Cách đối diện với một cuộc sống vô nghĩa sâu thẳm

NHỮNG ĐIỂM CHÍNH:

• Hãy từ bỏ nhu cầu phải tìm kiếm sự mạch lạc và học cách bình thản trong hỗn loạn thay vì cố gắng giải quyết nó.
• Xem câu hỏi như một lời mời gọi, thay vì một điểm đến.
• Chống lại cám dỗ biến mọi thứ trở nên rõ ràng, cụ thể; hãy đón nhận sự trừu tượng.

Những người ta yêu thương, công việc ta theo đuổi, hay những dấu vết tinh tế của sự hiện diện từ một Đấng Tạo Hóa đều là những nguồn cội mang đến ý nghĩa sâu sắc trong cuộc đời. Thế nhưng, bên dưới những điểm tựa vững vàng ấy vẫn tồn tại một sự trống rỗng lặng lẽ nhưng dai dẳng—một khoảng hư không lờ mờ bao phủ mọi điều ta làm. Đối diện với khoảng trống này giống như nhìn sâu vào vực thẳm—một màn tối mịt không cùng, mang theo sức nặng của tuyệt vọng và sự tất yếu của cái chết.

Sự đối diện này có thể khiến ta choáng váng, bị cuốn vào cảm giác chới với, không định hướng. Vậy làm thế nào để bước qua ngã tư đường sinh tồn này? Và đâu là cách để làm hòa với ngõ cụt đầy thách thức ấy?

Khi đối mặt với những câu hỏi nặng nề như thế, nhiều người trong chúng ta thường tìm đến sự thoải mái của đời sống thường nhật. Những kỳ nghỉ, buổi lễ kỷ niệm, mua sắm, sum họp gia đình, tôn giáo hay các mối quan hệ thường trở thành nơi trú ẩn tạm thời, mang lại những giây phút bình yên khỏi áp lực suy ngẫm sâu sắc. Tuy nhiên, những sự phân tâm này, dù dễ chịu, lại có thể trì hoãn công việc quan trọng hơn—đó là dám đối diện và suy xét sâu sắc về chính cuộc đời mình. Chỉ qua sự tự vấn đó, ta mới có thể khám phá một nguồn năng lượng đích thực—vừa nhẹ nhàng vừa dồi dào—để tiếp tục hành trình phía trước.

Ý nghĩa trong cuộc sống không chỉ dừng lại ở tinh thần mà còn mang lại lợi ích về sức khỏe thể chất.

Các nghiên cứu cho thấy, một cuộc sống có ý nghĩa liên hệ chặt chẽ với sức khỏe toàn diện hơn, bao gồm: giảm tỷ lệ tử vong, giảm nguy cơ mắc bệnh tim mạch, hạ huyết áp, tăng cường chức năng miễn dịch, giảm trầm cảm, và cải thiện khả năng đối phó, phục hồi sau bệnh tật.

Vậy, làm thế nào để khơi sâu cảm giác sống có mục đích mà không rơi vào những khuôn sáo quen thuộc về tình yêu và công việc?

1. Từ bỏ sự mạch lạc

Cố gắng lý giải mọi thứ chỉ mang lại một hiểu biết nông cạn về thế giới. Thực tế, cuộc đời thường chống lại sự mạch lạc mà ta tìm kiếm. Những câu chuyện cá nhân hiếm khi đồng nhất với thực tế, vốn luôn diễn ra như chuỗi sự kiện rời rạc và đầy bất ngờ, thách thức nhu cầu hiểu biết của ta.

Khi cố bám lấy sự mạch lạc, ta có nguy cơ đơn giản hóa sự phức tạp của cuộc sống, bỏ qua vẻ đẹp xuất hiện từ những mâu thuẫn, mơ hồ và không thể đoán trước. Việc chấp nhận sự bất định này giúp ta vượt qua hiểu biết bề mặt để bước vào những trải nghiệm sâu sắc và chân thật hơn.

Điều thú vị là, điều này cũng phản ánh một phát hiện trong khoa học não bộ: Trí thông minh của con người có liên quan chặt chẽ đến "entropy" của não—một thước đo khả năng truy cập các trạng thái thần kinh đa dạng. Entropy cao ở các vùng như vỏ não trước trán và thùy thái dương cho phép tư duy linh hoạt và thích nghi tốt hơn.

Cũng như vậy, khi đón nhận "entropy" của cuộc đời—những trải nghiệm đa dạng và không thể đoán trước—ta mở ra những cách thức mới để hiểu và phát triển, vượt khỏi những hiểu biết nông cạn để tiến vào một sự tồn tại năng động và chân thực hơn.

2. Nhìn lại vai trò của câu hỏi trong cuộc đời

Thông thường, ta coi câu hỏi là cánh cửa dẫn đến câu trả lời, tin rằng sự thấu hiểu nằm ở phía bên kia của “tại sao” hay “như thế nào.” Ta đặt câu hỏi với kỳ vọng tìm được sự rõ ràng, giải pháp hoặc sự an ủi. Nhưng câu trả lời, dù đôi khi phù hợp niềm tin hay mang lại sự khép kín, thường chỉ là ảo giác của sự thỏa mãn, che đậy những bất định và phức tạp chưa được giải quyết.

Thực tế, câu trả lời có thể bó buộc tư duy, neo giữ ta vào một góc nhìn cố định. Ngược lại, câu hỏi lại mang tiềm năng chuyển hóa, không phải bởi câu trả lời chúng mang lại mà bởi khả năng khiến ta tò mò, hứng thú và rộng mở trước những khả năng mới.

Bằng cách từ bỏ nhu cầu tìm câu trả lời cuối cùng, ta có thể để câu hỏi trở thành những lời mời gọi, dẫn dắt ta đến với sự không chắc chắn và tiếp cận cuộc sống bằng sự kinh ngạc, thay vì kết thúc.

3. Đón nhận sự trừu tượng

Ý nghĩa của cuộc sống thường không đến từ những lối tư duy cứng nhắc, tuyến tính mà xuất phát từ việc ôm lấy sự mơ hồ—giống như nghệ thuật của Jean-Michel Basquiat. Những biểu tượng hỗn độn và văn bản rời rạc của ông khước từ sự diễn giải rõ ràng, mời gọi người xem tham gia và suy ngẫm sâu sắc hơn.

Cũng vậy, ý nghĩa cuộc đời không xuất hiện từ những câu trả lời gọn gàng mà từ việc đối diện với những mâu thuẫn và phức tạp. Sự trừu tượng cho phép ta sống cởi mở hơn, gắn bó với sự phức tạp của cuộc sống theo cách riêng của nó, và khám phá ý nghĩa không như một đích đến mà như một quá trình không ngừng tái tạo và diễn giải.

Nguồn: How to Deal With a Deeply Meaningless Existence – Psychology Today