Làm sao để yêu thương những người khó chiều

Có lẽ cách tốt đẹp nhất để nuôi dưỡng tình yêu thương dành cho người khác là nhớ rằng, trong sâu thẳm bên trong con người họ, tất cả chúng ta đều là những đứa trẻ.

Nghe có vẻ kỳ lạ. Rõ ràng, người trưởng thành không còn là trẻ con. Họ có khả năng lý luận vượt xa trẻ nhỏ, họ có lựa chọn, có nhận thức đúng sai rõ ràng, và họ có thể gây ra những tổn thương nghiêm trọng. Họ lẽ ra phải biết cách cư xử đúng đắn hơn.

Trong khi đó, trẻ con lại luôn làm trái tim ta mềm nhũn. Một phần nhờ vào ngoại hình của chúng: đôi mắt to tròn, má bầu bĩnh, thân hình bé nhỏ không chút đe dọa, những ngón tay múp míp đáng yêu. Nhưng trên hết, trẻ nhỏ khơi gợi lòng bao dung của chúng ta bởi, khi chúng hành xử “không ngoan” hay khó chịu, ta thường dễ dàng hiểu được lý do đằng sau. Chúng đánh em gái vì cảm thấy bị bỏ rơi, chúng ăn cắp đồ chơi của bạn vì bố mẹ đang ly hôn, chúng bỏ chạy khỏi bữa tiệc mà không chào tạm biệt vì bị nỗi sợ kém cỏi choáng ngợp.

Khi nhìn vào tâm lý trẻ em, ta nhận ra một sự thật bất ngờ và đầy dịu dàng: sự “hư đốn” hay khó chịu, xét cho cùng, luôn là kết quả của nỗi đau, sự bất an, tổn thương hoặc những vết thương lòng nào đó. Trẻ con không tự nhiên mà xấu xa; chúng trở nên như vậy để phản ứng với những nỗi sợ hãi, mất mát hay buồn bã bên trong.

Nhưng khi đối diện với hành vi tệ hại từ người lớn, ta thường không, và cũng khó mà, tự động nghĩ đến lý do đằng sau. Thay vào đó, ta chỉ cần một lời giải thích nhanh gọn: “Vì hắn là một kẻ tồi tệ,” hay “Vì cô ta điên.” Với ta, thế là đủ.

Tuy nhiên, ta luôn có cơ hội dừng lại để tự hỏi: Tại sao họ lại hành xử như vậy? Và rồi, ta có thể vấp phải một ý niệm vừa đáng suy ngẫm, vừa mang tính cách mạng: lý do khiến trẻ nhỏ và người lớn hành xử sai trái thực ra giống hệt nhau, bất kể sự khác biệt về tuổi tác và vóc dáng. Dù là một đứa trẻ nhỏ bé hay một người lớn khổng lồ có thể mang súng, viết những bài luận dài lê thê trên mạng, hay phá sản một công ty, thì tâm lý của sự ác ý, cộc cằn hay giận dữ đều bắt nguồn từ một gốc rễ chung: cái ác là hệ quả của những tổn thương. Người lớn ấy không sinh ra đã là một kẻ tồi tệ; những mặt khó chịu của họ không được lập trình sẵn ngay từ đầu, mà lớn dần lên theo những vết thương lòng đang chờ được khám phá.

Photo by Nathan Dumlao on Unsplash

Việc cố gắng tìm hiểu những tổn thương ấy là một hành động đòi hỏi lòng kiên nhẫn phi thường và nhân tính sâu sắc – đó chính là hành trình của tình yêu thương. Hành trình ấy đôi khi thật đáng sợ về mặt đạo đức, vì ta dễ lầm tưởng rằng việc hiểu lý do có nghĩa là đồng tình với những hành vi mà ta biết rõ là sai trái. Nhưng không phải vậy: ta hoàn toàn có thể kinh tởm trước hành vi đó, trong khi vẫn lần ngược lại để tìm ra nguồn cơn gây ra nó. Đồng thời, hành trình này cũng có thể đáng sợ về mặt thực tế, vì ta e ngại rằng sự cảm thông của mình có thể tạo điều kiện để họ tiếp tục làm tổn thương ta hay người khác. Nhưng không, ta vẫn có thể giữ họ sau những song sắt kiên cố nhất, trong khi vẫn nhạy cảm tìm hiểu căn nguyên của những sai lầm họ đã phạm phải.

Khi toàn bộ câu chuyện về những kẻ khiến ta đau lòng được hé lộ, góc nhìn của ta có thể thay đổi nhanh chóng. Kẻ bắt nạt ta trên mạng từng là một nhân viên khuân vác, sau đó bị sa thải và rơi vào trầm cảm, đang đứng trước bờ vực phá sản. Chính trị gia dân túy giận dữ từng bị người cha quyền lực của mình không ngừng hạ thấp giá trị. Người nghiện tình dục lao vào những cơn bốc đồng để xoa dịu nỗi lo âu tột độ bắt nguồn từ sự thiếu thốn tình cảm từ nhỏ. Phán xét của ta về hành vi của họ không cần thay đổi, nhưng cách ta hiểu lý do nó xảy ra có thể được biến đổi hoàn toàn.

Tâm lý trị liệu đã đóng vai trò quan trọng trong việc giúp ta vẽ nên những kết nối đôi khi không hiển nhiên giữa triệu chứng và nguyên nhân. Sự khoe khoang có thể bắt nguồn từ nỗi sợ hãi. Sự giận dữ có thể che giấu nỗi kinh hoàng. Thù hận đôi khi là vỏ bọc của tình yêu. Vẻ kiêu kỳ của người trưởng thành có thể là nỗ lực để bù đắp cho cảm giác bị lu mờ. Thái độ mỉa mai có thể là một tấm khiên chống lại khao khát ngọt ngào bị chôn vùi.

Hệ thống nhà tù ở nhiều quốc gia thường tách những người dưới 18 tuổi ra các trung tâm cải tạo vị thành niên, nơi các tù nhân được đối xử bằng sự tử tế và hy vọng – để tìm hiểu tâm lý của hành vi sai trái với mục đích chữa lành gốc rễ của nó. Nhưng sau độ tuổi này, đa số những người phạm tội bị giam vào các phòng giam trống trơn, và chiếc chìa khóa – theo nghĩa bóng – bị ném đi. Bởi lẽ, họ lẽ ra đã phải biết đúng sai rồi.

Nhưng sự thật là, theo một cách nào đó, tất cả chúng ta đều là những “người phạm tội trẻ tuổi,” bất kể tuổi đời. Nói cách khác, tất cả chúng ta đều cần những sai lầm của mình được nhìn nhận với một chút đồng cảm và sự thấu hiểu. Đó là một kỳ công tuyệt đẹp của tâm trí khi ta có thể hình dung tất cả mọi người, dù họ bao nhiêu tuổi, vẫn còn là một đứa trẻ, nằm co mình trong chiếc nôi của cuộc đời.

Nguồn: HOW TO LOVE DIFFICULT PEOPLE - The School Of Life