Giá trị cá nhân: Làm sao để biết mình thật sự là ai - Mark Manson (8144 chữ)

Suốt vài năm qua, tôi đã ấp ủ một ý tưởng cho một bài viết châm biếm trong thể loại tự lực có tên: “Những bí quyết năng suất của Adolf Hitler.” Bài viết sẽ chứa đầy những chiêu thức quen thuộc của thể loại này — như đặt mục tiêu, hình dung tương lai, thói quen buổi sáng — nhưng tất cả sẽ được trình bày qua những câu chuyện của chính Hitler.

“Hitler bắt đầu ngày mới lúc 5 giờ sáng bằng một buổi yoga ngắn và năm phút viết nhật ký. Nhờ vậy, ông ta giữ cho tâm trí luôn tập trung vào những mục tiêu đầy tham vọng của mình.”

“Hitler tìm ra lẽ sống của đời mình trong một quán bia khi mới ngoài hai mươi, và từ đó ông theo đuổi nó không ngơi nghỉ, truyền cảm hứng cho hàng triệu người giống như ông.”

“Adolf là người ăn chay nghiêm ngặt, và dù lịch trình dày đặc giữa việc diệt chủng và chinh phục thế giới, ông vẫn dành thời gian cho sở thích sáng tạo của mình: mỗi tuần, ông dành vài tiếng để nghe nhạc kịch và vẽ phong cảnh yêu thích.”

Tôi biết chắc mình sẽ thấy bài viết ấy buồn cười đến phát ốm. Nhưng đó là vì tôi là một kẻ bệnh hoạn, méo mó. Và cuối cùng, tôi chưa bao giờ đủ gan để thực sự viết ra nó — vì lý do rõ ràng và chính đáng.

Tôi đã làm nghề này đủ lâu để biết rằng:
a) Sẽ có một đống người nổi giận và dành cả tuần để ném email phẫn nộ, mắng mỏ tôi trên mạng xã hội;
b) Chẳng thiếu người không hiểu nổi sự châm biếm và nghĩ tôi thật sự là một tên phát xít;
c) Kiểu gì cũng sẽ có một tờ báo kinh khủng nào đó chạy tít: “Tác giả sách bán chạy lộ mặt là phần tử cực hữu theo chủ nghĩa quốc xã” — rồi sự nghiệp của tôi sẽ kết thúc ở đó.

Vậy nên tôi đã không viết. Cứ gọi tôi là kẻ hèn nhát đi. Nhưng bài viết đó vẫn cứ nằm đâu đó trong tâm trí tôi, chưa từng được đặt bút.

Và điều đó khiến tôi hơi bứt rứt, bởi tôi nghĩ việc châm biếm sự năng suất và ảnh hưởng “đáng nể” của Hitler chính là cách thể hiện rõ nhất cho điều mà tôi vẫn luôn tin về thế giới tự lực: đạt được thành công trong cuộc sống không quan trọng bằng việc ta định nghĩa thành công là gì. Nếu định nghĩa thành công của ta là điều tồi tệ — chẳng hạn như thống trị thế giới và giết hại hàng triệu người — thì càng chăm chỉ, càng có kỷ luật, càng đạt nhiều mục tiêu, mọi thứ lại càng tệ hại hơn.

Nếu ta gạt bỏ yếu tố đạo đức, xét về mặt lý thuyết thì Hitler là một trong những người “tự thân lập nghiệp” thành công nhất trong lịch sử nhân loại. Từ một nghệ sĩ vô danh, trắng tay, thất bại, ông ta đã nắm quyền điều hành cả một quốc gia và lực lượng quân sự mạnh nhất thế giới chỉ trong vòng hai thập kỷ. Ông ta huy động và truyền cảm hứng cho hàng triệu người. Ông không biết mệt, đầy mưu lược, và luôn hướng thẳng tới mục tiêu. Có thể nói, Hitler là một trong những người có ảnh hưởng lớn nhất đến dòng chảy lịch sử thế giới.

Nhưng toàn bộ sức lực ấy lại phục vụ cho những mục tiêu méo mó, tàn bạo. Và hàng chục triệu con người đã phải chết trong đau đớn vì những giá trị lệch lạc của ông ta.

Giá trị cá nhân chính là thước đo cho ta biết điều gì tạo nên một cuộc đời ý nghĩa và thành công.

Khi ai đó nói: “Tôi muốn trở thành người tốt,” thì định nghĩa “tốt” ở đây chính là sự phản chiếu của những gì họ coi trọng. Có người thấy “tốt” là phải có nhiều tiền. Có người lại nghĩ là xây dựng một gia đình hạnh phúc. Có người khác lại tin là trải qua thật nhiều trải nghiệm thú vị. Dù là gì đi nữa, tất cả đều bắt nguồn từ giá trị cá nhân.

Vì thế, ta không thể nói đến việc phát triển bản thân mà không nhắc đến giá trị sống. Chỉ muốn “tốt hơn”, “phát triển hơn” là chưa đủ. Ta phải xác định rõ “tốt hơn” nghĩa là gì. Phải chọn được hướng để mình vươn lên. Nếu không, tất cả có khi sẽ thành công cốc.

Nhiều người không nhận ra điều này. Họ mải miết theo đuổi cảm giác hạnh phúc và dễ chịu, mà không biết rằng nếu giá trị sống của họ tồi tệ, thì việc cảm thấy tốt lên chỉ càng đẩy họ đi xuống. Nếu thứ quý giá nhất với bạn là việc hít thuốc giảm đau bằng ống hút uốn lượn, thì cảm giác “dễ chịu” thật ra chỉ khiến cuộc đời bạn thêm thảm hại.

Khi tôi viết cuốn Nghệ thuật tinh tế của việc đếch quan tâm, gần như toàn bộ cuốn sách đó chỉ là cách tôi lén lút khiến người đọc suy nghĩ rõ ràng hơn về giá trị sống của mình. Có hàng triệu cuốn sách dạy bạn làm sao để đạt được mục tiêu tốt hơn, nhưng rất hiếm cuốn hỏi bạn rằng: mục tiêu của bạn có nên là như vậy hay không? Mục tiêu của tôi khi viết là đặt ra đúng câu hỏi đó.

Trong sách, tôi cố tình không đi quá sâu vào việc phân biệt giá trị nào tốt, giá trị nào xấu — nó trông như thế nào, vì sao nó hiệu quả hay không hiệu quả — một phần vì tôi không muốn áp đặt hệ giá trị của mình lên người đọc. Bởi vì, điểm mấu chốt của giá trị cá nhân là bạn phải tự mình chọn lấy, chứ không phải vì một gã viết sách có bìa màu cam chói lọi nói với bạn rằng nó “hay.” Nhưng thành thật mà nói, một lý do khác là vì viết tốt về chủ đề giá trị thật sự rất khó.

Vậy nên bài viết này là nỗ lực của tôi — cuối cùng — để nói về giá trị sống. Không chỉ là “nó là gì” mà còn là “vì sao nó tồn tại.” Vì sao ta lại thấy một điều nào đó là quan trọng, điều đó dẫn đến hệ quả gì, và làm sao ta có thể tìm ra hoặc thay đổi điều mà mình cho là quan trọng.

Đây không phải chủ đề dễ nhằn. Và bài viết này cũng khá dài. Thôi không dài dòng nữa — bắt đầu thôi.

BẠN LÀ NHỮNG GÌ BẠN TRÂN TRỌNG

Mỗi khoảnh khắc trong ngày, dù bạn có nhận ra hay không, bạn vẫn đang đưa ra một lựa chọn—lựa chọn xem mình sẽ dành thời gian như thế nào, chú ý đến điều gì, dồn năng lượng vào đâu.

Ngay bây giờ, bạn đang chọn đọc bài viết này. Có vô vàn thứ bạn có thể làm, nhưng bạn đã chọn ở lại đây. Có thể một phút nữa, bạn quyết định đi vệ sinh. Hoặc có thể ai đó nhắn tin và bạn dừng đọc. Khi những điều đó xảy ra, bạn đang thực hiện một quyết định đơn giản nhưng chất chứa giá trị: điện thoại (hoặc nhà vệ sinh) quan trọng hơn bài viết này. Và hành vi của bạn sẽ đi theo hệ giá trị ấy.

Chúng ta bộc lộ giá trị sống của mình trong từng lựa chọn, từng hành vi, từng hành động nhỏ nhặt nhất.

Và điều này đặc biệt quan trọng—bởi vì ai cũng có vài thứ mà họ tin rằng mình trân trọng, luôn miệng nói rằng mình trân trọng, nhưng thực tế lại chẳng bao giờ hành động theo đúng như thế. Tôi có thể nói với mọi người (và cả với chính mình) hàng trăm lần rằng tôi quan tâm đến biến đổi khí hậu hay tác hại của mạng xã hội, nhưng nếu tôi vẫn lái chiếc SUV ngốn xăng chạy vòng vòng cả ngày, vẫn không rời mắt khỏi bản tin cập nhật liên tục, thì rõ ràng hành động của tôi đang kể một câu chuyện hoàn toàn khác.

Hành động thì không biết nói dối. Ta cứ tưởng mình thật sự muốn có công việc đó, nhưng đến lúc không ai gọi lại, ta lại thấy… nhẹ cả người vì được quay về chơi game. Ta nói với bạn gái rằng mình rất muốn gặp cô ấy, nhưng chỉ cần mấy ông bạn gọi đi nhậu là lịch trình đột nhiên trống trơn như thể chính Môi-se vừa tách biển đỏ cho ta đi qua.

KHOẢNG CÁCH GIỮA GIÁ TRỊ THẬT VÀ GIÁ TRỊ MƠ ƯỚC

Nhiều người trong chúng ta nói ra những giá trị mà ta ước mình có, như một cách để che giấu những giá trị thật mà ta đang sống theo. Ở một mức độ nào đó, khao khát trở nên “tốt hơn” lại chính là một hình thức trốn tránh. Thay vì đối diện với con người thật của mình, ta lại lạc lối trong hình ảnh mà ta mong muốn trở thành.

Nói cách khác: ta tự dối mình vì không thích một phần giá trị thật trong con người mình, và vì vậy, ta cũng không thích một phần nào đó trong chính bản thân mình. Ta không muốn thừa nhận rằng ta đang sống theo những giá trị nhất định, và mong ước được sống theo những giá trị khác. Chính sự vênh lệch ấy—giữa điều ta nghĩ về bản thân và thực tế đang diễn ra—thường là thứ khiến cuộc đời ta rối tung lên.

Bởi vì giá trị cá nhân chính là phần mở rộng của con người ta. Giá trị định nghĩa ta là ai. Khi điều tốt đẹp xảy ra với một điều gì đó hoặc ai đó ta trân trọng, ta sẽ cảm thấy hạnh phúc. Khi mẹ bạn mua được chiếc xe mới, khi chồng bạn được tăng lương, khi đội bóng yêu thích của bạn giành chức vô địch, bạn cảm thấy hân hoan—như thể những điều ấy đang xảy ra với chính bản thân bạn vậy.

Và ngược lại cũng đúng. Nếu bạn không trân trọng điều gì đó, bạn sẽ thấy hả hê khi điều xấu xảy đến với nó. Người ta đổ ra đường ăn mừng khi Osama Bin Laden bị tiêu diệt. Người ta mở tiệc ngoài nhà tù nơi sát nhân hàng loạt Ted Bundy bị hành hình. Việc “hủy diệt cái ác” mang đến cảm giác chiến thắng đạo đức lớn lao trong tim hàng triệu con người.

Vậy nên, khi ta sống lệch khỏi chính giá trị của mình—khi ta thực chất chỉ muốn chơi game cả ngày nhưng lại tự cho rằng mình coi trọng sự nỗ lực và tham vọng—thì niềm tin, ý tưởng, hành động và cảm xúc của ta sẽ không còn ăn khớp với nhau nữa. Và để khỏa lấp khoảng cách đó, ta buộc phải tự huyễn hoặc mình—cả về con người thật của mình lẫn thế giới xung quanh.

VÌ SAO NHỮNG NGƯỜI GHÉT BẢN THÂN LẠI TỰ LÀM ĐAU CHÍNH MÌNH

Cũng giống như cách ta nâng niu hay chối bỏ một điều gì đó trong cuộc sống, ta cũng có thể học cách trân trọng… hoặc chối bỏ chính mình. Và giống như những người ăn mừng khi Ted Bundy bị xử tử, nếu ta ghét bản thân đến mức như người đời từng ghét hắn, thì đôi khi, ta cũng ăn mừng chính sự hủy hoại của mình.

Đây là điều mà những ai chưa từng rơi vào vòng xoáy tự ghét không dễ gì hiểu được: tự hủy hoại bản thân, trong một góc tối tăm nào đó trong tâm hồn, lại mang đến cảm giác nhẹ nhõm, như một kiểu giải thoát. Người ghét chính mình luôn cảm thấy bản thân là một thứ tồi tệ, thấp hèn về mặt đạo đức, và vì thế, họ tin rằng mình xứng đáng nhận về những điều khủng khiếp như một hình phạt cho sự “đồi bại” đó. Dù là rượu chè, ma túy, tự rạch da thịt, hay thậm chí làm tổn thương người khác—đó đều là cách mà phần đen tối trong họ tìm đến nỗi đau, như thể chỉ có thế mới hợp lý hóa được sự dằn vặt, bất hạnh họ đã và đang gánh chịu.

Phong trào xây dựng lòng tự trọng ở những năm 70 và 80 từng cố gắng đưa con người từ chỗ ghét chính mình đến chỗ biết yêu thương bản thân. Bởi vì khi một người thực sự yêu mình, họ sẽ chẳng bao giờ cảm thấy nhẹ lòng khi làm đau mình cả. Họ tìm thấy sự an ủi và niềm vui trong việc chăm sóc, nuôi dưỡng, và làm cho bản thân tốt lên từng ngày.

Tình yêu dành cho chính mình là điều vô cùng quan trọng.
Nhưng chỉ yêu mình thôi thì chưa đủ.
Bởi nếu ta chỉ biết yêu mình mà chẳng yêu bất kỳ điều gì vượt lên trên bản thân, thì rất dễ ta sẽ trở thành kẻ tự phụ, vô cảm với nỗi khổ của người khác.

Rốt cuộc, ai trong chúng ta cũng cần học cách trân trọng chính mình, nhưng đồng thời cũng phải đặt niềm tin và giá trị vào một điều gì đó lớn hơn bản thân. Dù là Chúa, là Allah, là một chuẩn mực đạo đức hay một lý tưởng sống—ta cần một điều gì đó vượt khỏi “cái tôi” để cuộc đời này có chút ý nghĩa, có chút thiêng liêng mà ta sẵn lòng hiến dâng vì nó.

Bởi nếu bản thân là thứ duy nhất ta xem trọng nhất trên đời, thì ta sẽ chẳng bao giờ muốn hy sinh vì bất kỳ điều gì cả. Và cuộc sống khi ấy chỉ còn là một cuộc rượt đuổi vô tận—từ cảm giác hưng phấn này đến niềm thỏa mãn khác—không phương hướng, không chiều sâu.

Nói cách khác, ta trở thành một kẻ mê mình đến hoang tưởng… rồi sau đó có khi lại trở thành tổng thống.

Và, thực lòng mà nói—chẳng ai mong điều đó xảy ra cả…

BẠN CHÍNH LÀ NHỮNG GÌ BẠN TRÂN QUÝ

Chúng ta đều từng nghe câu chuyện về một người thuộc tầng lớp trung lưu, học thức, có công việc ổn định, bỗng dưng “phát điên nhẹ”, rồi quyết định biến mất khỏi thế giới này trong một tuần, mười ngày, hay thậm chí mười tháng. Họ cắt đứt mọi liên lạc với bên ngoài, trốn đến một nơi hẻo lánh nào đó trên địa cầu để “tìm lại chính mình”.

Mà biết đâu, có khi đó chính là bạn. Tôi biết chắc đó từng là tôi.

Khi ai đó nói rằng họ cần “tìm lại bản thân”, điều họ thực sự muốn nói là: họ đang tìm kiếm những giá trị mới. Danh tính – tức cái mà ta cảm nhận và hiểu về bản thân – chính là sự kết tụ của tất cả những gì ta trân trọng. Vậy nên, khi bạn tìm đến một nơi yên tĩnh, cách biệt với thế giới, điều bạn đang thực sự làm là bước vào hành trình xem lại những giá trị mình đang theo đuổi.

Thông thường, câu chuyện diễn ra như sau:

Bạn đang phải chịu áp lực lớn hoặc căng thẳng triền miên trong cuộc sống thường nhật.

Chính vì những áp lực đó, bạn cảm thấy như thể mình đang đánh mất quyền làm chủ cuộc đời. Bạn không còn rõ mình đang làm gì, vì sao lại làm thế. Bạn thấy những mong muốn, lựa chọn của mình chẳng còn ý nghĩa gì. Có thể bạn chỉ muốn ngồi nhâm nhi mojito và gảy đàn banjo, nhưng những đòi hỏi ngồn ngộn từ trường học, công việc, gia đình, người yêu khiến bạn cảm thấy mình chẳng thể sống theo cách mình muốn.

Đó chính là cái “tôi” mà bạn cảm thấy đã “đánh mất” – cảm giác rằng bạn không còn là người lèo lái con tàu đời mình nữa. Thay vào đó, bạn bị thổi dạt qua lại giữa đại dương cuộc sống bởi những cơn gió mang tên trách nhiệm – hoặc bất kỳ phép ẩn dụ thâm sâu nào mà bạn muốn gọi tên.

Khi tạm rời xa những áp lực đó, bạn có thể dần lấy lại cảm giác kiểm soát bản thân. Bạn lại được làm chủ từng ngày sống, không còn bị quấy nhiễu bởi hàng triệu điều tác động từ bên ngoài.

Không chỉ vậy, nhờ có khoảng cách với những sóng gió thường ngày, bạn mới có thể nhìn chúng từ xa, và tự hỏi: “Mình thực sự có muốn cuộc sống như thế này không? Đây có phải là con người mình không? Mình có thực sự quan tâm đến điều này không?” Bạn bắt đầu đặt câu hỏi về lựa chọn và ưu tiên của bản thân.

Bạn quyết định rằng có vài điều cần thay đổi. Có những thứ bạn nhận ra mình đã quá đề cao và cần buông bớt. Lại có những điều bạn thấy lẽ ra nên quan tâm hơn và hứa sẽ ưu tiên cho chúng. Lúc này, bạn đang bắt đầu kiến tạo nên “con người mới” của mình.

Bạn thề rằng khi trở lại “thế giới thực”, bạn sẽ sống theo những giá trị mới, trở thành “chính mình mới” – nhất là vì giờ bạn đã có một làn da rám nắng thật quyến rũ.

Toàn bộ quá trình đó – dù diễn ra trên một hòn đảo hoang, trên tàu du lịch, giữa rừng sâu hay trong một buổi hội thảo ồn ào về phát triển bản thân – thật ra đều là một hành trình điều chỉnh lại hệ giá trị.

Bạn rời đi, nhìn lại cuộc đời từ một góc xa hơn, rồi tự hỏi điều gì thực sự quan trọng, điều gì nên quan trọng hơn, điều gì nên buông bỏ. Và rồi, lý tưởng nhất là, bạn quay về và bắt đầu sống đúng với điều mình tin. Khi bạn thay đổi những điều mình ưu tiên, bạn cũng đang thay đổi hệ giá trị của mình – và khi đó, bạn trở về như một con người hoàn toàn khác.

Giá trị là cốt lõi trong cấu trúc tâm lý và danh tính của mỗi người. Ta được định hình bởi những gì ta chọn để đặt nặng trong cuộc sống. Ta là kết quả của những điều mình ưu tiên. Nếu tiền bạc là điều quan trọng nhất, thì điều đó sẽ định hình ta là ai. Nếu điều khiến bạn sống là tình một đêm và khói cần sa, thì chính chúng sẽ nói lên con người bạn. Và nếu bạn cảm thấy mình vô dụng, không xứng đáng với tình yêu, thành công hay sự gắn bó, thì điều đó cũng sẽ trở thành định nghĩa của chính bạn – qua hành vi, lời nói và lựa chọn của bạn.

Mọi sự thay đổi trong con người đều bắt đầu từ sự thay đổi trong cấu trúc giá trị. Khi có điều gì đó bi thương xảy ra, nó khiến ta sụp đổ không chỉ vì nỗi buồn, mà còn vì ta vừa đánh mất một điều mình trân trọng. Và khi ta mất đi quá nhiều giá trị, ta bắt đầu hoài nghi cả giá trị của cuộc sống. Ta từng xem người ấy là tất cả, giờ họ đã không còn. Cú sốc ấy nghiền nát ta. Nó khiến ta hoang mang về bản thân, về giá trị làm người của mình, về thế giới ta đang sống. Ta rơi vào khủng hoảng hiện sinh, khủng hoảng bản sắc – vì không còn biết nên tin gì, nên cảm gì, nên làm gì nữa. Thế là ta ngồi bệt ở nhà, bên cô bạn gái mới – một túi bánh Oreo.

Nhưng sự thay đổi này không chỉ đến từ bi kịch – nó cũng đúng với cả những điều tích cực. Khi điều kỳ diệu xảy ra, ta không chỉ vui vì đạt được điều gì đó, mà còn vì ta nhìn nhận bản thân theo một cách mới – ta thấy mình có giá trị hơn, xứng đáng hơn. Thế giới như được thêm phần ý nghĩa. Cuộc sống của ta ngân vang những âm thanh mãnh liệt hơn. Và chính điều đó mới là thứ thực sự đầy sức mạnh.

VÌ SAO MỘT SỐ GIÁ TRỊ CÁ NHÂN TỐT HƠN NHỮNG GIÁ TRỊ KHÁC

Trước khi chúng ta đi sâu vào việc xác định—và nếu cần, thay đổi—các giá trị cá nhân, hãy cùng nói về điều gì tạo nên một giá trị lành mạnh và điều gì khiến giá trị trở nên độc hại. Trong cuốn sách The Subtle Art of Not Giving a Fck*, tôi từng định nghĩa giá trị tốt và giá trị xấu như sau:

Giá trị tốt là những giá trị:

• Dựa trên bằng chứng
• Mang tính xây dựng
• Có thể kiểm soát

Giá trị xấu là những giá trị:

• Dựa trên cảm xúc
• Mang tính hủy hoại
• Không thể kiểm soát

GIÁ TRỊ DỰA TRÊN BẰNG CHỨNG VS. GIÁ TRỊ DỰA TRÊN CẢM XÚC

Nếu bạn từng theo dõi trang web này trong vài năm qua, có lẽ bạn sẽ thấy một thông điệp xuyên suốt: việc quá dựa dẫm vào cảm xúc của bản thân thì tốt nhất là không đáng tin, tệ nhất là gây hại. Tiếc thay, hầu hết chúng ta lại dựa vào cảm xúc quá nhiều mà chẳng hề nhận ra.

Nghiên cứu tâm lý chỉ ra rằng phần lớn thời gian, chúng ta đưa ra quyết định và hành động chủ yếu dựa trên cảm xúc, chứ không phải từ tri thức hay thông tin.
Và cũng chính những nghiên cứu ấy cho thấy: cảm xúc thường xoay quanh cái tôi, sẵn sàng đánh đổi lợi ích dài hạn chỉ để thỏa mãn cái được trước mắt, và thường bị bóp méo, thậm chí là ảo tưởng.

Những ai sống chỉ theo cảm xúc sẽ thấy mình như bị kẹt trong một chiếc máy chạy bộ: cứ phải tiến về phía trước, nhanh hơn, nhiều hơn, mạnh hơn—và không bao giờ đủ. Cách duy nhất để bước ra khỏi vòng xoáy đó là quyết định rằng: có điều gì đó quan trọng hơn cảm xúc nhất thời của bản thân. Rằng có một điều, một mục tiêu, một con người… xứng đáng để ta chấp nhận bị tổn thương đôi chút vì nó.

Thứ được gọi là “điều lớn lao ấy” chính là cái mà ta hay gọi là “mục đích sống”.
Và việc tìm ra nó là một trong những hành trình quan trọng nhất giúp ta sống khỏe mạnh và có ý nghĩa hơn. Nhưng ta không thể chỉ lần theo dấu vết của cảm xúc để tìm ra nó. Ta phải cân nhắc, phải suy ngẫm. Ta phải gom góp bằng chứng để hiểu nó thật sự là gì. Nếu không, ta sẽ mãi chạy theo ảo ảnh giữa sa mạc—một thứ tưởng chừng rất thật, nhưng càng chạy tới càng lạc xa chính mình.

GIÁ TRỊ MANG TÍNH XÂY DỰNG VS. GIÁ TRỊ HỦY HOẠI

Nghe thì có vẻ đơn giản:
Chúng ta không nên coi trọng những điều làm hại bản thân hay người khác.
Ta nên đề cao những điều giúp ta và người khác tốt hơn.
Dĩ nhiên rồi.

Nhưng việc xác định điều gì thật sự đang nuôi dưỡng ta, và điều gì đang âm thầm bào mòn ta… lại chẳng hề đơn giản như vậy.

Ví dụ: tập luyện thể thao có thể khiến cơ thể đau đớn, nhưng đồng thời lại giúp ta khỏe mạnh và phát triển.
Sử dụng MDMA đôi khi có thể giúp mở lòng và thúc đẩy cảm xúc tích cực trong một số hoàn cảnh nhất định, nhưng nếu dùng mỗi cuối tuần để trốn tránh thực tại, thì lại là tự hủy hoại chính mình.
Việc quan hệ tình dục không ràng buộc có thể giúp ta tự tin hơn, nhưng cũng có thể là cách để né tránh sự thân mật thật sự hoặc trưởng thành về cảm xúc.

Ranh giới giữa phát triển và hủy hoại đôi khi rất mong manh. Chúng có thể là hai mặt của cùng một đồng xu.
Đó là lý do vì sao, điều bạn coi trọng không quan trọng bằng lý do bạn coi trọng nó.

Nếu bạn yêu thích võ thuật vì cảm giác được làm đau người khác, thì đó là một giá trị tệ hại.
Nhưng nếu bạn yêu thích võ thuật vì bạn là quân nhân và muốn rèn luyện để bảo vệ bản thân và những người xung quanh, thì đó lại là một giá trị tốt.
Vẫn là một hành động, nhưng xuất phát từ hai giá trị khác nhau. Cuối cùng, chính ý định mới là thứ quyết định cán cân nghiêng về đâu.

GIÁ TRỊ CÓ THỂ KIỂM SOÁT ĐƯỢC VÀ GIÁ TRỊ VƯỢT NGOÀI TẦM TAY

Khi bạn đặt niềm tin vào những điều nằm ngoài tầm kiểm soát của mình, cũng có nghĩa là bạn đang trao cả cuộc đời mình cho điều đó.

Ví dụ kinh điển nhất chính là tiền bạc. Vâng, bạn có thể phần nào kiểm soát số tiền mình kiếm được, nhưng không phải là hoàn toàn. Kinh tế có thể suy thoái, công ty có thể phá sản, cả một ngành nghề có thể bị thay thế bởi công nghệ. Nếu mọi điều bạn làm đều chỉ vì tiền, và rồi tai họa ập đến, số tiền ấy tan biến vào những hóa đơn viện phí, thì thứ bạn mất đi sẽ không chỉ là người thân – mà còn là lý do để bạn tiếp tục sống.

Tiền bạc là một giá trị tệ hại, bởi vì bạn không thể luôn kiểm soát nó. Sáng tạo, chăm chỉ, hay tinh thần làm việc kiên trì mới là những giá trị đáng quý – vì chúng nằm trong khả năng kiểm soát của bạn. Và khi bạn làm tốt những điều đó, tiền bạc thường sẽ là kết quả tất yếu.

Chúng ta cần những giá trị nằm trong tầm tay mình, nếu không, chính giá trị sẽ điều khiển lại ta. Mà như vậy thì thật chẳng hay ho gì.

Một vài ví dụ về những giá trị tích cực, lành mạnh: sự trung thực, xây dựng điều gì đó mới mẻ, dám sống thật, dám lên tiếng bảo vệ bản thân, bảo vệ người khác, tự trọng, tò mò, biết sẻ chia, khiêm tốn, sáng tạo.

Còn đây là một vài ví dụ về những giá trị tiêu cực, độc hại: thao túng hoặc bạo lực để thống trị người khác, ngủ với càng nhiều người càng tốt, luôn phải thấy vui, luôn muốn trở thành trung tâm chú ý, sợ cô đơn, cần được tất cả mọi người yêu thích, giàu chỉ vì muốn giàu, hay – ừm – cúng tế thú vật nhỏ cho các vị thần ngoại đạo.

XÁC ĐỊNH GIÁ TRỊ VÀ HÀNH TRÌNH TÌM VỀ CHÍNH MÌNH

Cũng giống như việc bạn sẽ chẳng nhận ra hơi thở của mình cho đến khi có ai đó bảo bạn chú ý đến nó, chúng ta cũng hiếm khi nhận ra những giá trị dẫn dắt hành động hằng ngày của mình – cho đến khi có một kẻ lắm chuyện nào đó trên mạng bắt đầu luyên thuyên về việc Hitler đã từng có những giá trị lệch lạc thế nào, khiến bạn giật mình tự hỏi: “Liệu mình cũng đang đi trên một con đường tăm tối tương tự?”

Một số người trong chúng ta đã từng bỏ lại tất cả để “tìm lại chính mình” ở một nơi xa xôi nào đó – cả nghĩa đen lẫn nghĩa bóng. Nhưng phần lớn chúng ta vẫn đang quay cuồng trong chiếc vòng hamster cuộc đời, chạy mãi không ngừng, quá bận rộn để dừng lại và tự hỏi: “Rốt cuộc thì tất cả những điều này là vì cái gì?”

Giờ thì tôi đã có được sự chú ý của bạn, vậy hãy để tôi đặt ra một vài câu hỏi, giúp bạn xác định rõ giá trị sống và “tìm lại chính mình.”

Câu hỏi đầu tiên: Vì giá trị cá nhân chính là thước đo để ta đánh giá cuộc sống mình có thành công và ý nghĩa hay không, vậy hãy tự hỏi:

Một cuộc sống thành công và ý nghĩa đối với bạn trông như thế nào?

Bạn từng mơ ước trở thành phi công? Bạn mường tượng về một mái nhà đông vui với năm đứa con? Khi nhắm mắt lại, bạn có thấy mình đang sải bước trên thảm đỏ trong bộ váy hàng hiệu, dưới ánh sáng loé lên từ hàng trăm chiếc máy ảnh?

Ở bước này, đừng vội phán xét hình ảnh mà bạn nhìn thấy về chính mình. (Sẽ có lúc thích hợp để làm điều đó.) Hãy cứ đón nhận nó như nó vốn là. Điều quan trọng nhất, là đó phải là cuộc sống mà bạn thật sự mong muốn.

Khi bạn đã hình dung rõ ràng về cuộc sống ấy, hãy hỏi tiếp:

Bạn muốn điều gì từ cuộc đời này?

Bạn muốn trở thành phi công vì điều đó thật ngầu? Hay vì bạn muốn giàu có? Muốn khiến các cô nàng phải liêu xiêu khi thấy bộ đồng phục quyến rũ của bạn? Hay bạn thật sự say mê công nghệ hàng không và khao khát làm chủ nghệ thuật bay lượn?

Việc tự hỏi vì sao bạn muốn điều mình muốn sẽ giúp bạn bóc tách và khám phá những giá trị sâu thẳm đằng sau cuộc sống mà bạn tưởng tượng. Vâng, bạn muốn sống như một phi công. Nhưng liệu điều bạn thật sự theo đuổi là ngoại hình, tiền bạc, sự hấp dẫn giới tính, hay khả năng làm chủ một kỹ năng tinh xảo?

Đây là lúc để nhìn lại và đánh giá: “Những giá trị vừa được xác định đó – liệu là giá trị tốt hay xấu?” Chúng có dựa trên bằng chứng hay cảm xúc? Chúng có giúp bạn phát triển hay làm bạn tổn hại? Bạn có kiểm soát được chúng không? Bạn có sẵn sàng để chúng dẫn dắt cuộc đời mình – từ giờ cho đến mãi mãi?

Nếu câu trả lời là có, thì chúc mừng bạn, bạn cứ tiếp tục như xưa nay vẫn sống. Còn nếu không, thì đã đến lúc bạn cần tái tạo bản thân và tìm cho mình những giá trị mới, tốt đẹp hơn.

Chúng ta sẽ nói thêm về điều đó sau. Nhưng chưa phải bây giờ – tôi vẫn chưa xong với bạn đâu.

Nếu bạn đã thật sự thành thật với chính mình trong hai câu hỏi trên, thì bạn sẽ bắt đầu nhìn thấy những giá trị cốt lõi trong bạn. Nhưng như chúng ta đã thấy, con người rất giỏi tự lừa dối bản thân – tin vào điều mình muốn là đúng, chứ không phải điều thật sự đúng.

Bạn có thể nói rằng bạn muốn làm phi công. Bạn có thể hình dung rõ ràng bản thân trong bộ đồng phục, thậm chí cảm nhận được chiếc mũ nặng nề trên đầu. Nhưng nếu bạn đã dành 15 năm qua để miệt mài leo lên nấc thang sự nghiệp trong công ty, thì hành động của bạn đang đi ngược lại những gì bạn nói. Có một sự lệch pha trong giá trị.

Nhớ điều quan trọng nhất về giá trị là gì không? Đó là: chúng luôn được thể hiện rõ ràng qua cách chúng ta lựa chọn hành xử. Trong thế giới giá trị, những gì bạn làm quan trọng hơn rất, rất nhiều những gì bạn nói.

Bạn có thể nói rằng bạn muốn một gia đình với năm đứa con. Bạn có thể hét to điều đó từ trên nóc nhà rằng bạn trân trọng gia đình và các mối quan hệ hơn bất cứ điều gì. Nhưng nếu bạn luôn có lý do để không bước vào cuộc hẹn thứ hai, thì có khả năng rất cao – đó không thực sự là điều bạn trân quý.

Vậy nên, hãy tự hỏi hai câu hỏi đó, rồi thành thật nhìn lại thực tế. Giá trị mà bạn nghĩ bạn có – có phản ánh đúng hành động của bạn không? Có sự mâu thuẫn nào không? Và nếu có, thì rốt cuộc điều gì mới là thứ bạn thật sự xem trọng?

Nếu đây là lần đầu bạn làm bài tập kiểu này, thì việc xác định rõ giá trị phía sau tầm nhìn hay hành động của bạn có thể sẽ rất khó. Vì thế, tôi đã tổng hợp một danh sách các giá trị cá nhân để bạn tham khảo, được chia theo từng nhóm

DANH SÁCH CÁC GIÁ TRỊ CÁ NHÂN

Nền tảng

Những góc nhìn căn bản và cốt lõi nhất của ta về thế giới.

• Tình cảm
• Sự tò mò
• Cái ăn, cái ở
• Lòng tốt
• Sự chăm sóc, duy trì
• Sự vâng lời
• Sức khỏe thể chất
• Tự kiềm chế
• Sự nhục cảm
• Niềm kinh ngạc
• Cảm giác an toàn

Gia đình

Những mối quan hệ căn bản giữa ta với chính mình và với người khác.

• Niềm tin
• Cảm giác thuộc về
• Chăm nom, bảo bọc
• Kỷ luật
• Trách nhiệm
• An toàn tài chính
• Sự công bằng
• Tính trung thực
• Di sản để lại
• Lòng trung thành
• Sự kiên nhẫn
• Tính hài hước, nghịch ngợm
• Sự công nhận
• Sự tôn trọng
• Sự hy sinh bản thân
• Giá trị bản thân
• Sự ổn định
• Truyền thống

Quản trị

Việc thiết lập và duy trì sự ổn định trong cuộc sống.

• Thành tựu
• Thẩm quyền
• Lòng từ thiện
• Năng lực
• Sự cạnh tranh
• Tính quyết đoán
• Hiệu quả
• Thành công tài chính
• Khả năng lãnh đạo theo thứ bậc
• Truyền đạt thông tin
• Quản lý
• Trật tự
• Lòng yêu nước
• Sự dễ đoán
• Giải quyết vấn đề
• Năng suất
• Chất lượng
• Lý trí
• Giải trí
• Trách nhiệm
• Thượng tôn pháp luật
• Tự tin

Nhận thức về mối quan hệ

Trách nhiệm cá nhân trong việc phát triển bản thân và quyết định chất lượng các mối quan hệ.

• Sự chấp nhận
• Tư duy so sánh
• Sự cân bằng
• Sống trọn vẹn trong hiện tại
• Quyền lựa chọn
• Cam kết
• Lòng can đảm
• Tính sáng tạo
• Sự đa dạng
• Lòng thấu cảm
• Tính độc lập
• Sự thân mật
• Học hỏi
• Lắng nghe
• Sự cởi mở
• Phát triển cá nhân
• Đặt câu hỏi
• Suy ngẫm
• Mạo hiểm
• Tìm kiếm ý nghĩa cuộc đời
• Niềm tin
• Hạnh phúc, an lành

Nhận thức về hệ thống

Cách ta tương tác trong môi trường tập thể và xã hội rộng lớn.

• Cái đẹp
• Hợp tác
• Cộng đồng
• Phát triển
• Đối thoại
• Trao quyền cho người khác
• Bình đẳng
• Khám phá
• Tính linh hoạt
• Sự đổi mới
• Tính chính trực
• Sự phụ thuộc lẫn nhau
• Trực giác
• Hợp tác đối tác
• Phục vụ
• Đồng thời hiện diện
• Chiến lược
• Phát triển bền vững

Mở rộng

Những khát vọng và mục tiêu hướng về tương lai.

• Lòng vị tha
• Buông bỏ
• Trao quyền toàn cầu
• Quyền con người
• Truyền cảm hứng cho người khác
• Gắn kết giữa thân và tâm
• Phi bạo lực
• Hệ sinh thái toàn cầu
• Hòa giải
• Sự đơn giản hóa
• Tâm linh

TÁI SINH CHÍNH MÌNH

Dưới đây có lẽ là một trong những bài TED Talk truyền cảm hứng nhất mà tôi từng gặp. Nó không tràn ngập những ý tưởng động trời. Bạn sẽ không nhận được những “bí kíp” nào to tát có thể áp dụng ngay vào cuộc sống. Thậm chí, người diễn thuyết ấy cũng chẳng phải là một tay nói chuyện quá xuất sắc.

Nhưng điều anh ấy chia sẻ thì thật sự sâu sắc đến kinh ngạc.

Daryl Davis là một nhạc công da đen, người đã rong ruổi khắp miền Nam nước Mỹ để chơi nhạc blues. Trong sự nghiệp của mình, anh gần như không thể tránh khỏi việc chạm trán với những kẻ theo chủ nghĩa da trắng thượng đẳng. Và thay vì nổi giận, chống đối hay tranh cãi với họ, Davis đã chọn một điều không ai ngờ tới: anh kết bạn với họ.

Nghe có vẻ điên rồ, và có thể đúng là như thế. Nhưng điều còn điên rồ hơn nữa là: anh đã thuyết phục được hơn 200 thành viên của tổ chức KKK từ bỏ chiếc áo choàng trắng của mình.

Điều mà hầu hết mọi người không hiểu về việc thay đổi hệ giá trị là thế này:
Bạn không thể tranh luận để ai đó từ bỏ những giá trị của họ. Bạn cũng không thể làm họ thấy xấu hổ để khiến họ thay đổi. (Thật ra, làm họ thấy xấu hổ thường chỉ khiến họ càng cố chấp và bám chặt hơn vào niềm tin cũ.)

Không. Việc thay đổi giá trị con người diễn ra một cách tinh tế hơn rất nhiều. Và dù có thể anh không cố ý, Daryl Davis lại là bậc thầy trong chuyện đó.

BƯỚC 1: GIÁ TRỊ PHẢI… THẤT BẠI

Davis đã hiểu một điều mà hầu hết chúng ta không hiểu: giá trị được hình thành từ trải nghiệm. Bạn không thể tranh cãi để ai đó từ bỏ niềm tin sâu sắc của họ. Bạn không thể đe dọa để buộc ai đó rời bỏ điều họ tin là đúng. Làm vậy chỉ khiến họ dựng lên một bức tường phòng vệ và trở nên cứng đầu hơn.

Thay vào đó, bạn phải đến gần họ bằng sự thấu cảm. Cách duy nhất để thay đổi một giá trị là cho họ một trải nghiệm đi ngược lại với chính giá trị đó. Các thành viên KKK giữ trong mình niềm tin phân biệt chủng tộc sâu sắc. Và thay vì công kích hay chống đối—tức phản ứng đúng như những gì họ mong đợi để khẳng định lại niềm tin của mình—Davis lại đến với họ bằng sự tử tế, như một người bạn. Chính sự thân thiện và tôn trọng ấy đã khiến họ hoang mang và bắt đầu tự vấn lại tất cả những gì họ từng tin tưởng.

Muốn buông bỏ một giá trị, người ta phải thấy được sự sai lệch của nó qua trải nghiệm thực tế. Đôi khi, sự mâu thuẫn này đến từ việc đẩy giá trị ấy đến cùng cực. Tiệc tùng quá nhiều khiến cuộc sống trở nên rỗng tuếch. Theo đuổi tiền bạc đến tận cùng lại mang đến căng thẳng và sự cô lập. Quá nhiều sex thì để lại… những vết trầy xước và bắp đùi sưng tấy.

Những lúc khác, trải nghiệm cuộc đời tự nó đem đến sự trái ngược. Rất nhiều thành viên KKK chưa từng gặp một người da đen ngoài đời, chứ đừng nói là một người họ có thể tôn trọng. Vậy nên, Davis chỉ đơn giản là xuất hiện, gặp gỡ và dần dần khiến họ nể phục.

BƯỚC 2: TỈNH THỨC ĐỦ ĐỂ NHẬN RA GIÁ TRỊ CỦA MÌNH ĐÃ KHÔNG CÒN PHÙ HỢP

Khi một giá trị trong ta sụp đổ, đó là một cảm giác kinh hoàng. Nó giống như một tiến trình mất mát, một nỗi tang trong lòng. Bởi vì giá trị không chỉ là điều ta tin – nó là bản sắc, là cách ta hiểu về chính mình. Thế nên, khi một giá trị bị lung lay, ta cảm tưởng như mất đi một phần con người.

Và rồi, phản xạ tự nhiên là ta kháng cự lại điều đó. Ta biện minh, ta phủ nhận. Ta tìm mọi lý do để né tránh.
Daryl Davis kể rằng, suốt nhiều tháng, những người bạn KKK của anh vật lộn để lý giải vì sao họ lại kết thân với một người da đen như anh. Họ thường nói những câu như: “Ờ, nhưng mà Daryl thì khác,” hay vẽ ra đủ kiểu lý do phức tạp để hợp lý hóa sự tôn trọng mà họ dành cho anh.

Khi giá trị sụp đổ, con người thường có hai kiểu phản ứng cực đoan:

1. Đổ lỗi cho thế giới, hoặc
2. Đổ lỗi cho chính mình.

Hãy tưởng tượng bạn dành cả cuộc đời để theo đuổi tiền bạc. Rồi đến độ tuổi 40, bạn cũng gom góp được kha khá. Nhưng thay vì được ngụp lặn trong đống tiền như bác Scrooge McDuck, bạn lại thấy… stress hơn bao giờ hết. Bạn loay hoay không biết đầu tư sao cho đúng. Bạn phải đóng thuế gần như trên mọi thứ. Bạn bè, người thân thì liên tục tìm đến nhờ vả, xin xỏ.

Thế nhưng, thay vì đặt câu hỏi về chính cái giá trị “tiền là tất cả”, hầu hết mọi người lại chọn cách đổ lỗi cho thế giới: Do chính phủ đánh thuế nặng quá. Do xã hội đầy rẫy những kẻ ăn bám, lười biếng. Do thị trường chứng khoán toàn lừa đảo, chẳng ai thắng nổi.

Một số người khác lại quay về tự trách bản thân. Họ nghĩ: “Mình không đủ giỏi để xử lý chuyện này. Phải cố gắng kiếm nhiều tiền hơn nữa thì mới ổn.” Và thế là họ mắc kẹt trong một vòng xoáy – cứ theo đuổi mãi một giá trị đang làm khổ mình, cho đến khi trở thành một dạng “cực đoan” của chính giá trị đó.

Rất ít người dừng lại để tự hỏi: Liệu chính cái giá trị mà mình đang tôn thờ… có sai không? Rằng chính việc đặt tiền lên hàng đầu đã khiến mình rơi vào tình cảnh này – vậy thì nó đâu thể là lối thoát cho mình nữa.

BƯỚC 3: ĐẶT LẠI CÂU HỎI VỀ GIÁ TRỊ VÀ TÌM RA NHỮNG GIÁ TRỊ PHÙ HỢP HƠN

Trong một bài viết trước, tôi từng chia sẻ rằng: sự trưởng thành là quá trình thay thế những giá trị nông cạn, vật chất bằng những giá trị trừu tượng, sâu sắc hơn. Thay vì cứ mải miết chạy theo tiền bạc, bạn có thể theo đuổi sự tự do. Thay vì muốn ai cũng yêu quý mình, bạn có thể trân trọng những mối quan hệ thân tình, gần gũi. Thay vì lúc nào cũng muốn chiến thắng, bạn có thể chỉ cần dốc hết lòng cho những gì mình làm.

Những giá trị trừu tượng như thế thường tạo ra những vấn đề “dễ thở” hơn. Nếu giá trị lớn nhất đời bạn là tiền bạc, thì bạn sẽ luôn thấy mình chưa bao giờ đủ tiền.
Nhưng nếu giá trị lớn nhất là sự tự do cá nhân, thì có thể bạn sẽ cần tiền trong một số trường hợp, nhưng cũng sẽ có những lúc, tiền bạc hoàn toàn không còn quan trọng. Dĩ nhiên, cuộc sống vẫn luôn có vấn đề – điều đó là không tránh khỏi – nhưng ít ra, nỗi ám ảnh “phải có nhiều tiền hơn nữa” sẽ không còn là một trong số đó.

Cuối cùng, những giá trị trừu tượng thường là những thứ bạn có thể kiểm soát. Bạn không thể điều khiển người khác có thích mình hay không. Nhưng bạn luôn có thể chọn sống trung thực. Bạn không thể chắc chắn mình có chiến thắng hay không. Nhưng bạn luôn có thể nỗ lực hết mình. Trong công việc, bạn không thể kiểm soát mức lương của mình, nhưng bạn luôn có thể lựa chọn làm điều khiến bạn thấy có ý nghĩa.

SỐNG MỘT CUỘC ĐỜI ĐÁNG SỐNG

Vấn đề là thế này: ngồi nghĩ về những giá trị tốt đẹp hơn thật ra cũng hay đấy. Nhưng sẽ chẳng có gì thực sự bền vững nếu ta không bước ra ngoài và sống đúng với giá trị đó. Giá trị không được hình thành từ lý lẽ, cảm xúc hay niềm tin suông.
Giá trị được tôi luyện bằng trải nghiệm sống – bằng chính những va vấp, hành động, và lựa chọn hằng ngày. Chúng phải được sống – chứ không chỉ được nghĩ tới – thì mới bám rễ sâu trong ta. Mà sống như vậy thì… đòi hỏi rất nhiều can đảm.

Sống theo một giá trị mới – nhất là khi nó đối nghịch với những gì ta từng tin tưởng – có thể khiến ta khiếp sợ. Tôi hình dung những người KKK chắc hẳn đã rất hoang mang khi lần đầu dành thời gian bên một người da đen. Có lẽ họ đã hoảng sợ thật sự khi nhận ra rằng… họ thích anh ấy, và thậm chí kính trọng anh ấy. Rồi họ có thể đã tìm cách tránh mặt, dựng lên những bức tường vô hình để không phải đối diện với cảm xúc đó.

Chúng ta, trong đời sống thường ngày, cũng vẫn làm y như vậy. Ai mà không muốn có những mối quan hệ chân thật, gần gũi? Nhưng sống thật với nhau thì lại khó. Nó đáng sợ. Nó khiến ta rụt rè. Và rồi ta viện cớ: “Chưa phải lúc”, “Để lần sau đi”, “Lúc này chưa thuận tiện”… Nhưng cái “lần sau” ấy, cuối cùng, lại chỉ mang thêm thất vọng và tổn thương.

Bốn bước để sống đúng với giá trị của mình:

1. Chọn một giá trị – có thể là một giá trị bạn nhận ra mình vốn đã có, hoặc một giá trị mới bạn muốn theo đuổi.
2. Đặt ra mục tiêu phù hợp với giá trị đó.
3. Ra quyết định theo cách đưa bạn tiến gần hơn tới mục tiêu.
4. Cảm nhận lợi ích – cả về thể chất lẫn cảm xúc – khi sống với giá trị ấy. Và chính những trải nghiệm này sẽ thôi thúc bạn tiếp tục sống theo nó.

Rồi sau đó, bạn lại chọn một giá trị khác – và lặp lại tiến trình.

Nghe thì đơn giản, nhưng không hề dễ. Bốn bước này có thể buộc bạn phải rời khỏi vùng an toàn, làm những điều bạn chưa từng dám thử, thậm chí từ bỏ một sự nghiệp bạn đã dành cả nửa đời xây dựng… hoặc có thể làm buồn lòng vài người bạn yêu quý.

Nhưng nếu không làm vậy, thì việc khám phá bản thân hay “tìm lại chính mình” cũng chẳng có ý nghĩa gì nhiều. Bạn sẽ chỉ tiếp tục sống trong chế độ tự động – rượt đuổi thứ hạnh phúc mà mình biết là nên có, nhưng lại quá sợ hãi để dấn thân tìm kiếm.

Và rồi, khi bạn thực sự gom đủ can đảm để sống với những giá trị mới, một điều kỳ diệu sẽ xảy ra: Nó khiến bạn thấy thật sự dễ chịu. Bạn cảm nhận được những lợi ích. Và một khi đã nếm trải cảm giác ấy rồi, bạn sẽ thấy việc tiếp tục sống đúng với giá trị mới không chỉ dễ dàng hơn, mà còn thấy ngớ ngẩn vì sao mình lại không làm điều đó sớm hơn.

Nó giống như cảm giác phấn chấn sau một buổi chạy bộ. Giống như cảm giác nhẹ nhõm khi bạn thẳng thắn nói ra sự thật. Hay là cảm giác tự do khi bạn từ bỏ định kiến phân biệt chủng tộc và trao lại chiếc áo choàng Ku Klux Klan cho một người da đen hiền hậu.

Giống như khi bạn lao xuống một hồ nước lạnh: ban đầu là choáng váng, là sợ hãi, là run rẩy – nhưng rồi, cảm giác ấy qua đi, nhường chỗ cho một sự nhẹ nhõm dễ chịu, và một tầng sâu mới trong sự hiểu biết về chính con người thật của mình.

Nguồn: Personal Values: How to Know Who You Really Are | Mark Manson