vui từ những cuộc gặp gỡ.
• Sáng tạo.
• Giúp đỡ người khác.
• Thực hiện những điều trước đây chưa từng có thời gian để làm.
• Học hỏi những điều mới.

Những câu trả lời này, dù ngẫu nhiên, lại phù hợp với các nghiên cứu về lão hóa. Theo Laura Carstensen, nhà nghiên cứu tại Đại học Stanford và tác giả cuốn A Long Bright Future, khi gần đến cuối cuộc đời, con người sẽ tập trung vào những điều họ thực sự coi trọng. Hơn nữa, tuổi già mang lại “hiệu ứng tích cực” – xu hướng chú ý nhiều hơn đến những thông tin và tin tức tích cực thay vì tiêu cực. Như Carstensen viết, tuổi già “không thiếu những khó khăn và thất vọng. Nhưng khi đến đó, con người trở nên nhạy cảm hơn với sự ngọt ngào của cuộc sống thay vì vị đắng của nó.”

Với tôi, lòng biết ơn là cơ chế đối phó “hàng đầu.” Khi một ngày trở nên khó khăn và tâm trí tôi đầy những cảm xúc tiêu cực, tôi tự nhắc nhở mình về những điều tốt đẹp trong cuộc sống, kể cả những điều cơ bản nhất: Tôi còn sống, tôi khá khỏe mạnh, tôi có mái nhà che đầu và bữa ăn đủ đầy, và tôi được vây quanh bởi gia đình, bạn bè.

Thật tuyệt khi biết rằng, ngay cả sau tuổi 80, vẫn còn đó niềm hy vọng và hạnh phúc để mong chờ, và chính quá trình lão hóa cũng có thể nuôi dưỡng những điều tốt đẹp ấy.

Nguồn: How People Stay Hopeful and Happy After Age 80 – Psychology Today