Khi ai cũng là "nạn nhân" trong câu chuyện của chính họ

Bạn có từng gặp một người mà cuộc sống của họ chẳng khác gì một vở kịch truyền hình dài tập? Những nhân vật này thường xuyên tuyên bố: “Tôi không muốn chút rắc rối nào cả!” trước khi ngay lập tức buông lời chỉ trích bạn bè hoặc phản ứng mạnh mẽ với những điều mà họ cho là bất công.

Trên các chương trình truyền hình thực tế, họ làm vậy vì lợi ích tài chính. Nhưng trong đời thực, tại sao có những người luôn chìm trong mâu thuẫn, khủng hoảng, hoặc cảm giác bất công trầm trọng?

Theo nghiên cứu của Scott Frankowski, giáo sư tại Đại học Bang Midwestern ở Texas, những người này có thể thuộc nhóm cá tính mang tên "Need for Drama" (NFD) – tạm dịch là "Nhu cầu sống giữa kịch tính."

“Nhu cầu kịch tính” và các biểu hiện

Frankowski và các đồng nghiệp đã phát triển thang đo để đánh giá NFD, xác định ba đặc điểm chính:

1. Thao túng quan hệ: Thói quen điều khiển hoặc gây rối người khác.
2. Bộc phát thiếu suy nghĩ: Thường xuyên nói ra những điều không phù hợp.
3. Luôn cảm thấy mình là nạn nhân: Tin rằng mình bị hại trong những tình huống mà người khác có thể thấy bình thường.

Ngoài ra, nghiên cứu cũng chỉ ra rằng những người có NFD thường thích buôn chuyện và lan truyền tin đồn.

Dù cụm từ “nữ hoàng kịch tính” thường ám chỉ phụ nữ, Frankowski phát hiện ra rằng nam giới cũng không kém cạnh. Tuy nhiên, phụ nữ thường bị đánh giá tiêu cực hơn khi có những hành vi này, đặc biệt trong công việc, nơi họ bị coi là ít phù hợp với vai trò lãnh đạo.

Ảnh:  Dean Drobot / Shutterstock

Mặt tối của “Nhu cầu kịch tính”

Frankowski cho rằng NFD là một phần của nhóm tính cách được gọi là “Tam giác đen tối” (Dark Triad), gồm:

• Tự yêu mình (Narcissism): Tự coi bản thân là trung tâm.
• Thủ đoạn (Machiavellianism): Sử dụng mưu mẹo, tính toán để đạt mục đích.
• Rối loạn nhân cách (Psychopathy): Thiếu đồng cảm, hành vi lạnh lùng.

Đặc biệt, những người luôn coi mình là nạn nhân thường dùng sự thao túng lạnh lùng để đạt được lợi ích. Việc đóng vai nạn nhân là một chiến thuật tinh vi giúp họ thu hút sự chú ý hoặc sự nhượng bộ từ người khác.

Tuy nhiên, không phải ai có NFD cũng rơi vào “Tam giác đen tối.” Nhiều người có tính cách kịch tính không hề ác ý hay nguy hiểm, mà đơn thuần là phản ứng bộc phát và mong muốn được chú ý.

Làm sao để thoát khỏi "câu lạc bộ kịch tính"?

Hành vi này bắt nguồn từ đâu? Theo nhà trị liệu Rachel Wiss, chúng thường hình thành từ gia đình – nơi một nhu cầu cảm xúc nào đó không được đáp ứng trong thời thơ ấu.

Dù hành động gây kịch tính có vẻ căng thẳng, nó lại mang đến cảm giác quen thuộc và an toàn cho những người đã quen sống trong sự hỗn loạn. Với họ, tạo ra kịch tính là cách duy nhất để được nhìn thấy và lắng nghe, dù điều đó có thể khiến những người thân yêu xung quanh mệt mỏi.

Tin vui là hành vi này có thể thay đổi theo thời gian. Nghiên cứu cho thấy người lớn tuổi thường ít kịch tính hơn người trẻ.

Để giảm bớt xu hướng này, Wiss khuyến nghị liệu pháp nhóm – nơi mọi người có thể nhận diện những tình huống cao trào và tìm cách điều chỉnh trước khi mọi chuyện đi quá xa. Đây cũng là cơ hội để họ hiểu rõ ý định thực sự của mình khi giao tiếp, từ đó xây dựng cách biểu đạt hiệu quả và chân thành hơn.

Câu chuyện từ liệu pháp nhóm

Wiss kể về một thành viên thường mở đầu buổi trị liệu bằng câu: “Đây sẽ là lần cuối tôi tham gia.” Người này cho rằng mình đã nỗ lực hơn tất cả, nhưng lại không nhận được kết quả mong muốn.

Ban đầu, nhóm cảm thấy lo lắng mỗi khi nghe anh ta nói vậy. Nhưng khi điều này lặp đi lặp lại, họ bắt đầu bày tỏ sự khó chịu và giận dữ. Cuối cùng, người này nhận ra hành vi của mình không mang lại hiệu quả. Anh học cách diễn đạt cảm xúc bị bỏ rơi một cách chân thành hơn, và điều đó ngay lập tức thu hút sự chú ý tích cực từ mọi người.

Bạn thuộc nhóm thích kịch tính hay người điềm tĩnh?

Hãy kiểm tra thang đo NFD của chính bạn bằng cách đánh giá các câu sau từ 1 (hoàn toàn không đồng ý) đến 7 (hoàn toàn đồng ý):

1. Đôi khi tôi thích chọc tức người khác.
2. Tôi từng nói xấu ai đó với hy vọng họ biết điều đó.
3. Tôi làm hoặc nói điều gì đó chỉ để xem phản ứng của người khác.
4. Đôi khi tôi đặt người này chống lại người khác để đạt được mục đích.
5. Tôi thường suy nghĩ trước khi nói (đảo ngược điểm số).
6. Tôi luôn nói thẳng suy nghĩ nhưng thường hối hận sau đó.
7. Tôi khó kiềm chế ý kiến của mình.
8. Tôi cảm thấy những người xung quanh thường “đâm sau lưng” tôi.
9. Mọi người thường nói xấu sau lưng tôi.
10. Tôi tự hỏi tại sao những điều kỳ quặc luôn xảy ra với mình.
11. Tôi cảm thấy có những người muốn hại tôi.
12. Nhiều người từng làm tổn thương tôi.

Cộng tổng điểm lại và chia cho 12. Nếu điểm trung bình của bạn là 5, bạn thuộc nhóm có NFD cao hơn 95% dân số.

Nguồn: Always the Victim – Psychology Today