Có phải tình bạn đẹp nhất là giữa những người giống nhau, hay giữa những người khác biệt?

Nhìn lại những mối quan hệ trong đời, điều gì khiến một số tình bạn trở nên bền chặt, đáng tin cậy và đầy niềm vui hơn những tình bạn khác? Có lẽ là những kỷ niệm chung, những trải nghiệm đồng điệu hay những sở thích giống nhau. Nhưng còn tính cách của bạn và của người bạn ấy thì sao? Liệu sự tương đồng hay khác biệt về tính cách có ảnh hưởng đến độ bền vững của một tình bạn?

Trong một nghiên cứu mới đây tại Đức, Robert Körner (Đại học Bamberg) và Tobias Altmann (Đại học Duisburg-Essen) đã tìm hiểu mối liên hệ giữa tính cách của một người với cách họ cảm nhận về tình bạn, cũng như cách họ được nhìn nhận trong vai trò một người bạn. Quan trọng hơn, họ muốn biết liệu "sự hòa hợp" trong tính cách của đôi bên có tạo ra khác biệt nào không.

Nghiên cứu về chủ đề này không hề đơn giản. Hãy tưởng tượng về tình bạn giữa An và Bình. Cảm nhận của An về mối quan hệ này không chỉ bị ảnh hưởng bởi tính cách của chính cô ấy, mà còn bởi tính cách của Bình (theo đánh giá của Bình) và hơn hết, bởi cách An nhìn nhận Bình. Körner chia sẻ: "Chúng tôi muốn phân tích đồng thời tất cả những yếu tố này."

Để làm điều đó, họ đã khảo sát trực tuyến gần 200 cặp bạn thân, với thời gian gắn bó trung bình khoảng 10 năm. Mỗi người tự đánh giá tính cách của mình theo mô hình Big Five – năm đặc điểm tính cách chính gồm: cởi mở (openness), tận tâm (conscientiousness), hướng ngoại (extraversion), dễ chịu (agreeableness) và bất ổn cảm xúc (neuroticism). Họ cũng đánh giá tính cách của người bạn mình theo các tiêu chí đó. Ngoài ra, họ trả lời về mức độ hài lòng với tình bạn, mức độ gắn kết về mặt tinh thần, sự hỗ trợ mà họ nhận được, và mức độ vui vẻ khi ở bên người bạn ấy.

Những phát hiện thú vị về tính cách và tình bạn

Kết quả nghiên cứu cho thấy một số khuynh hướng đáng chú ý. Những người tự đánh giá mình là hướng ngoại, dễ chịu và ổn định về cảm xúc (tức là ít bất ổn cảm xúc hơn) có xu hướng cảm thấy hài lòng hơn với tình bạn của họ. Điều này phản ánh cách tính cách con người định hình thế giới quan: nếu bạn vui vẻ, cởi mở, bạn sẽ nhìn nhận các mối quan hệ theo hướng tích cực hơn và có xu hướng xây dựng những tình bạn hỗ trợ lẫn nhau. Ngược lại, nếu bạn thường thu mình hay dễ cáu gắt, bạn có thể cảm thấy ít hài lòng với các mối quan hệ của mình hơn.

Những người có tính cách dễ chịu không chỉ thấy mình có tình bạn tốt hơn, mà còn được bạn bè đánh giá cao hơn. Điều này cũng hợp lý – những người dễ chịu thường ấm áp, thân thiện và đáng tin cậy, nên họ dễ được yêu quý. Những người hướng ngoại cũng được coi là bạn tốt, nhưng chủ yếu vì họ mang lại nhiều niềm vui trong các cuộc gặp gỡ. Họ sôi nổi hơn, chủ động hơn trong việc duy trì liên lạc và tổ chức các cuộc hẹn. Körner nhận xét: "Bạn có thể cảm thấy mình quan trọng và được trân trọng khi thường xuyên được một người hướng ngoại rủ rê đi chơi hay quan tâm đến bạn."

Friends share a drink in a bar in Dingle in the west of Ireland. Photo by Justin Jin/Panos

Những phát hiện bất ngờ xuất hiện khi xét đến cách một người được cảm nhận trong tình bạn. Những người được nhìn nhận là cởi mở, tận tâm và dễ chịu thường được bạn bè đánh giá cao hơn – ngay cả khi bản thân họ không tự nhận mình có những phẩm chất đó. Điều này gợi ý rằng, nếu muốn trở thành một người bạn tốt hơn, bạn có thể rèn luyện những nét tính cách này. Chẳng hạn, cởi mở hơn có thể đồng nghĩa với việc sẵn sàng thử những hoạt động mới cùng bạn bè, còn tận tâm có thể thể hiện ở việc giữ lời hứa, không hủy kèo phút chót.

Ngược lại, một phát hiện thú vị khác là việc được nhìn nhận là hướng ngoại hay không lại không liên quan đến việc ai đó có bị đánh giá là bạn tốt hay không. Ngay cả những người có xu hướng hướng nội hay đôi lúc lo lắng cũng không bị bạn bè đánh giá thấp hơn. Đây có thể là tin vui cho những ai cảm thấy mình là một "người bạn hướng nội lo lắng" – bạn không cần phải cố gắng thay đổi hoàn toàn bản thân, bởi bạn bè bạn thực sự không bận tâm đến điều đó nhiều như bạn nghĩ.

Sự giống nhau trong tính cách có thực sự quan trọng?

Nhưng điều ngạc nhiên nhất đối với các nhà nghiên cứu là: mức độ tương đồng về tính cách giữa hai người không hề ảnh hưởng đến mức độ hài lòng với tình bạn của họ.

Thoạt nhìn, điều này có vẻ trái ngược với những gì chúng ta thường tin về tình bạn. Các nghiên cứu trước đây cho thấy tình bạn thường nảy sinh từ sự thuận tiện – ví dụ, sinh viên sống cùng tầng ký túc xá thường dễ trở thành bạn bè hơn. Ngoài ra, có bằng chứng cho thấy chúng ta có xu hướng kết bạn với những người có tính cách giống mình.

Tuy nhiên, phát hiện của Körner và Altmann lại cho thấy rằng, sự tương đồng về tính cách có thể chỉ quan trọng trong giai đoạn đầu của tình bạn. Khi tình bạn đã gắn bó bền chặt qua nhiều năm, mức độ giống nhau không còn quan trọng nữa. Hai người có thể vẫn duy trì những điểm tương đồng, có thể thay đổi theo những hướng khác nhau, hoặc có thể chưa từng quá giống nhau ngay từ đầu – nhưng điều đó không quyết định chất lượng tình bạn của họ.

Điều gì làm nên một tình bạn lâu dài? Đó không phải là việc hai người có giống nhau hay không, mà là sự gắn kết được xây dựng theo năm tháng. Khi một mối quan hệ đủ bền vững, sự chấp nhận lẫn nhau sẽ lấn át mọi khác biệt về tính cách. Như Körner nói: "Bạn có một nền tảng rộng lớn hơn – tất cả những khoảnh khắc mà hai người đã chia sẻ – để tạo nên một tình bạn bền vững."

Nguồn: Is it better to have friends who are like you or different from you?