Điều gì làm chúng ta hài lòng với cuộc sống?

• Đối với hầu hết mọi người, sự hài lòng với cuộc sống thường gắn liền với đặc điểm tính cách của họ.
• Những điều tốt đẹp, dù tuyệt vời đến đâu, cũng hiếm khi giúp ai đó cảm thấy hạnh phúc lâu dài.
• Ngược lại, những điều tồi tệ cũng khó lòng làm ai đó suy sụp lâu, trừ khi nó kéo theo sự thay đổi sâu sắc về mặt tính cách.

Khi các nhà khoa học hỏi mọi người đánh giá mức độ hài lòng với cuộc sống của mình, số người nói rằng họ ít nhất cũng hài lòng thường nhiều hơn hẳn những người bất mãn. Thế nhưng, cách mỗi người cảm nhận về sự hài lòng lại rất khác nhau.

Tại sao lại như vậy?

(Photo credit: Adobe Stock)

Những lý do dễ đoán nhưng không quá quan trọng

Theo lẽ thường, chúng ta hay nghĩ rằng những người hài lòng với cuộc sống chắc hẳn phải là những người may mắn. Họ có cuộc sống tốt, được đảm bảo về mặt tài chính, có các mối quan hệ gắn bó, sức khỏe tốt, và thường xuyên gặp may mắn.

Thực tế, đúng là có bằng chứng cho thấy những người kiếm được nhiều tiền hơn, có mối quan hệ bền chặt hơn, và sức khỏe tốt hơn thường chấm điểm hài lòng cuộc sống của mình cao hơn. Những sự kiện đặc biệt gần đây – chẳng hạn như bắt đầu một mối quan hệ lãng mạn mới hay khởi đầu một công việc hấp dẫn – đôi khi cũng góp phần làm tăng sự hài lòng ở một số người.

Nhưng liệu những điều này có thực sự đủ để tạo nên sự khác biệt lớn?

Có vẻ như sự hài lòng không chỉ đơn giản nằm ở những gì ta đang có hay những gì đang xảy ra xung quanh ta. Có lẽ, đó là cách ta nhìn nhận cuộc sống – và chính tính cách mỗi người – mới là nhân tố quyết định.

Sự Hài Lòng Với Cuộc Sống: Tính Cách Hay Hoàn Cảnh?

Quan trọng là phải nhận ra rằng những yếu tố như thu nhập, sức khỏe, tình yêu hay công việc – dù rất "có vẻ" quan trọng – thực tế lại yếu hơn chúng ta vẫn tưởng. Ngay cả khi kết hợp tất cả, chúng cũng chỉ đóng góp một phần nhỏ trong việc lý giải tại sao sự hài lòng với cuộc sống lại khác biệt ở mỗi người.

Bạn có thể thấy, có những người giàu có nhưng mức độ hài lòng với cuộc sống của họ vẫn rất khác nhau. Tương tự, những người có sức khỏe tốt, tình yêu mới chớm nở, hay sự nghiệp đang lên như diều gặp gió cũng vậy – không phải ai cũng hạnh phúc như bạn nghĩ.

Thực tế là, đối với hầu hết mọi người, bạn không thể đoán chính xác họ hài lòng thế nào với cuộc sống chỉ dựa trên thu nhập hay hoàn cảnh sống. Điều này cho thấy rằng, sự hài lòng với cuộc sống không đơn thuần là kết quả của một "cuộc sống tốt". Có lẽ, sự hài lòng giống như một đặc điểm bẩm sinh hơn là sự phản ánh các khía cạnh khách quan của cuộc đời.

Hài lòng là một phần của tính cách

Thật vậy, sự hài lòng với cuộc sống mang nhiều đặc điểm mà các nhà tâm lý học thường gán cho những đặc điểm tính cách.

• Những người hạnh phúc hôm nay thường đã là những người hài lòng cách đây 5 hoặc 10 năm.
• Những ai cảm thấy hài lòng trong một khía cạnh (như công việc) thường cũng hạnh phúc ở các khía cạnh khác (như tình cảm, sức khỏe, hay thậm chí cả… chính phủ).
• Và những người có quan hệ huyết thống thường có mức độ hài lòng với cuộc sống tương tự nhau.

Điều thú vị là, sự hài lòng không chỉ là cảm nhận chủ quan của mỗi cá nhân – không phải kiểu “tự mình nghĩ mình ổn thôi”. Nó còn được người khác nhìn thấy rõ ràng. Các nghiên cứu cho thấy mức độ hài lòng mà một người tự đánh giá thường trùng khớp với cách những người thân cận đánh giá họ.

Sự hài lòng với cuộc sống dường như phản ánh tính cách của mỗi người nhiều hơn là những thăng trầm trong cuộc đời họ.

Nguồn gốc mạnh mẽ nhất của sự hài lòng

Hàng trăm nghiên cứu đã khám phá mối liên hệ giữa sự hài lòng với cuộc sống và 5 đặc điểm tính cách lớn (Big Five). Một phân tích tổng hợp từ các nghiên cứu này kết luận rằng những người cảm thấy hài lòng với cuộc sống thường có các đặc điểm sau: ổn định cảm xúc, hướng ngoại, tận tâm, và ở mức độ thấp hơn, tính dễ chịu.

Khi kết hợp, những đặc điểm tính cách này chiếm một phần đáng kể trong lý do tại sao mức độ hài lòng với cuộc sống lại khác biệt giữa các cá nhân – thậm chí vượt trội so với các yếu tố như thu nhập, mối quan hệ, sức khỏe, hay những sự kiện gần đây trong đời.

Một bước tiến mới trong nghiên cứu

Một nghiên cứu gần đây đã đưa khám phá này lên một tầm cao mới bằng cách đo lường tính cách của con người theo hai phương pháp:

• Tự đánh giá.
• Đánh giá từ những người thân thiết.

Quá trình này được thực hiện hai lần trong vòng 10 năm. Ngoài ra, các nhà nghiên cứu còn đánh giá sự hài lòng chung với cuộc sống cũng như sự hài lòng trong từng lĩnh vực cụ thể. Họ đã tuyển chọn ba nhóm mẫu lớn từ nhiều quốc gia, với các ngôn ngữ khác nhau.

Việc sử dụng cả hai nguồn thông tin này cực kỳ quan trọng. Tự đánh giá thường mang nhiều thành kiến chủ quan, nhưng khi kết hợp với góc nhìn của người khác, sự khách quan được nâng cao rõ rệt.

Kết quả: Tính cách và sự hài lòng luôn song hành

Kết quả cho thấy, rõ ràng hơn so với các nghiên cứu trước đây, rằng mức độ hài lòng của phần lớn mọi người thường phản ánh chính đặc điểm tính cách của họ.

Những người hài lòng với cuộc sống không chỉ có các đặc điểm nổi bật như ổn định cảm xúc, hướng ngoại, và tận tâm, mà họ còn thường cảm thấy được thấu hiểu, phấn khích, và quyết đoán. Trái lại, những người kém hài lòng lại hay cảm thấy ghen tị, chán nản, bị lợi dụng, bất lực, và không được công nhận.

Bằng cách hiểu rõ mức độ của các đặc điểm tính cách này, các nhà khoa học có thể dự đoán sự hài lòng với cuộc sống của một người với độ chính xác cao hiếm có trong nghiên cứu tâm lý học (hệ số tương quan đạt đến 0,90!).

Ví dụ, trong số những người được dự đoán sẽ cực kỳ hài lòng với cuộc sống dựa trên hồ sơ tính cách, 4/5 người thực sự nằm trong nhóm này. Điều tương tự cũng đúng với những người được dự đoán có mức hài lòng thấp.

Mối tương quan giữa mức độ hài lòng dự đoán và thực tế (r = 0.90) cho thấy rằng các dự đoán về sự hài lòng trong cuộc sống – thấp, trung bình hay cao – gần như phản ánh chính xác trải nghiệm thực tế của đa số mọi người. Source: René Mõttus

Tính Cách Mới Là Chìa Khóa Của Sự Hài Lòng Với Cuộc Sống

Mối liên hệ mạnh mẽ giữa sự hài lòng với cuộc sống và các đặc điểm tính cách không chỉ bền vững theo thời gian mà còn rõ ràng trong cả cách mọi người đánh giá sự hài lòng chung hoặc ở từng khía cạnh cụ thể của cuộc sống. Dù nghiên cứu thực hiện trên những nhóm mẫu khác nhau, kết quả vẫn nhất quán.

Điều này đồng nghĩa với việc những thăng trầm của cuộc đời – những yếu tố không liên quan đến tính cách – thực ra ít ảnh hưởng đến mức độ hài lòng của chúng ta hơn ta vẫn tưởng.

Những mảng sáng và tối của câu chuyện

Trong hầu hết trường hợp, mức độ hài lòng của một người thường phụ thuộc vào tính cách của họ hơn là những hoàn cảnh bên ngoài hay những biến động trong cuộc sống.

Hãy thử nghĩ về chính mình hoặc những người xung quanh. Đã bao giờ bạn cảm thấy mọi thứ xung quanh đang tốt lên – thu nhập ổn định, công việc suôn sẻ, cuộc sống tưởng chừng lý tưởng – nhưng trong lòng vẫn không thấy thực sự vui? Hay bạn đã từng nhìn thấy ai đó sống giữa khó khăn nhưng lại luôn lạc quan, yêu đời? Đó chính là sự khác biệt mà tính cách tạo nên.

Chúng ta thường gọi những người vẫn giữ được sự hài lòng giữa nghịch cảnh là kiên cường, và điều này đúng: Những thay đổi mong muốn trong hoàn cảnh sống chỉ thực sự có tác động lâu dài đến sự hài lòng khi chúng mang lại sự thay đổi sâu sắc hơn về mặt tính cách.

Nếu điều này nghe có vẻ giống như một tin buồn – rằng hoàn cảnh tốt đẹp không làm ta hạnh phúc hơn lâu dài – thì hãy thử nghĩ theo hướng ngược lại: Những thay đổi không mong muốn trong cuộc sống cũng hiếm khi khiến ta trở nên kém hài lòng hơn mức bình thường.

Nguồn: What Makes People Satisfied With Their Lives?