Biết ngoại ngữ khiến bạn thông minh hơn?

- Cù Tuấn dịch từ Wall Street Journal.

Tóm tắt: Nghiên cứu mới cho thấy những người biết hai ngôn ngữ tạo ra các kết nối thần kinh khác biệt khi họ suy nghĩ.

Một trong nhiều niềm vui khi đến thăm Montreal, như tôi vừa mới đến, là lắng nghe những đứa trẻ ăn mặc thời trang tán gẫu về bánh sô cô la và bánh sừng bò. Tôi không thể không nghĩ, dù hơi ngớ ngẩn: Trời ơi, những đứa trẻ Quebec đó thật thông minh—chúng không chỉ nói tiếng Pháp giỏi hơn tôi nhiều mà còn giỏi tiếng Anh nữa! (Và giỏi cả khúc côn cầu trên đường phố.)

Biết nói hai ngôn ngữ làm cho bạn thông minh hơn? Theo một nghĩa nào đó, tất nhiên là có. Bạn biết hai ngôn ngữ thay vì một, đã là một lợi thế. Các nghiên cứu cũng cho thấy rằng thông thạo hai ngôn ngữ giúp bạn học thêm các ngôn ngữ khác và phát hiện âm thanh ngôn ngữ tốt hơn, ngay cả khi bạn còn rất nhỏ. Ví dụ, một nghiên cứu năm 2017 của Leher Singh tại Đại học Quốc gia Singapore cho thấy những đứa trẻ 18 tháng tuổi lớn lên đã nghe cả tiếng Anh và tiếng Quan thoại sẽ học một ngôn ngữ châu Phi mới tốt hơn những đứa trẻ chỉ biết một ngôn ngữ.

Nhưng liệu song ngữ có làm cho bạn thông minh hơn theo những cách vượt ra ngoài ngôn ngữ không? Việc này gây tranh cãi nhiều hơn. Các nghiên cứu ban đầu, đặc biệt là của Ellen Bialystok và các đồng nghiệp của cô tại Đại học York ở Toronto, cho rằng việc sử dụng song ngữ giúp cải thiện “chức năng hoạt động/điều hành”. Thuật ngữ đó bao hàm một loạt khả năng như tập trung sự chú ý, kiềm chế sự bốc đồng và sử dụng “trí nhớ ngắn hạn”—ví dụ: khả năng lặp lại một danh sách các con số. Nhưng một số nghiên cứu gần đây đã gặp khó khăn khi nỗ lực tái lập những kết quả này.

Một vấn đề là có quá nhiều loại khả năng khác nhau liên quan đến cả khả năng song ngữ và chức năng hoạt động. Khả năng song ngữ đòi hỏi khả năng học hai ngôn ngữ, biết phát âm đúng, biết chuyển đổi khéo léo giữa chúng, v.v. Chức năng điều hành bao gồm nhiều kỹ năng khác.

Hai nghiên cứu mới giải quyết vấn đề này bằng cách xem xét trực tiếp cách song ngữ ảnh hưởng đến tổ chức não bộ. Trong Kỷ yếu của Viện Hàn lâm Khoa học Quốc gia, Marvin Chun của Đại học Yale và các đồng nghiệp đã phân tích hành vi và kết quả chụp não từ tổng cộng hơn 1.000 trẻ 9 và 10 tuổi. Giống như những người khác, họ nhận thấy các kết quả khác nhau đối với các nhiệm vụ thuộc chức năng điều hành: Trẻ em biết song ngữ thể hiện lợi thế đáng kể ở một số mặt, chẳng hạn như trí nhớ ngắn hạn, nhưng không quá nổi bật ở những mặt khác.

Việc chụp não cho kết quả ổn định hơn. Các nghiên cứu hình ảnh não đầu tiên tập trung vào vùng não nào hoạt động khi bạn giải quyết một số vấn đề. Ngày nay, các nhà nghiên cứu ngày càng xem xét cách các vùng não khác nhau được kết nối với nhau—cái được gọi là “kết nối chức năng”. Suy cho cùng, chức năng chính của bộ não là phối hợp các loại thông tin và khả năng khác nhau. Quản lý nhiều ngôn ngữ có thể liên quan nhiều nhất đến kiểu phối hợp đó. Vì vậy, Tiến sĩ Chun và các đồng nghiệp đã xem xét các kết nối trên toàn bộ não. Họ phát hiện ra rằng những kết nối đó là khác nhau đối với trẻ song ngữ và đơn ngữ.

Một nghiên cứu khác, được công bố trên tạp chí Khoa học Phát triển bởi Maria Arredondo tại Đại học Texas và các đồng nghiệp, đã xem xét các em bé 6 và 10 tháng tuổi. Mặc dù những đứa trẻ này vẫn chưa biết nói nhưng một số đã được tiếp xúc với một ngôn ngữ và những đứa trẻ khác tiếp xúc với nhiều hơn một ngôn ngữ. Các nhà nghiên cứu đã giao cho các em bé một nhiệm vụ liên quan đến việc chú ý đến một đối tượng cụ thể trên màn hình. Họ đã sử dụng hình ảnh cận hồng ngoại chiếu ánh sáng lên đầu em bé một cách kín đáo và tiết lộ hoạt động của não dựa trên cách nó được phản xạ lại. Trẻ song ngữ và đơn ngữ thực hiện các nhiệm vụ theo cách tương tự nhau. Nhưng chúng đã sử dụng các tổ hợp vùng não khác nhau để làm điều đó.

Vì vậy, những đứa trẻ ở Montreal, với đôi mắt sáng ngời ẩn sau bộ đồ trượt tuyết, không chỉ giải quyết xuất sắc nhiệm vụ học hai ngôn ngữ cùng một lúc. Chúng còn có thể suy nghĩ theo một kiểu khác nữa.

ILLUSTRATION: TOMASZ WALENTA