Chán ngán khi là "cô gái ngoan"?

Việc không ngừng cố gắng đáp ứng những kỳ vọng phi thực tế từ bản thân lẫn xã hội có thể dẫn đến tình trạng kiệt quệ cảm xúc.
Gốc rễ của hội chứng này nằm trong những quy chuẩn xã hội ăn sâu vào nhận thức và văn hóa.
Chúng ta hoàn toàn có thể học cách cân bằng giữa những thói quen này với việc chăm sóc bản thân, thiết lập ranh giới và thể hiện con người thật của mình.

Bạn có đang cố gắng trở thành người con gái hoàn hảo, người yêu lý tưởng, người bạn tốt bụng, hay nhân viên xuất sắc? Có phải luôn có một giọng nói vang vọng trong tâm trí, nhắc bạn rằng mình phải luôn mỉm cười lịch sự, tuân thủ mọi quy tắc, đặt nhu cầu của người khác lên trên hết và không bao giờ được "phiền phức" hay "khác biệt"? Nếu vậy, có thể bạn đang trải qua tình trạng gọi là "kiệt sức vì làm người tốt." Hãy cùng khám phá nguyên nhân, dấu hiệu của tình trạng này, và quan trọng nhất là cách vượt qua nó.

Photo: Nathan Dumla / Unsplash

Hội Chứng Kiệt Sức Vì Làm Người Tốt Là Gì?

Đây là trạng thái mệt mỏi, kiệt quệ về cảm xúc và tinh thần khi cá nhân, đặc biệt là phụ nữ, cảm thấy áp lực phải tuân theo những vai trò giới truyền thống, quy chuẩn xã hội và chuẩn mực hoàn hảo không thể đạt được.

Không chỉ đơn thuần là cảm giác mệt mỏi, hội chứng này bắt nguồn từ việc liên tục phải cố gắng đáp ứng kỳ vọng phi lý từ cả bên trong lẫn bên ngoài.

Áp lực xã hội thường vẽ ra hình ảnh một "cô gái ngoan" luôn dễ chịu, vị tha, vâng lời và chiều lòng mọi người. Dù những phẩm chất này có vẻ đáng quý, nhưng việc luôn phải sống theo chuẩn mực ấy có thể gây kiệt quệ và đánh đổi chính nhu cầu, mong muốn của bản thân.

Dấu Hiệu Của Hội Chứng Kiệt Sức Vì Làm Người Tốt

Nhận biết các dấu hiệu có thể giúp bạn hiểu rõ hơn về ảnh hưởng của tình trạng này đối với sức khỏe tinh thần. Một số dấu hiệu phổ biến gồm:

• Chủ nghĩa hoàn hảo: Luôn cảm thấy cần phải hoàn thành xuất sắc mọi khía cạnh trong cuộc sống để đáp ứng chuẩn mực xã hội.
• Chiều lòng người khác: Đặt nhu cầu và ý kiến của người khác lên trên bản thân.
• Thụ động: Ngại lên tiếng hay thiết lập ranh giới vì sợ làm phiền lòng hoặc khiến người khác khó chịu. Bạn làm theo ý người khác dù biết điều đó gây bất lợi cho mình.
• Nhượng bộ: Sẵn sàng giúp đỡ người khác dù việc đó gây bất tiện hoặc tổn hại cho bản thân.
• Nghi ngờ bản thân: Thường xuyên chất vấn giá trị và khả năng của mình vì lo sợ không đáp ứng được kỳ vọng của người khác.
• Kiệt quệ cảm xúc: Cảm thấy cạn kiệt năng lượng vì phải kìm nén cảm xúc và luôn cố gắng làm hài lòng mọi người.
• Kiệt sức về thể chất: Cảm giác mệt mỏi do ôm đồm quá nhiều việc và bỏ bê việc chăm sóc bản thân.

Tại Sao Phụ Nữ Dễ Bị Hội Chứng Này?

Nguồn cội của hội chứng kiệt sức vì làm người tốt bắt nguồn từ những quy chuẩn xã hội và văn hóa đã ăn sâu vào nhận thức, áp đặt cách phụ nữ nên hành xử.

Từ nhỏ, các bé gái thường được dạy phải ưu tiên nhu cầu của người khác, vâng lời và cố gắng hoàn hảo trong mọi việc. Những thông điệp xã hội này tạo ra áp lực nội tại khiến phụ nữ cảm thấy cần phải tuân theo.

Bên cạnh đó, các vai trò giới truyền thống và những chuẩn mực phi thực tế tiếp tục được củng cố qua truyền thông, gia đình, tôn giáo và các thể chế giáo dục.

Tình trạng này có thể ảnh hưởng tiêu cực đến sức khỏe tinh thần, mối quan hệ và chất lượng cuộc sống của phụ nữ, gây ra:

• Giảm giá trị bản thân: Việc luôn tìm kiếm sự công nhận từ bên ngoài có thể bào mòn lòng tự tôn và bản sắc cá nhân.
• Đánh mất bản sắc: Sự tuân theo kỳ vọng của người khác cản trở quá trình phát triển bản thân và đạt được sự trọn vẹn trong cuộc sống.
• Căng thẳng trong các mối quan hệ: Hành vi chiều lòng người khác dễ dẫn đến sự oán giận và làm rạn nứt các mối quan hệ, biến chúng thành những mối quan hệ hời hợt, không chân thật.
• Vấn đề sức khỏe tinh thần: Chủ nghĩa hoàn hảo và hành vi chiều lòng người khác thường liên quan đến lo âu, trầm cảm và căng thẳng mãn tính (Hewitt, Flett & Mikail, 2017).

Dù có thể khó khăn, những chiến lược sau đây sẽ giúp bạn kết nối lại với chính mình và thách thức những kỳ vọng phi lý:

• Khám phá niềm tin và giá trị: Xem xét cách chúng bị ảnh hưởng bởi những kỳ vọng xã hội và nhận ra sự khác biệt với các khuôn mẫu giới tính.
• Bày tỏ nhu cầu: Học cách nhận diện và truyền đạt mong muốn, sở thích của bản thân thay vì luôn kìm nén chúng.
• Thiết lập ranh giới: Biết ưu tiên nhu cầu của mình và thiết lập ranh giới rõ ràng để tránh kiệt sức và oán giận.
• Thách thức chủ nghĩa hoàn hảo: Định nghĩa lại thành công theo giá trị cá nhân thay vì dựa vào đòi hỏi từ bên ngoài. Hãy chấp nhận rằng sự không hoàn hảo là điều bình thường.
• Tái định nghĩa "tốt": Hãy tự hỏi bản thân "Tốt là gì?" và khám phá cách để "tốt" khác với việc luôn hoàn hảo, vâng lời hay làm hài lòng người khác.
• Ưu tiên chăm sóc bản thân: Dành thời gian cho những hoạt động khiến bạn thấy thoải mái và ý nghĩa.
• Lên tiếng khi bị đối xử bất công: Biết bảo vệ bản thân và không để người khác lợi dụng lòng tốt của mình.
• Rèn luyện lòng từ bi với bản thân: Hãy thừa nhận áp lực khi phải trở thành “cô gái ngoan” và đối xử với chính mình bằng sự yêu thương, trân trọng.

Dù thói quen làm người tốt có thể ăn sâu vào tiềm thức, chúng ta vẫn có thể học cách cân bằng giữa chủ nghĩa hoàn hảo, chiều lòng người khác với việc chăm sóc bản thân, thiết lập ranh giới và thể hiện bản sắc riêng. Khi làm được điều đó, bạn sẽ tìm thấy sự trọn vẹn trong cuộc sống và thoát khỏi áp lực từ những kỳ vọng không thực tế. 

References

Hewitt, P.L., Flett, G. L. & S.F. Mikail, S. F. (2017). Perfectionism: A Relational Approach to Conceptualization, Assessment, and Treatment. The Guilford Press.

James Madison University (n.d.). Counseling Center: People-Pleasing.

Nguồn: Tired of Being a "Good Girl"? – Psychology Today