2 cách bảo vệ mối quan hệ trước sự im lặng trừng phạt

Sự trừng phạt tồi tệ nhất mà bạn có thể dành cho người mình yêu chính là sự im lặng.

Khi các cặp đôi cãi nhau, họ có thể quát mắng, khóc lóc, bỏ sang phòng khác để có không gian riêng, hoặc thậm chí im lặng một hai ngày để hạ nhiệt trước khi nói chuyện lại. Nhưng rồi có một thứ khác hẳn, đó là “silent treatment”, sự im lặng trừng phạt.

Bạn làm người ấy thất vọng vì một lý do nào đó, và thay vì phản hồi, họ đóng băng hoàn toàn.
Bạn gọi điện mười lần, họ không bắt máy.
Bạn nhắn những tin dài, nhưng không nhận được một dòng hồi âm.
Bạn tìm gặp trực tiếp, cố gắng nói chuyện, và họ vẫn phớt lờ, như thể bạn không hề tồn tại.

Điều này không phải là việc cần thời gian để xử lý cảm xúc mạnh hay sắp xếp lại suy nghĩ, bởi những nhu cầu đó thường được nói ra. Đây là việc nhìn người bạn đời của mình đau khổ, biết rõ họ đang tổn thương, và cảm thấy mình đang kiểm soát họ. Chính tại điểm đó, sự im lặng đã vượt qua ranh giới và trở thành một hành vi quan hệ không lành mạnh.

Dưới đây là hai cách để đối diện với sự im lặng trừng phạt trước khi nó phá hủy mối quan hệ của bạn.

1. Nhận diện sự thao túng

Sự im lặng trừng phạt thường âm thầm xuất hiện dưới vỏ bọc “vô hại”, và rất nhiều người tự thấy mình đang bào chữa cho hành vi của bạn đời. Họ tự nhủ:

“Họ chỉ giận vì tôi làm sai gì đó. Không phải lỗi của họ.”
“Đó là cách họ thể hiện cơn giận. Từ trước đến giờ vẫn vậy.”
“Họ cũng đau lòng mà. Tôi không trách họ.”

Một nghiên cứu kinh điển đăng trên Group Processes and Intergroup Relations cho thấy: sự im lặng trừng phạt chủ yếu mang tính trừng phạt và đe dọa bốn nhu cầu tâm lý cốt lõi của con người:

• cảm giác thuộc về,
• lòng tự trọng,
• cảm giác kiểm soát,
• và cảm nhận rằng sự tồn tại của mình có ý nghĩa.

Các nhà nghiên cứu cũng nhận thấy rằng, dù cảm giác gắn kết của người sử dụng sự im lặng trừng phạt bị suy giảm, thì cảm giác kiểm soát của họ đối với người kia lại được củng cố.

Chúng ta cần phân biệt sự im lặng để xử lý cảm xúc và sự im lặng để thao túng. Có người trở nên im lặng vì họ quá choáng ngợp, không cảm thấy an toàn khi bộc lộ cảm xúc, hoặc đơn giản là chưa có kỹ năng diễn đạt. Sự im lặng mang tính xây dựng xảy ra khi ai đó nói rõ rằng họ cần không gian để bình tĩnh lại và suy nghĩ, trước khi quay lại đối thoại.

Ngược lại, sự im lặng trừng phạt là thứ im lặng bất ổn và khó đoán. Người kia có thể hoàn toàn phớt lờ bạn, kể cả khi có người khác xung quanh. Điều này dễ đẩy bạn vào trạng thái hoảng loạn, tự hỏi mình đã làm sai điều gì, hoặc lo sợ rằng sự im lặng này là dấu hiệu của một cuộc chia tay sắp đến. Sự mơ hồ ấy khiến nỗi đau trở nên tồi tệ hơn rất nhiều.

Trong một số trường hợp, sự im lặng trừng phạt còn được dùng như một công cụ gaslighting, khiến người kia cảm thấy tội lỗi, nghi ngờ chính mình, dù ban đầu họ không hề sai. Họ có thể liên tục xin lỗi, không rõ mình sai ở đâu, nhưng vẫn cố gắng hàn gắn.

Khi bạn gọi đúng tên mô thức này, khi bạn thừa nhận rằng đây là một hình thức thao túng gây hại, bạn đã bước những bước đầu tiên để giành lại quyền chủ động cho chính mình.

Source: Curated Lifestyle / Unsplash

2. Đặt ranh giới vững chắc và tìm kiếm sự hỗ trợ

Sự im lặng trừng phạt cũng thường được dùng để khiến bạn cảm thấy tội lỗi mỗi khi bạn cố gắng đặt ra những ranh giới cần thiết. 

Bạn nói với người ấy rằng cuối tuần này bạn sẽ đi chơi với bạn bè, và ngay ngày hôm sau, bạn không nhận được bất kỳ phản hồi nào. Bạn hỏi: “Có chuyện gì vậy?” và chỉ nhận lại sự im lặng.

Bạn linh cảm rằng vấn đề liên quan đến bạn bè, nên bạn chủ động nói ra. Đột nhiên, họ bày tỏ rằng họ tổn thương thế nào khi bạn “chọn người khác” thay vì ở bên họ. Và trước khi kịp nhận ra, bạn đã bắt đầu xin lỗi vì làm họ buồn.

Bạn nói rằng bạn cần không gian và lại bị phớt lờ vì đã dám nói ra nhu cầu của mình.
Mỗi lần bạn cố gắng đặt ranh giới, bằng cách này hay cách khác, bạn đều trở thành người chịu sự im lặng trừng phạt vì một sự “xúc phạm” nào đó.

Với họ, việc bạn đặt ranh giới đồng nghĩa với sự từ chối. Và họ cắt đứt mọi kênh tiếp cận, khiến bạn phải van xin từng mẩu chú ý nhỏ nhoi. Cuối cùng, bạn luôn là người xin lỗi, chỉ vì mình có nhu cầu và dám nói ra.

Một nghiên cứu đăng trên Basic and Applied Social Psychology đã khảo sát tác động của sự im lặng trừng phạt lên cả người sử dụng nó và người phải chịu đựng nó.

Với những người ở vị trí bị im lặng trừng phạt, nghiên cứu cho thấy:

• Sự mơ hồ làm tổn thương nặng hơn.
  Khi không thể hiểu vì sao mình bị phớt lờ, họ cảm thấy bị đe dọa mạnh mẽ hơn về cảm giác thuộc về, lòng tự trọng và ý nghĩa tồn tại.
• Cảm giác “vô hình” làm mọi thứ tệ hơn.
  Khi người kia cư xử như thể họ không tồn tại, tổn hại tâm lý càng lớn.
• Hành vi bù đắp là phản ứng phổ biến.
  Họ có xu hướng tìm kiếm các mối quan hệ xã hội mới để giành lại cảm giác được thuộc về.

Với những người sử dụng sự im lặng trừng phạt: 

• Những người có lòng tự trọng cao thường dùng sự cô lập như một cách kết thúc mối quan hệ, và cũng dễ rời bỏ đối phương nếu bị đối xử như vậy.
• Những người có lòng tự trọng thấp lại thường dùng sự im lặng như một phản ứng phòng vệ trước chỉ trích hoặc cảm giác bị từ chối, và cũng thường xuyên cảm thấy mình là người bị cô lập.

Dù nhiều người sử dụng sự im lặng trừng phạt tin rằng đó là một công cụ giải quyết xung đột hiệu quả, thì người ở phía nhận lại nhìn nó hoàn toàn khác. Với họ, nó chỉ mang đến đau đớn, thu mình và oán giận, chứ không hề tạo ra sự giải quyết có ý nghĩa nào.

Sự im lặng trừng phạt bào mòn lòng tự trọng của bạn, và vì thế, bạn cần đặt ranh giới rõ ràng, thậm chí sẵn sàng rời đi nếu những ranh giới đó không được tôn trọng.

Khi nhận ra người ấy dùng sự im lặng để đạt được điều họ muốn, bạn có thể nói:

“Khi anh/em cắt đứt mọi liên lạc, em/anh cảm thấy rất đau và cô đơn. Em/anh thực sự trân trọng mối quan hệ này. Nếu anh/em cần thời gian, em/anh hiểu. Nhưng sẽ rất giúp ích nếu anh/em có thể cho em/anh biết anh/em cần bao lâu và khi nào chúng ta có thể nói chuyện lại.”

Hãy tìm đến sự hỗ trợ từ bạn bè và gia đình. Chiến thuật này thường dẫn đến sự cô lập, khiến bạn dần tin rằng mọi lỗi lầm đều là của mình. Thay vì cùng nhau giải quyết vấn đề, bạn lại cảm thấy chính mình là vấn đề. Việc tìm đến những người bạn tin cậy có thể giúp bạn nhìn sự việc từ một góc độ khác và lấy lại cảm giác kiểm soát cuộc sống của chính mình.

Tác giả: Mark Travers Ph.D.

Nguồn: 2 Ways to Shield a Relationship from the Silent Treatment | Psychology Today