Làm sao hiểu về khó khăn để nuôi dưỡng sự tự tin

Một trong những nguồn cơn lớn nhất của sự tuyệt vọng chính là niềm tin rằng mọi thứ lẽ ra phải dễ dàng hơn nhiều so với thực tế. Chúng ta từ bỏ, không chỉ vì sự việc khó khăn, mà vì ta đã không lường trước rằng chúng sẽ khó đến vậy. Cuộc chiến mà ta đang trải qua bị ta xem như một bằng chứng nhục nhã rằng ta không đủ tài năng để thực hiện ước mơ của mình. Sự tự tin dần tan biến, ta trở nên rụt rè, yếu đuối, và cuối cùng là buông xuôi, bởi ta nghĩ rằng một cuộc đấu tranh lớn đến mức này hẳn là điều hiếm hoi và bất thường.

Vì thế, khả năng duy trì sự tự tin, ở một mức độ quan trọng, chính là kết quả của việc nội tâm hóa một câu chuyện đúng đắn về những khó khăn mà ta có thể gặp phải. Thật không may, những câu chuyện mà ta thường tiếp xúc lại vô cùng sai lệch. Ta bị bao vây bởi những câu chuyện thành công được dựng lên để khiến con đường đến thành công có vẻ dễ dàng hơn thực tế rất nhiều – và vô tình, những câu chuyện ấy lại phá hủy sự tự tin mà ta cần để đối mặt với khó khăn của chính mình.

dick bruna, miffy

Một số lý do khiến những câu chuyện quá lạc quan chiếm ưu thế thực ra không hẳn là xấu. Nếu ta kể cho một đứa trẻ nhỏ nghe về những gì đang chờ đợi chúng phía trước – sự cô đơn, những mối quan hệ đầy tranh cãi, những công việc vô vị – chúng có lẽ sẽ sụp đổ và từ bỏ. Thay vào đó, ta thích kể chúng nghe về những chuyến phiêu lưu của chú thỏ Miffy đáng yêu hơn.

Ở một khía cạnh khác, sự im lặng trước những khó khăn đôi khi lại là để phục vụ chính bản thân ta. Ta muốn gây ấn tượng với người khác. Những nghệ sĩ tài năng hay doanh nhân thành đạt thường cố tình che giấu những nỗ lực của mình, khiến công việc của họ trông có vẻ đơn giản, tự nhiên và hiển nhiên. Nhà thơ La Mã Horace từng viết: “Nghệ thuật nằm ở chỗ che giấu nghệ thuật.”

Một diễn viên hài tài ba sẽ không bao giờ tiết lộ rằng họ đã đau đầu suy nghĩ từng chi tiết của màn biểu diễn. Họ sẽ không kể rằng họ đã băn khoăn liệu nên ngồi để thể hiện sự bất lực hay đứng để toát lên một năng lượng bị nén chặt khi trình bày câu thoại cuối cùng; hoặc liệu nên dùng từ “nhỏ xíu” hay chỉ cần nói “rất, rất nhỏ” cho câu đùa mở màn. Việc xuất hiện như thể đang nói ra điều đầu tiên nảy ra trong đầu thực ra là kết quả của hàng thập kỷ luyện tập.

Là khách hàng, ta sẵn sàng trả tiền để không phải biết về những khó khăn đó. Ta không muốn xem những bản thảo nháp của tiểu thuyết gia; ta không muốn nghe về những khó khăn mà khách sạn gặp phải trong quá trình xây dựng hay những lời than phiền của kỹ sư về hệ thống thủy lực. Ta chỉ muốn chiêm ngưỡng bề mặt bóng bẩy của một sản phẩm, mà không cần nhớ đến những mạch điện phức tạp ẩn giấu bên trong.

Nhưng khi ta chuyển vai trò từ người tiêu thụ sang người tạo ra, cái giá mà ta phải trả cho sự thiếu hiểu biết đó lại trở nên đắt đỏ – không phải bằng tiền, mà bằng sự tự tin và lòng tự tôn. Ta nhìn vào những thất bại ban đầu của mình và xem chúng như bằng chứng không thể chối cãi về sự kém cỏi – thay vì nhận ra chúng chỉ là những giai đoạn không thể tránh khỏi trên con đường đến sự thành thạo. Không có một bản đồ phát triển đúng đắn, ta không thể định vị bản thân mình so với những thất bại. Ta chưa từng thấy đủ những bản nháp của những người mà ta ngưỡng mộ – và do đó, ta không thể tha thứ cho bản thân trước những cố gắng vụng về ban đầu của mình.

Một số nền văn hóa đã khôn ngoan hơn chúng ta trong việc truyền đạt những thách thức mà mọi nỗ lực cao quý đều phải đối mặt. Chẳng hạn, ngôi đền cổ đại thờ nữ thần Aphaia trên đảo Aegina, Hy Lạp, được trang trí bằng những bức điêu khắc nổi bật nhằm mang đến cho mọi người một cái nhìn rất rõ ràng về cuộc sống của một chiến binh sẽ như thế nào. Một ai đó sẽ cố đâm bạn bằng giáo; người đứng bên cạnh bạn trong đội hình sẽ ngã xuống; bạn sẽ bị đẩy ngã ngửa, đập đầu vào chính thanh kiếm của mình, và rất có thể sẽ bị một kẻ thù quyết tâm bắn tên vào lưng khi bạn quay đầu chạy trốn.

Những người xây dựng ngôi đền đã cố tình chuẩn bị tâm lý cho dân chúng về những khó khăn của chiến trận, để khi bước ra chiến trường, họ đã sẵn sàng. Đồng thời, họ cũng tôn vinh những chiến binh dám đương đầu với những cuộc đấu tranh khổng lồ này. Các chiến binh xứng đáng được kính trọng – họ muốn nói như vậy – bởi chiến tranh chưa bao giờ là con đường dẫn đến vinh quang dễ dàng. Những bức tượng đó được đặt ở trung tâm thị trấn, để mọi người, từ khi còn trẻ, có thể nhìn thấy vào những dịp trang trọng và quan trọng.

Ngược lại, chúng ta ngày nay lại quá thiếu những lời giải thích chi tiết, trung thực và hấp dẫn về những gì sẽ xảy ra trong các khía cạnh quan trọng của cuộc sống nghề nghiệp. Để củng cố sự tự tin, ta cần thường xuyên tiếp cận các phiên bản hiện đại của những tác phẩm điêu khắc cổ điển ấy: những bộ phim, bài thơ, bài hát và tiểu thuyết có thể mô tả những khó khăn tại các trung tâm không hào nhoáng nhưng mang tính đại diện của chủ nghĩa tư bản hiện đại: kho hàng, văn phòng thuế, phòng chờ sân bay, hội nghị nhân sự và các khóa đào tạo quản lý.

Những nghệ sĩ khơi dậy sự tự tin ấy sẽ không ngần ngại mô tả những giọt nước mắt ta sẽ rơi trong các văn phòng nhỏ, những cuộc họp nơi ý tưởng của ta bị bác bỏ, những bài báo chế giễu ta trên báo chí, những giờ cô đơn trong các khách sạn xa lạ khi ta bỏ lỡ buổi biểu diễn của con mình ở trường, cảm giác rằng những ý tưởng tốt nhất đến quá muộn, và những đêm mất ngủ vì lo âu.

Nhờ vậy, ta sẽ sẵn sàng hơn để đối mặt với những trải nghiệm của chính mình, dựa trên một bộ kỳ vọng thực tế. Những thất bại sẽ mang một ý nghĩa khác. Thay vì là bằng chứng hủy hoại sự tự tin, chúng sẽ trở thành dấu hiệu rằng ta đang đi trên con đường đúng đến những điều mà ta ngưỡng mộ. Ta sẽ nhìn những lo lắng, trở ngại và rắc rối như những cột mốc không thể tránh khỏi, chứ không phải là những cảnh báo định mệnh.

Sự tự tin không phải là niềm tin rằng ta sẽ không gặp phải trở ngại. Đó là sự nhận thức rằng khó khăn là một phần không thể tránh khỏi của mọi nỗ lực xứng đáng. Ta cần đảm bảo rằng mình có đủ những câu chuyện giúp bình thường hóa vai trò của nỗi đau, sự lo lắng và thất vọng trong ngay cả những cuộc đời thành công nhất.

Nguồn: HOW KNOWLEDGE OF DIFFICULTIES LENDS CONFIDENCE – The School Of Life