Nguyên nhân thật sự của sợ hãi và lo âu

Trong chúng ta, không ít người để nỗi sợ hãi và lo âu len lỏi vào từng ngày, từng khoảnh khắc. Những cảm xúc này nhuộm màu cho mọi suy nghĩ, giống như một bức tranh nền đầy mây đen phía sau những hoạt động thường nhật. Chúng ta dễ bị ám ảnh bởi viễn cảnh bị sa thải, phạm lỗi trong công việc, mất đi một mối quan hệ hay trở thành trò cười cho thiên hạ.

Những nỗi sợ ấy có vẻ đa dạng, mỗi thứ như một cơn khủng hoảng nhỏ bé với nguyên nhân riêng. Nhưng đôi khi, thật hữu ích khi nhìn tổng thể và gom chúng lại dưới một góc nhìn chung: sâu thẳm bên trong, chúng ta luôn mang cảm giác rằng điều gì đó rất tồi tệ đang chực chờ xảy đến.

Tại sao chúng ta lại như vậy? Nguyên nhân thực sự có thể khiến bạn bất ngờ, thậm chí thoạt nghe có vẻ vô lý: đó là sự ghét bỏ bản thân và một thứ cảm xúc gần gũi hơn – nỗi xấu hổ ăn sâu bám rễ. Vấn đề không nằm ở việc thế giới ngoài kia quá nguy hiểm, mà ở việc chúng ta tự căm ghét bản thân mình đến mức không tưởng.

Hãy đơn giản hóa điều này: nếu ta cảm thấy mình là một kẻ vô dụng, một gánh nặng chẳng ai muốn có, thì hoàn toàn dễ hiểu khi ta tin rằng ai đó đang âm mưu hãm hại mình, chính quyền đang dòm ngó để bắt ta vào tù, bạn đời sắp rời bỏ ta, hay xã hội đang chực chờ để làm nhục ta.

Những viễn cảnh tồi tệ này, dĩ nhiên, luôn có khả năng xảy ra. Nhưng với những người ghét bản thân sâu sắc, chúng không chỉ là “có thể” – mà là chắc chắn. Với logic nội tại, họ tự nhủ rằng điều kinh khủng phải đến với kẻ kinh khủng. Những ai không thích chính mình thường mong chờ điều tồi tệ sẽ ập đến – và thậm chí, họ còn cảm thấy bất an khi mọi thứ đang diễn ra tốt đẹp, bởi họ tin đó chỉ là một sự nhầm lẫn tạm thời. (Thực tế, chẳng điều gì khiến người tự ghét bản thân sợ hãi hơn... tin tốt cả!)

Sự hoang tưởng, tận sâu thẳm, chính là triệu chứng của việc ta khinh bỉ bản thân. Nỗi lo sợ triền miên chính là tiếng nói của nỗi xấu hổ. Điều đáng buồn là, hầu hết những người tự ghét mình đều không nhận ra điều này. Họ coi việc cảm thấy mình thật tệ hại là điều hiển nhiên, là cài đặt mặc định của tâm trí, chứ không phải một thứ méo mó cần được nhận diện và sửa chữa.

Đối với họ, việc lo bị sa thải không phải vì họ tự ghét mình, mà chỉ vì email của sếp nghe có vẻ lạnh lùng hơn bình thường. Việc sợ mất đi người mình yêu không xuất phát từ việc họ không cảm thấy mình xứng đáng được yêu thương, mà chỉ vì người yêu có vẻ hơi lơ đãng trong vài phút vừa qua.

Bước đầu tiên để thoát khỏi vòng lặp đáng sợ này chính là nhận ra: ta đang cư xử như một người ghét bản thân, luôn tin rằng mình đáng bị khổ đau, và chính sự tự đánh giá thấp bản thân này đang chi phối cách ta nhìn nhận tương lai.

Rồi từ từ, nhẹ nhàng, ta hãy tự hỏi: nếu một người thương yêu chính mình ở trong tình huống này, họ sẽ nghĩ gì? Khi cơn hoảng loạn ập đến, thay vì tìm lý do để hy vọng, hãy thử tự nhủ: “Một người không ghét bản thân sẽ nghĩ gì lúc này?” Nếu ta ngừng trừng phạt và chỉ trích bản thân, liệu mọi việc sẽ trông khác đi như thế nào?

Sự hoảng loạn thường sinh ra từ những khoảng trống thông tin – những điều chưa rõ ràng – và người tự ghét mình sẽ luôn lấp đầy những khoảng trống ấy bằng kịch bản tồi tệ nhất. Nhưng nếu ta nhìn nhận mọi chuyện một cách trung lập hơn, không mang theo sự khắc nghiệt của chính mình, thì sao?

Một cuộc trò chuyện với người khác, đặc biệt là một người bạn tốt hoặc một nhà trị liệu giỏi, có thể giúp phá vỡ vòng luẩn quẩn này. Họ có thể chỉ ra cho ta thấy rằng cách ta nhìn nhận mọi chuyện thực sự kỳ quặc và tự hủy hoại như thế nào.

Sửa chữa sự ghét bỏ bản thân và nỗi xấu hổ không phải là việc một sớm một chiều. Đó là một hành trình dài cả đời. Nhưng điều an ủi là, tất cả những vấn đề tâm lý lớn lao của con người đều bắt nguồn từ một điều: ta đã không được yêu thương đủ đầy, đúng cách khi thực sự cần.

Nếu có một điều ước để cải thiện hạnh phúc nội tâm cho nhân loại, thì đó sẽ là: xóa bỏ hoàn toàn nỗi xấu hổ. Nếu làm được, tiếng thở phào nhẹ nhõm của tất cả chúng ta hẳn sẽ vang vọng đến tận những vì sao xa xôi.

Nguồn: The True Cause of Dread and Anxiety - The School Of Life