Làm sao để trở nên cuốn hút: 2 bí mật được khoa học chứng minh

Bạn có muốn trở nên cuốn hút không? Hãy tự hỏi: Điều gì khiến bạn yêu quý một người bạn hay một người đồng hành?

Chắc hẳn đó là một người luôn vui khi thấy bạn hạnh phúc, mong điều tốt nhất đến với bạn và thật lòng chia sẻ niềm vui với bạn.

Và khoa học cũng đồng ý: Việc vui mừng trước thành công của người khác quan trọng hơn nhiều so với cách ta đối diện với những khó khăn.

Điều gì giúp các cặp đôi gắn kết bền chặt? Cách họ trân trọng những khoảnh khắc tươi đẹp bên nhau, chứ không chỉ là cách họ vượt qua sóng gió.

Điều gì khiến người khác yêu mến bạn trong một cuộc trò chuyện? Cách bạn khuyến khích và tiếp thêm cảm xúc tích cực cho họ.

Tâm lý học có vô số gợi ý về cách thể hiện rằng bạn thật sự vui cho ai đó. Nhưng có một vấn đề lớn: Cố gắng làm theo một danh sách các hành vi một cách máy móc có thể phản tác dụng.

Trong cuộc trò chuyện với chuyên gia về sức hút cá nhân Olivia Fox Cabane, tác giả cuốn The Charisma Myth, cô ấy chia sẻ rằng cố kiểm soát từng chi tiết nhỏ trong ngôn ngữ cơ thể thực chất là vô ích:

“Mỗi phút, chúng ta phát ra hàng trăm nghìn tín hiệu từ ngôn ngữ cơ thể, thể hiện suy nghĩ và cảm xúc của mình. Dù bạn có cố gắng điều chỉnh nét mặt, thì sớm hay muộn, những biểu cảm vi mô cũng sẽ xuất hiện. Và chỉ trong vòng 17 mili-giây, người khác đã có thể nhận ra điều đó. Nếu nét mặt chính của bạn không khớp với những biểu cảm vi mô, bạn sẽ vô tình tạo ra cảm giác giả tạo – điều này làm mất đi sự tin tưởng và sức hút của bạn.”

Cố tình tỏ ra vui mừng khác hoàn toàn với việc thật lòng vui mừng. Khi tôi hỏi Olivia về giải pháp, cô ấy nói:

“Giống như các vận động viên đưa bản thân vào trạng thái thi đấu, bạn cũng có thể tự đặt mình vào trạng thái tinh thần mà bạn muốn thể hiện. Khi đó, cơ thể sẽ tự nhiên bộc lộ những tín hiệu phù hợp.”

Vậy cách tốt nhất để thực sự tỏ ra vui mừng trước thành công của ai đó là… thật sự vui mừng vì họ. Nghe thì đơn giản, đúng không? Bạn là một người tốt mà, phải không?

Nhưng nếu vậy, tại sao cảm xúc ấy không luôn tràn ra một cách tự nhiên như bạn mong muốn? Có một lý do. Nhưng có lẽ bạn sẽ không thích nó.

Bởi vì, bạn thân mến, bạn cũng có một mặt tối...

Những Từ Tiếng Đức Khó Đọc Là Kẻ Thù Của Bạn

Đôi khi, ta không thật sự vui mừng trước may mắn của người khác như ta vẫn nghĩ. Nhưng đừng tự trách mình, vì đó là cách bộ não con người vận hành.

Có một khái niệm gọi là “schadenfreude”. Không, tôi không bịa ra đâu. Nó có nghĩa là “niềm vui khi chứng kiến người khác gặp bất hạnh”.

Bạn hiểu mà, phải không? Khi ai đó – có thể là một người bạn yêu quý – gặp chuyện không may, đâu đó trong lòng bạn xuất hiện một chút hả hê thầm lặng. Có lẽ bạn đang âm thầm cạnh tranh với họ.

Con người rất nhạy cảm với vị thế xã hội. Ta muốn cảm thấy mình đang làm tốt, vì điều đó giúp củng cố lòng tự trọng. Nhưng điều này đôi khi lại làm tổn thương các mối quan hệ.

“Phần lớn chúng ta luôn có động lực để cảm thấy tốt về bản thân. Một cách để làm được điều đó là so sánh mình với người khác. Khi lòng tự trọng lung lay, việc thấy ai đó kém hơn có thể giúp ta cảm thấy tốt hơn.”

(The Joy of Pain: Schadenfreude and the Dark Side of Human Nature)

Chúng ta thường không chắc mình nên đạt được bao nhiêu hay nỗ lực đến mức nào.

Và cách đơn giản nhất để tìm câu trả lời là nhìn xung quanh. Nếu ta thấy người khác không bằng mình, bộ não sẽ ngay lập tức nghĩ rằng: “Vậy là mình đang làm tốt!”.

“Nhà kinh tế học Robert Frank chỉ ra một điều thú vị trong cách tư duy so sánh. Ông cho rằng quy tắc ‘hãy làm tốt nhất có thể’ có thể dẫn đến bế tắc: Khi nào thì bạn biết mình đã đủ tốt?

Một cách hiệu quả hơn là ‘hãy làm tốt hơn người gần nhất với bạn’. Mục tiêu thực tế là vượt qua đối thủ gần nhất, chứ không phải theo đuổi thành công vô tận. Chính sự so sánh này khiến ta có xu hướng ngừng cố gắng khi đã thấy mình có lợi thế rõ ràng.”
(The Joy of Pain: Schadenfreude and the Dark Side of Human Nature)

Đọc đến đây có vẻ hơi tăm tối nhỉ? Đừng lo, tin tốt sắp đến rồi. Nhưng trước tiên, hãy tìm hiểu nguồn gốc thực sự của cảm xúc này…

Con Quái Vật Mắt Xanh

Vâng, đố kỵ đấy. Một trong bảy tội lỗi chết người. Nó còn được nhắc đến trong Mười Điều Răn – kiểu như “đừng ham muốn của cải của người khác” vân vân và mây mây. (Khá ấn tượng khi lọt vào cả hai danh sách được đọc nhiều nhất trong lịch sử, nhỉ?)

Tôi biết có người sẽ phản đối: “Tôi không như vậy. Tôi không hề đố kỵ.”

Xin lỗi nhé. Nghiên cứu cho thấy đố kỵ là trạng thái mặc định của con người. Chúng ta phải dùng đến ý chí mới có thể kiềm chế nó.

Lại nghe thêm vài tiếng la ó: “Không! Tôi không đố kỵ thật mà!”

Các chuyên gia trả lời: “Bạn đang tự lừa dối chính mình.”

Trong cuốn The Joy of Pain: Schadenfreude and the Dark Side of Human Nature, tác giả viết:

“… đố kỵ thường bị kìm nén, chuyển hóa hoặc che giấu bằng những cảm xúc khác vì con người có xu hướng tránh né cảm giác này. Điều đó có nghĩa là nhiều người vẫn cảm thấy đố kỵ, vẫn hành động vì đố kỵ, nhưng lại không nhận ra, trong khi những người xung quanh thì lại thấy rõ điều đó.”

Vì sao ta lại dối lòng về cảm xúc đố kỵ?

Câu trả lời rất đơn giản: Chúng ta ám ảnh với vị thế của mình trong xã hội.

Con người lúc nào cũng muốn biết mình đang đứng ở đâu trong hệ thống thứ bậc. Nếu tôi thừa nhận rằng mình đố kỵ, nghĩa là tôi đang chấp nhận rằng mình thấp kém hơn.

Điều đó sẽ khiến tôi trằn trọc suốt đêm mất. Thôi, cảm ơn. Để tôi tự biện minh cho mình thì hơn…

“Ai mà muốn thừa nhận rằng mình kém cỏi hơn người khác? Ai lại muốn thú nhận rằng mình ghét ai đó vì lý do đó chứ? Sự xấu hổ này là một cú đánh nặng nề vào lòng tự tôn, khiến con người vô thức tìm mọi cách để chối bỏ cảm xúc của mình – cả trước người khác lẫn chính bản thân mình.”
(The Joy of Pain: Schadenfreude and the Dark Side of Human Nature)

Và đây mới là phần thú vị: Khoa học thần kinh cho thấy đố kỵ kích hoạt vùng não liên quan đến nỗi đau thể xác.

Còn khi ta tưởng tượng người mình đố kỵ gặp bất hạnh ư? Vùng não liên quan đến khoái cảm lại sáng lên.

“Một nhóm nghiên cứu tại Nhật Bản đã quét não bộ của những người tham gia khi họ tưởng tượng mình ở trong tình huống mà một người khác có địa vị cao hơn hoặc thấp hơn mình. Khi họ cảm thấy đố kỵ, vùng vỏ não trước gối (ACC) – vùng xử lý cảm giác đau đớn – phát sáng. Nhưng khi họ tưởng tượng người đó gặp bất hạnh, vùng thể vân (striatum) – trung tâm khoái cảm và phần thưởng – lại hoạt động mạnh hơn.”
(The Joy of Pain: Schadenfreude and the Dark Side of Human Nature)

Bạn có muốn biết cách làm cho một câu chuyện cười trở nên thú vị hơn không? Hãy để nhân vật giàu có gặp xui xẻo.

“Những sinh viên đọc câu chuyện về một chiếc xe Mercedes bị hỏng cảm thấy thích thú hơn rất nhiều so với những người đọc về một chiếc Ford bị hỏng.”
(The Joy of Pain: Schadenfreude and the Dark Side of Human Nature)

Vẫn chưa tin? “Nhưng tôi không như vậy với bạn bè của mình!”

Thực ra thì bạn có khá hơn một chút với bạn bè, nhưng đáng tiếc là sự yêu thích không xóa bỏ được đố kỵ.

“Nghiên cứu cho thấy chúng ta có ít cảm giác hả hê hơn khi người mình yêu quý gặp bất hạnh so với người mình không thích. Nhưng ngay cả khi những người được khảo sát đều thích người trong câu chuyện, thì khi rơi vào nhóm có xu hướng đố kỵ cao, họ vẫn có cảm giác hả hê nhiều hơn khi chứng kiến người kia gặp xui rủi.”
(The Joy of Pain: Schadenfreude and the Dark Side of Human Nature)

Vậy làm sao để chiến thắng đố kỵ và thực sự vui mừng trước thành công của người khác?

Đừng lo, chúng ta có cách. Hai cách này đều được khoa học chứng minh – một cách khá mới, một cách đã có từ hàng nghìn năm trước…

1) Thử “Đố Kỵ Tích Cực”

Không phải mọi sự đố kỵ đều xấu. Theo nhà báo khoa học Maria Konnikova, nhiều ngôn ngữ có hai từ khác nhau để chỉ đố kỵ tốt và đố kỵ xấu.

“Trong tiếng Anh, ‘envy’ chỉ có một nghĩa. Nhưng trong các ngôn ngữ khác, nó được chia thành hai loại.

• Tiếng Ba Lan: zazdrość (đố kỵ tích cực) và zawiść (đố kỵ tiêu cực).
• Tiếng Thái: ìt-chia (đố kỵ tích cực) và rít-yaa (đố kỵ tiêu cực).
• Tiếng Hà Lan: benijden (đố kỵ tích cực) và afgunst (đố kỵ tiêu cực).”

Và khoa học hoàn toàn đồng tình với điều này.

“Hãy tưởng tượng cảm giác khi thấy ai đó có một lợi thế mà bạn cũng muốn có – nhưng bạn biết rằng mình hoàn toàn có thể đạt được nó nếu cố gắng. Có thể bạn sẽ hơi chạnh lòng một chút, nhưng cảm giác đó sẽ nhanh chóng qua đi khi bạn nhận ra con đường để đạt được điều mình muốn. Đây chính là đố kỵ tích cực.”

(The Joy of Pain: Schadenfreude and the Dark Side of Human Nature)

Vậy điểm khác biệt là gì?

1. Ngưỡng mộ là khi ai đó có thứ bạn muốn, nhưng họ ở một đẳng cấp quá xa so với bạn. Tôi không đố kỵ với LeBron James. Tôi không cao gần 2m. Tôi không thể liên hệ với điều đó. Anh ta là một tỷ phú? Tuyệt, chúc mừng anh ta.
2. Đố kỵ xấu là khi bạn có thể liên hệ với thành công của người khác, nhưng thay vì cảm thấy được truyền cảm hứng, bạn lại thấy bực bội, khó chịu, thậm chí tức giận. Và điều này dễ dẫn đến cảm giác hả hê khi họ thất bại.
3. Đố kỵ tích cực cũng là khi bạn liên hệ được với thành công của người khác, nhưng thay vì bị dằn vặt bởi sự khó chịu, bạn thấy có động lực để cố gắng hơn.

Nói cách khác, đố kỵ xấu khiến bạn ghét bỏ, còn đố kỵ tích cực khiến bạn hành động.

Chinh Phục Nỗi Đố Kỵ Để Sống Hạnh Phúc Hơn

Và đây mới là điều thú vị: ngưỡng mộ người khác không khiến ta đau đớn, nhưng cũng chẳng đủ để thúc đẩy ta hành động.

Tôi sẽ không bao giờ trở thành LeBron James. Tôi thậm chí còn chẳng buồn thử. Và điều đó hoàn toàn ổn. Nhưng nghiên cứu cho thấy, sự đố kỵ tích cực có thể trở thành một cú hích mạnh mẽ giúp ta tiến lên phía trước.

Vậy nên, lần tới khi bạn cảm thấy lẽ ra mình nên vui cho ai đó, nhưng thực sự lại không thể, hãy tự hỏi: Đây có phải là điều mà mình cũng có thể đạt được không?

Nếu có, hãy tận dụng nó làm động lực. Khi bạn nhận ra bản thân cũng có thể đạt được những gì họ có, cảm giác khó chịu sẽ tự nhiên tan biến.

Nhưng nếu đố kỵ tích cực không phù hợp với hoàn cảnh của bạn thì sao? Làm thế nào để loại bỏ sự đố kỵ tiêu cực và thật lòng vui mừng trước thành công của người khác?

Rèn Luyện Tấm Lòng Bao Dung

Nghiên cứu cho thấy, lòng trắc ẩn có thể lan tỏa. Khi ta cảm thông với một người, ta sẽ vô thức mở rộng sự cảm thông đó ra với những người xung quanh.

Điều này có thể còn mới mẻ với bạn và tôi, nhưng Phật giáo đã hiểu rõ điều này từ hơn 2000 năm trước. (Thật ra tôi luôn chậm trễ trong nhiều thứ, đến giờ còn chưa xem hết Mad Men nữa là!)

Phật giáo gọi điều này là “Metta”, hay còn được biết đến rộng rãi hơn với cái tên “thiền tâm từ” (loving-kindness meditation). Đó là phương pháp giúp nuôi dưỡng lòng từ bi và sự bao dung.

Nhưng có một vấn đề: Thiền tâm từ từng bị xem là một kiểu “tự chữa lành” khá sến súa. Vậy Phật giáo nói rằng thiền này có lợi ích gì?

Trích từ cuốn Lovingkindness: The Revolutionary Art of Happiness:

• Bạn sẽ được chư thiên và muôn loài yêu quý.
• Chư thiên sẽ bảo vệ bạn.
• Những nguy hiểm bên ngoài (chất độc, vũ khí, hỏa hoạn) sẽ không làm hại bạn.
• Bạn sẽ được tái sinh vào cảnh giới an lành.

Phản ứng đầu tiên của tôi? Ừm, chắc tôi xin phép dừng cuộc chơi tại đây!

Nhưng các nhà khoa học đã nghiên cứu và phát hiện ra điều đáng kinh ngạc: Thiền tâm từ thực sự có tác dụng.

Phật giáo: 1. Những kẻ hoài nghi: 0.

Không, bạn sẽ không miễn nhiễm với lửa hay chất độc đâu. Và cũng sẽ không có những chú yêu tinh trong rừng đến xây nhà trên cây cho bạn. Nhưng về mặt phát triển lòng trắc ẩn ư? Nó thực sự có tác dụng.

Trích từ Real Happiness: The Power of Meditation:

“Các nhà nghiên cứu phát hiện ra rằng những người thực hành thiền tâm từ có sự thay đổi tích cực trong cấu trúc não bộ, đặc biệt là vùng vỏ não đảo (insular cortex) – khu vực liên quan đến việc điều chỉnh cảm xúc, và hạch hạnh nhân (amygdala) – nơi đánh giá các kích thích cảm xúc. Kết luận được rút ra là: Thiền tâm từ giúp não bộ phát triển khả năng đồng cảm và nhận diện cảm xúc tinh tế của người khác.”

Và đây không chỉ là một nghiên cứu đơn lẻ. Một nghiên cứu năm 2012 của Harvard cũng cho thấy:

“Những kết quả này củng cố giả thuyết rằng thiền định có thể mang lại những thay đổi tích cực và lâu dài trong chức năng não bộ, đặc biệt là trong lĩnh vực xử lý cảm xúc.”

Điều tuyệt vời là: Bạn không cần phải theo Phật giáo hay tin vào các cõi trời siêu nhiên. Đây đơn giản là một bài tập rèn luyện lòng trắc ẩn, ai cũng có thể thực hành.

Cách Thực Hành Thiền Tâm Từ

Như tôi đã nói, phương pháp này có vẻ hơi sến, nhưng nó lại hoàn toàn hợp lý.

Bạn cảm thấy thế nào khi nghĩ về những người thân yêu? Ấm áp, dịu dàng, dễ chịu. Đó cũng chính là lý do ta thường giữ ảnh gia đình trên bàn làm việc hay trong ví – vì cảm giác đó thật tuyệt vời.

Mục tiêu của chúng ta ở đây là mở rộng cảm giác dễ chịu ấy. Không chỉ dành cho người thân, mà cả với những người trung lập, thậm chí cả những người ta từng có ác cảm.

Hướng dẫn dễ hiểu nhất mà tôi tìm được là từ cuốn 10% Happier của Dan Harris:

1. Hình dung về một người cụ thể và gửi đến họ những lời chúc tốt lành. Bắt đầu với chính mình trước. Hãy cố gắng tạo ra hình ảnh rõ nét trong tâm trí.
2. Nhẩm thầm những câu sau: Cầu mong bạn hạnh phúc. Cầu mong bạn mạnh khỏe. Cầu mong bạn an toàn. Cầu mong bạn sống thanh thản. Hãy đọc thật chậm, để từng câu từ thấm vào lòng. Bạn không cần “ép” bản thân phải cảm nhận điều gì, chỉ đơn giản là gửi đi một lời chúc chân thành.
3. Sau khi đã chúc chính mình, tiếp tục với:
• Một người đã giúp đỡ bạn (thầy cô, bạn bè, người thân).
• Một người thân thiết (có thể là thú cưng của bạn nữa!).
• Một người trung lập (ai đó bạn hay gặp nhưng chưa từng để ý).
• Một người bạn từng có xích mích.
• Và cuối cùng, tất cả mọi người trên thế giới.

Nghe có vẻ ngớ ngẩn? Có thể. Nhưng nghiên cứu cho thấy nó thực sự hiệu quả.

Đừng quá lo lắng về chi tiết. Đây không phải thần chú, và bạn cũng không phải đang học phép thuật ở Hogwarts. Điều quan trọng là mở rộng tấm lòng, từ những người bạn yêu quý ra một vòng tròn rộng hơn.

Và Phật giáo còn có một “chiêu” đặc biệt để đánh bại hoàn toàn đố kỵ. Họ gọi nó là “Mudita” (tôi cũng không chắc mình phát âm đúng đâu!). Nếu như thiền tâm từ chỉ đơn thuần là cầu chúc cho người khác, thì Mudita là thực sự hân hoan trước thành công của họ.

Chúng ta đã đi một chặng đường dài để hiểu về đố kỵ và cách vượt qua nó. Nhưng vẫn còn một bài học thú vị nữa đến từ một nguồn mà bạn không ngờ tới…

Tóm Lại

Vậy, chúng ta đã rút ra được điều gì?

• Biết chia sẻ niềm vui với người khác chính là chìa khóa để kết nối với họ.
• Những mẹo tâm lý nho nhỏ có thể hữu ích, nhưng cảm nhận thật sự mới là điều tạo nên sự khác biệt.
• Ai cũng từng ghen tị, và điều đó làm tổn hại đến các mối quan hệ.
• Ganh tị lành mạnh là khi ta nhận ra mình cũng có thể đạt được điều họ đã làm được. Và đó có thể trở thành động lực tuyệt vời.
• Thiền định giúp ta trở nên bao dung hơn, từ đó vượt qua lòng đố kỵ.

Máy tính vốn không giỏi yêu thương, xây dựng quan hệ hay trở nên duyên dáng (xin lỗi nhé, Siri). Nhưng chúng hiểu rất rõ về sự đố kỵ – và biết rằng đó không phải là một ý hay.

Trong trò chơi “tiến thoái lưỡng nan của tù nhân” nổi tiếng, các chiến lược khác nhau đã được lập trình để thi đấu với nhau qua hàng nghìn vòng, nhằm tìm ra phương pháp nào hiệu quả nhất. Khi các nhà nghiên cứu đúc kết bài học từ cuộc thử nghiệm ấy, nguyên tắc đầu tiên họ rút ra là gì?

“Đừng ghen tị.”

Vậy nên, trong một khoảnh khắc ngắn ngủi, hãy gác lại những mẹo vặt và lối tắt. Hãy đơn giản trở thành một người chân thành và tử tế – đúng với tinh thần mà những mẹo kia đang hướng bạn đến.

Và dành một chút tĩnh lặng để thật lòng chúc phúc cho người khác. Có lẽ, đó mới chính là bí quyết tuyệt vời nhất. 

Nguồn: How To Be Charming: 2 Secrets Backed By Research – Bakadesuyo