Liều thuốc cho cơn uể oải của người đàn ông hiện đại: 5 công tắc của sự nam tính (21.305 chữ)

Vài tuần trước, tôi có dịp xem buổi phát sóng đầu tiên của chương trình “Hành Tinh Con Người” trên kênh Discovery – một bộ phim tài liệu kể về cách con người thích nghi để tồn tại trong những môi trường khắc nghiệt nhất trên Trái Đất. Nhưng có lẽ, cái tên phù hợp hơn cho chương trình này nên là “Hành Tinh Người Đàn Ông”, bởi phần lớn thời lượng đều ghi lại những kỳ tích phi thường của những người đàn ông trên khắp thế giới – những người mà sự văn minh hiện đại dường như chỉ vừa chạm đến.

Có những người đàn ông đào lưu huỳnh giữa miệng núi lửa đang hoạt động; có người lặn sâu hàng chục mét dưới đáy đại dương, nín thở suốt năm phút chỉ để săn cá bằng lao; có người dạy con trai cách huấn luyện đại bàng săn mồi như một nghi lễ bước vào tuổi trưởng thành. Ngay cả những việc tưởng chừng rất đời thường như đưa con đến trường cũng trở thành hành trình gian khổ: một người cha dắt con đi bộ suốt 60 dặm qua dãy Himalaya, liên tục canh chừng tuyết lở và băng qua những con sông đóng băng có thể vỡ ra bất cứ lúc nào.

Ngay từ những phút đầu tiên, tôi đã bị cuốn hút bởi những thước phim đẹp ngoạn mục. Nhưng thứ thực sự khiến tôi lặng người chính là hình ảnh những người đàn ông ấy – gồng mình, mướt mồ hôi, đánh đổi cả tính mạng chỉ để chăm lo cho gia đình và mang về miếng ăn.

Và khi chương trình kết thúc, những suy nghĩ rời rạc trong tôi bỗng như được ráp lại thành một bức tranh rõ nét.

Điều Gì Đang Làm Khổ Người Đàn Ông Hiện Đại?

Dạo gần đây, người ta liên tục bàn tán về tình trạng của đàn ông thời nay – rằng họ đang tụt lại phía sau, sống thiếu động lực, uể oải và lạc hướng.

Vì sao lại có nhiều người lo lắng đến vậy? Những con số dưới đây không còn xa lạ với những ai từng đọc các bài viết cùng chủ đề:

• Phụ nữ có khả năng tốt nghiệp trung học phổ thông cao hơn nam giới.
• Chỉ có 44% sinh viên các trường cao đẳng cộng đồng và đại học 4 năm là nam giới.
• Nữ sinh viên thường có điểm trung bình cao hơn và khả năng tốt nghiệp trong vòng 4 năm cũng vượt trội hơn nam.
• Theo điều tra dân số Hoa Kỳ, trong nhóm người từ 25 đến 29 tuổi, năm 2009 có 35% phụ nữ và chỉ 27% đàn ông sở hữu bằng cử nhân trở lên. Khoảng cách này đã nới rộng đáng kể trong vòng một thập kỷ: năm 1999, con số lần lượt là 30% và 27%.
• Phụ nữ có khả năng lấy bằng cử nhân trước tuổi 23 cao hơn nam giới đến 60%.
• Cũng theo thống kê, lần đầu tiên trong lịch sử, phụ nữ đang chiếm ưu thế hơn nam giới trong việc sở hữu các văn bằng sau đại học. Ở nhóm tuổi từ 25 đến 29, có 9% phụ nữ và chỉ 6% đàn ông sở hữu bằng thạc sĩ, tiến sĩ, hoặc chuyên môn như y, luật. Gần 6 trên 10 người trong độ tuổi này có bằng cấp cao là phụ nữ.
• Trong cuộc suy thoái kinh tế, nam giới chiếm 3/4 trong tổng số 8 triệu việc làm bị mất.
• Lần đầu tiên trong lịch sử, số phụ nữ đi làm đã vượt qua số đàn ông.
• Có đến 1/3 đàn ông trong độ tuổi từ 22 đến 34 vẫn sống cùng cha mẹ – con số đã tăng gấp đôi trong 20 năm qua. Ở nhóm tuổi 18-24, 56% nam và 48% nữ vẫn còn sống ở nhà.

Có rất nhiều giả thuyết được đưa ra để lý giải cho những con số này. Có người cho rằng lỗi là do nền kinh tế – những ngành nghề vốn là “địa hạt” của đàn ông nay đã chuyển ra nước ngoài hoặc biến mất. Người khác đổ lỗi cho môi trường công sở và guồng máy hành chính đã tước đi sự tự do và khí chất nam tính của đàn ông. Có người lại chỉ ra rằng chính lối sống tiêu dùng và sự trỗi dậy của những thú vui tốn thời gian như trò chơi điện tử đã làm họ sa sút. Và cũng không ít người nhắc đến vai trò của phong trào nữ quyền, sự thay đổi trong quan hệ nam – nữ, và “giá rẻ của tình dục” như một nguyên nhân sâu xa.

Thế nhưng, theo tôi, chẳng có một nguyên nhân đơn lẻ nào có thể đứng ra chịu trách nhiệm cho tất cả. Ta không thể chỉ vào một thứ rồi khẳng định: “Chính nó. Chính nó đã hủy diệt đàn ông.” Sự thiếu động lực của người đàn ông hiện đại là kết quả của một chuỗi những nguyên nhân đan xen. Tóm lại, “vấn đề” chính là cuộc sống hiện đại nói chung.

Với tôi, thế giới ngày nay thực sự là nơi tốt nhất để sống, không có gì phải nghi ngờ. Những tiến bộ trong công nghệ và văn hóa đã giúp con người sống an toàn hơn, tự do hơn và thọ hơn bao giờ hết.

Nhưng cũng như bất kỳ điều tốt đẹp nào, cuộc sống hiện đại không tránh khỏi những hệ quả ngoài ý muốn. Và hệ quả ấy, là cảm giác hoang mang, trống rỗng, như lạc lối của người đàn ông.

Người Đàn Ông Hoang Dã Giữa Thế Kỷ 21

“Tổ tiên ta mang trong mình sự văn minh, còn hoang dã ở bên ngoài. Còn chúng ta sống trong nền văn minh họ đã tạo dựng, nhưng trong ta, sự hoang dã vẫn âm ỉ. Điều họ từng mơ, ta đang sống. Điều họ từng sống, ta đang mơ.”
– T.K. Whipple

Suốt hàng chục nghìn năm, tổ tiên của chúng ta – những người đàn ông can trường – đã phát triển nên những đặc điểm tâm lý độc đáo, giúp họ tồn tại và vươn lên giữa một thế giới hiểm nguy, khắc nghiệt. Dù ngày nay ta thường nghĩ mình đã văn minh, tiến bộ, thoát xa khỏi quá khứ nguyên sơ ấy, nhưng sự thật là, những bản năng cổ xưa ấy vẫn còn ăn sâu trong mỗi người đàn ông. Và như ta thấy trong chương trình “Hành Tinh Con Người”, vẫn còn đó những người đàn ông đang sống đúng với tinh thần ấy – giữa thiên nhiên, ngoài vòng tay che chở của văn minh hiện đại. Cuộc sống hiện đại mà ta đang tận hưởng thật ra chỉ mới là cái chớp mắt trong dòng thời gian dài đằng đẵng của nhân loại.

Và vì thế, một sự lệch pha đã xảy ra: trong khi thế giới bên ngoài đã thay đổi chóng mặt, thì những yếu tố nam tính bên trong người đàn ông hiện đại gần như vẫn còn nguyên vẹn. Thay vì dành phần lớn thời gian ngoài trời, ta lại sống cả ngày dưới mái nhà. Thay vì đối mặt với mưa nắng, ta sống trong không gian điều hòa mát lạnh. Thay vì tự tay làm ra vật dụng, ta chọn mua món đồ đã được bày sẵn trong siêu thị. Thay vì săn bắt bữa ăn, ta mua thịt đã cắt sẵn, đóng hộp xốp. Thay vì là thủ lĩnh được tôn trọng trong cộng đồng, hình ảnh đàn ông giờ đây thường bị giễu cợt trên truyền thông – vụng về, lóng ngóng, kém cỏi.

Những yếu tố nguyên sơ của sự nam tính vẫn nằm sâu trong ta – như một đội quân dày công luyện rèn, lúc nào cũng sẵn sàng xung trận, nhưng lại bị để nằm chờ mãi trong kho. Những phần cốt lõi của tâm hồn đàn ông ngủ quên, để rồi họ thấy mình như chiếc đinh vuông cố gắng chui qua lỗ tròn – không ăn nhập, không khớp nối. Sự va chạm lặp đi lặp lại giữa bản năng và thực tại khiến người đàn ông trở nên tức tối, bồn chồn, mất động lực và buông xuôi.

Người Đàn Ông Hiện Đại: Kẹt Giữa Một Thế Giới Hai Chiều

Ngày nay, người ta bàn luận rất nhiều về “vấn đề của đàn ông”, nhưng ít ai đưa ra giải pháp thực sự. Và khi có giải pháp, thì thường chỉ là: “Vượt qua đi. Thời của đàn ông đã tàn. Giờ là thời đại của phụ nữ.” Và lời khuyên phía sau đó là: hãy giống phụ nữ hơn – hãy mềm mại, biết bộc lộ cảm xúc, biết chăm sóc và bước chân vào những ngành nghề từng là “lãnh địa” của phái nữ như điều dưỡng, chăm sóc xã hội. Đinh vuông thì bị khuyên nên mài bớt góc cạnh của mình.

Một hướng đi khác mà một số người đàn ông chọn, là quay trở về thiên nhiên – tìm lại môi trường nguyên thủy để những phẩm chất đàn ông đặc trưng kia có đất dụng võ. Những cái tên như Chris McCandless hay Eustace Conway đã rời bỏ thế giới hiện đại, quay lại rừng sâu sống cuộc đời hoang dã để tìm lại chính mình, tìm lại bản lĩnh đàn ông bị đánh mất.

Và rồi ta đứng trước ngã ba của vấn đề. Phương án đầu tiên – từ bỏ nam tính truyền thống để giống phụ nữ – rõ ràng không hấp dẫn với đa số đàn ông. Nhưng phương án thứ hai – sống trong rừng, ăn lông ở lỗ – cũng không hẳn là điều khả thi hay mong muốn của phần đông. Vậy là đàn ông kẹt giữa hai ngả – như đứng giữa đá tảng và vách núi, không có lối ra. Không tìm thấy con đường phía trước, họ ngồi lại, buông xuôi, và để mặc mình trôi theo dòng đời.

Một số người cho rằng việc đàn ông “trôi nổi” như vậy chẳng phải vấn đề gì to tát. Rằng đàn ông đã lỗi thời, không còn chỗ đứng trong thế giới hiện đại. Nhưng tôi thì nói: vớ vẩn!

Phụ nữ có quyền tự do và cơ hội để phát triển hết tiềm năng của mình – điều đó thật tuyệt. Nhưng xã hội cần cả hai giới cùng phấn đấu để vươn đến điều tốt đẹp nhất.

Đàn ông, khi ở trạng thái tốt nhất của mình, luôn là điều cần thiết trong mọi thời đại, ở mọi nơi chốn. Những phẩm chất đặc trưng của nam giới ngày nay có thể không còn được dùng để đi săn hay xung trận (dù vụ tiêu diệt Osama bin Laden gần đây cho thấy vẫn có lúc cần đến), nhưng xã hội vẫn cần đàn ông làm chỗ dựa cho gia đình, làm chính khách tử tế, nhà sáng tạo, nhà giáo, người dẫn dắt thế hệ sau – và hơn hết, làm những người anh, người chồng, người công dân đáng tin cậy.

Đàn ông, khi sống đúng với bản sắc của mình, có điều riêng biệt để cống hiến cho thế giới – bất kể thời cuộc xoay vần ra sao. Nói rằng đàn ông đã hết thời là điều quá nông cạn. Vấn đề chỉ là: ta cần học cách chuyển hóa những phẩm chất nam tính ấy, để phù hợp với thế giới mới.

Vẫn còn một vai trò dành cho đàn ông trong cuộc đời này. Điều ta cần làm, chỉ là tìm lại động lực. Leo lên lưng ngựa. Và tiếp tục hành trình.

Bật Công Tắc Nam Tính

Lối thoát cho sự mệt mỏi, hoang mang của đàn ông hiện đại nằm ở chính tinh thần cốt lõi mà Art of Manliness luôn hướng tới: bước về phía trước bằng cách ngoảnh nhìn về quá khứ.

Giải pháp ấy không đòi hỏi ta phải chọn một trong hai con đường cực đoan mà ta vẫn tưởng mình bị mắc kẹt: hoặc quay về hoàn toàn với lối sống xưa cũ, hoặc bước hẳn sang kiểu mẫu mới của xã hội hiện đại. Nhiều người đàn ông cảm thấy như thể mình chẳng thể hoàn toàn sống theo lối cũ, mà cũng chẳng hợp với lối mới, thế là họ chẳng làm gì cả. Nhưng thực ra, không cần phải là “tất cả hoặc không gì cả”. Bạn không nhất thiết phải trở thành kiểu đàn ông tóc buộc đuôi ngựa hay một gã vượn người cục cằn từ thời đồ đá.

Một hình ảnh đã giúp tôi rất nhiều gần đây: tưởng tượng những đặc tính nguyên sơ của đàn ông như những công tắc nguồn – có thể bật hoặc tắt. Khi được bật lên, những công tắc này đánh thức Người Đàn Ông Hoang Dã trong ta – phần linh hồn sôi nổi, bản năng và tràn đầy sinh lực, đã từng được nhắc tới trong các tác phẩm như Iron John, Wild at Heart và nhiều bài viết tại AoM.

Và điều tôi nhận ra là: bạn hoàn toàn có thể “bật” Người Đàn Ông Hoang Dã ấy mà chẳng cần phải lao vào săn đuổi linh dương giữa thảo nguyên. Bạn có thể đưa những nét nam tính vốn là cốt lõi của phái mạnh suốt hàng ngàn năm vào đời sống thường nhật – dù chỉ là một phần nhỏ, nhưng đủ để nó hoạt động, đủ để nó sống. Đôi khi ta không tiến lên trong đời vì ta nghĩ lời giải cho vấn đề của mình phải thật phức tạp và gian nan mới hiệu quả. Nhưng sự thật là, những công tắc nam tính ấy có thể được bật lên bằng những hành động rất đỗi đơn giản.

Vậy đâu là những công tắc nam tính? Tất nhiên, mỗi người sẽ có quan điểm riêng về điều này. Nhưng với tôi, có năm công tắc mà bất kỳ người đàn ông nào cũng nên bật lên để khơi dậy tinh thần, đánh thức động lực và đạt tới phiên bản trọn vẹn nhất của bản thân:

1. Di sản
2. Sự chu cấp
3. Thể chất
4. Thiên nhiên
5. Thử thách

Trong những tuần sắp tới, chúng ta sẽ cùng khám phá từng công tắc một – không chỉ từ góc độ xã hội học và sinh học, mà cả những cách thực tiễn để bạn có thể bật từng công tắc ấy trong đời sống hằng ngày, từ đó xoa dịu nỗi bất an, đánh thức nam tính, và chữa lành sự mệt mỏi của người đàn ông hiện đại.

Công Tắc Nam Tính Số 1: Thể Chất

Đây là bài viết đầu tiên trong chuỗi về năm công tắc nam tính – những công tắc nguồn kết nối với Người Đàn Ông Nguyên Thủy trong ta, đã ăn sâu và hằn dấu trong tâm thức đàn ông từ ngàn đời. Khi chúng bị tắt, ta cảm thấy bứt rứt, cáu bẳn, mất phương hướng. Nhưng khi chúng được bật, ta sống dậy – tràn đầy sinh lực, hăng hái làm chủ cuộc đời và cảm nhận rõ rệt sự “nam tính” nơi chính mình.

Hai nguyên tắc cốt lõi để bạn thực sự áp dụng được các công tắc này là:

1. Công tắc chỉ có hai trạng thái – hoặc bật, hoặc tắt.
2. Việc bật nó lên thực ra chỉ cần những thay đổi rất nhỏ, rất đơn giản trong hành vi.

Rào cản lớn nhất chính là lòng tự ái – niềm tin rằng để “bật” được nam tính thì phải làm điều gì đó thật khó, thật hoang dại, thật “đúng chất”. Nhưng chỉ vì bạn không thể làm được mọi thứ, không có nghĩa là bạn chẳng thể làm được gì. Hãy khắc ghi câu này: “Chỉ bằng những điều nhỏ bé và đơn sơ, tôi sẽ bật các công tắc của nam tính.”

Khi muốn đánh thức những phần bản năng nguyên thủy trong mình, không có nơi nào phù hợp hơn để bắt đầu ngoài thể chất. Người đàn ông nguyên thủy dùng thân thể mình suốt ngày – dựng nhà, săn thú, đi bộ, nhảy múa, chiến đấu.

Còn đàn ông hiện đại thì sao? Ta thay tất cả những việc đó bằng… ngồi. Nhiều người trong chúng ta ngồi tới hơn 12 tiếng mỗi ngày. Ngồi ăn sáng, ngồi lái xe đi làm, ngồi làm việc cả ngày, ngồi lái xe về, ngồi xem tivi buổi tối… Lặp lại ngày qua ngày.

Ngồi chính là biểu hiện đỉnh cao của lối sống thụ động – nó khiến cơ thể gần như “tắt máy”: tim đập chậm lại, đốt năng lượng ít đi, insulin hoạt động kém hiệu quả, lượng cholesterol tốt giảm xuống, trong khi nguy cơ béo phì và tiểu đường tăng lên. Như tiến sĩ James Levine – chuyên gia hàng đầu trong lĩnh vực nghiên cứu “sự bất động” – đã nói: “Khi bạn ngồi, cơ bắp của bạn yên lặng như xác ngựa đã chết.”

“Ngồi quá nhiều,” tiến sĩ Levine kết luận, “là một hành vi chết người.” Và ông không hề nói đùa. Một nghiên cứu cho thấy, những người đàn ông dành hơn 6 tiếng mỗi ngày để ngồi trong thời gian rảnh có tỷ lệ tử vong cao hơn 20% so với những người chỉ ngồi 3 tiếng hoặc ít hơn. Nhà dịch tễ học Alpha Patel, người thực hiện nghiên cứu, cho rằng việc ngồi quá nhiều thực sự có thể rút ngắn tuổi thọ của con người – chưa kể đến bao năm tháng bị lãng phí chỉ vì ngồi mà không làm gì. Một nghiên cứu khác cho thấy, những người ngồi hơn 23 tiếng mỗi tuần có khả năng chết vì bệnh tim cao hơn 64% so với người chỉ ngồi 11 tiếng hoặc ít hơn.

Ngồi nhiều không chỉ đang giết chết chúng ta, mà còn đang dập tắt ngọn lửa nam tính trong ta. Như tiến sĩ Levine đã từng chia sẻ: “Hãy bước vào một văn phòng công ty – nơi mọi người bị ràng buộc phía sau màn hình máy tính suốt cả ngày – bạn sẽ cảm nhận được ngay một sự mệt mỏi lan rộng. Linh hồn của cả một quốc gia đang bị rút kiệt. Và giờ là lúc linh hồn ấy cần phải trỗi dậy.”

Sinh Ra Để Chuyển Động

Hầu như mọi căn bệnh nguy hiểm nhất ở thế giới phương Tây hiện nay—tim mạch, đột quỵ, tiểu đường, trầm cảm, huyết áp cao, cùng hàng chục loại ung thư khác—đều là điều xa lạ với tổ tiên chúng ta. Họ chẳng có thuốc men, nhưng lại sở hữu một liều “thuốc thần kỳ”—thậm chí có thể là hai, nếu nhìn vào số ngón tay mà tiến sĩ Bramble giơ lên.

“Chỉ với một phương thuốc này, bạn có thể chặn đứng cả một đại dịch,” ông nói, giơ hai ngón tay thành biểu tượng hòa bình, rồi từ từ xoay ngược chúng xuống như đang rạch không khí. 

– Người Đàn Ông Chạy Bộ.

“Quá đỗi đơn giản,” ông nói. “Chỉ cần di chuyển đôi chân. Bởi nếu bạn không tin rằng mình được sinh ra để chạy, thì bạn không chỉ phủ nhận lịch sử. Bạn đang chối bỏ chính con người mình.”
— Christopher McDougall, Born to Run

Cơ thể chúng ta sinh ra là để chuyển động. Ta là những sinh thể bằng da thịt, xương cốt và cơ bắp. Nếu không được tạo ra để di chuyển, thì có lẽ con người đã tiến hóa thành những khối mô bất động — như loài trai, sò.

Và chúng ta không tiến hóa để chuyển động một cách chậm chạp. Chúng ta được sinh ra để vận động dẻo dai trong thời gian dài… để chạy, và chạy thật xa.

Làm sao chúng ta biết điều đó? Nó đã được khắc ghi trong chính hình hài ta. Khác với con người, những loài chỉ biết đi như tinh tinh không có gân gót Achilles hay cơ mông to—những thứ thiết yếu cho việc chạy. Chúng cũng thiếu dây chằng gáy, thứ giúp giữ đầu ổn định khi di chuyển nhanh. Trong một thời gian dài, các nhà khoa học luôn băn khoăn: tại sao con người có những đặc điểm đó mà lại chạy không giỏi như các loài thú khác? Vậy lợi thế tiến hóa nằm ở đâu trong khả năng chạy chậm và bền của con người?

Câu trả lời chính là "săn đuổi bền bỉ."

Các bộ tộc nguyên thủy săn mồi bằng cách chạy đuổi theo con thú cho đến khi nó kiệt sức mà gục ngã. Việc con người có thể chạy hàng giờ liền mà không bị quá nhiệt chính là một lợi thế sống còn.

Phụ nữ cũng có thể đã tham gia những cuộc săn đuổi ấy (sự chênh lệch thể lực giữa hai giới càng thu hẹp khi cự ly vận động kéo dài; nhiều người về đích sớm nhất ở các cuộc đua siêu marathon như Leadville 100 là phụ nữ). Tuy nhiên, phần lớn việc săn bắn và lao động nặng vẫn thuộc về nam giới. Các nhà nghiên cứu cho rằng đó là lý do vì sao dù nam và nữ có cùng số tuyến mồ hôi, đàn ông lại đổ mồ hôi nhiều hơn. Dù thể trạng ra sao, cơ thể phụ nữ vốn kém hiệu quả hơn trong việc thoát nhiệt qua mồ hôi, vì—theo giả thuyết của các nhà khoa học—phụ nữ thường có thể trú trong bóng râm nhiều hơn, còn đàn ông phải có khả năng chịu nắng tốt hơn để đuổi theo đàn thú.

Thế nên, chạy là bản năng bẩm sinh của loài người. Và tất nhiên, cơ thể chúng ta không chỉ được thiết kế để chạy, mà còn để thực hiện đủ loại vận động khác—vượt xa một buổi chạy dài. Cánh tay và lực nắm, bắp đùi và gân kheo—tất cả đều tố cáo một thân thể đang khao khát được đẩy, kéo, nâng, giữ…

Lối Sống Thụ Động—Công Tắc Nam Tính Bị Tắt Lịm

“Có lẽ mọi rối ren của ta—bạo lực, béo phì, bệnh tật, trầm cảm, lòng tham không đáy—tất cả bắt đầu từ lúc chúng ta thôi sống như những Người Chạy. Khi bạn phủ nhận bản chất của mình, nó sẽ bùng phát theo những cách méo mó và đau đớn hơn.”
— Christopher McDougall, Born to Run

Nếu cơ thể ta được sinh ra để vận động, thì việc ngồi yên một chỗ chắc chắn sẽ để lại hậu quả nặng nề cho động lực sống và nguồn năng lượng nội tại của ta. Hãy cùng nhìn vào vài hệ quả đó.

Lối sống ít vận động khiến ta rơi vào trầm cảm.

Khi đàn ông rơi vào trạng thái trầm cảm, ta thường trở nên giận dữ, uể oải, mất hết động lực. Trong khi ta vẫn hay nghĩ trầm cảm bắt nguồn từ tâm trí, có lẽ ta nên nhìn về cơ thể trước.

Nếu cơ thể được sinh ra để chuyển động, thì việc ngồi yên cả ngày chẳng khác gì việc nhốt cả một đội quân tinh nhuệ đang khát chiến vào kho chờ vô thời hạn. Bứt rứt và lo âu sẽ là điều tất yếu.

Bất kỳ ai từng tập luyện đều quen thuộc với cảm giác “phê chạy bộ”—một trạng thái hưng phấn mà các nhà nghiên cứu mô tả như sau:

Hạnh phúc thuần khiết, phấn khích tột độ, cảm giác hòa quyện với chính mình và thiên nhiên, sự bình yên vô tận, nội tâm hài hòa, năng lượng không giới hạn, và khả năng chịu đau được nâng cao.

Một cảm xúc mãnh liệt như thế—liệu bạn có thể sống trọn vẹn nếu thiếu nó thường xuyên? Không có gì khó hiểu khi nhiều nghiên cứu cho thấy: tập luyện thể chất hiệu quả ngang bằng thuốc chống trầm cảm trong việc điều trị trầm cảm lâm sàng.

Lối Sống Thụ Động Khiến Ta Lo Âu

Tôi biết nhiều người đàn ông mãi chẳng thể tiến về phía trước, vì bị giam cầm trong vòng xoáy của căng thẳng và lo âu. Mỗi khi gặp khó khăn, họ lại co mình như đứa trẻ sơ sinh, thu lại trong tư thế phòng vệ.

Và thường thì, những người dễ gục ngã trước thử thách lại là những người hiếm khi vận động thể chất trong cuộc sống. Điều này không phải trùng hợp. Một nghiên cứu trên loài chuột cho thấy, khi chúng vận động, não bộ bắt đầu sản sinh ra những tế bào thần kinh có khả năng chống chọi tốt hơn với cảm giác lo âu—tạo nên một bộ não vững vàng hơn trước căng thẳng. Nhà nghiên cứu thần kinh Michael Hopkins chia sẻ:

“Có vẻ như, chính những áp lực tích cực từ việc vận động giúp chuẩn bị các tế bào, cấu trúc và đường dẫn trong não bộ, để chúng có thể đối phó hiệu quả hơn với những áp lực thuộc lĩnh vực tâm lý. Thật sự đáng kinh ngạc, khi một căng thẳng mang tính thể chất lại có thể tạo ra tác động tích cực đến tinh thần.”

Không chỉ giúp tăng khả năng chịu đựng về lâu dài, việc vận động còn đem lại cảm giác dịu nhẹ ngay tức thì. Các nhà khoa học phát hiện rằng, vận động làm tăng lượng phân tử endocannabinoid trong máu—chính là những chất tạo ra khoái cảm và làm dịu cơn đau, tương tự như khi dùng cần sa.
Tức là, bạn hoàn toàn có thể làm dịu bản thân bằng cách vận động—mà không phải gánh chịu bất kỳ tác dụng phụ tiêu cực nào.

Lối Sống Thụ Động Bào Mòn Lòng Tự Tin

Người đàn ông chăm vận động thường tự tin hơn—bởi họ hạnh phúc hơn, thư thái hơn, kiên cường hơn, và cảm thấy thoải mái trong một cơ thể khỏe mạnh, săn chắc. Nhưng điều kỳ diệu hơn cả, chính là: vận động cho họ cơ hội tự nguyện đặt mình vào đau đớn, một cách có mục đích.

Nếu bạn từng xem những chương trình giảm cân, bạn sẽ thấy quá trình biến đổi của người tham gia luôn theo một mô thức quen thuộc. Lúc bắt đầu, họ thường ghét việc tập luyện—họ la hét huấn luyện viên, than vãn về việc ra mồ hôi, bật khóc (thường thấy hơn ở các thí sinh nữ), than phiền không ngớt và rồi buông xuôi, tin rằng mình chẳng thể vượt qua nổi.

Với họ, tập luyện là điều xa lạ. Họ chưa từng trải nghiệm cảm giác thở gấp, cơ bắp nóng rát, mồ hôi tuôn như mưa — tất cả đều mới mẻ và thật đáng sợ. Một cú sốc toàn diện với hệ thần kinh.

Nếu không chủ động rời khỏi vùng an toàn, ta có thể sống cả đời trong êm ả, không chút mồ hôi, không chút nhức mỏi.

Vì thế, với một người đàn ông, việc quen thuộc và chấp nhận cơn đau thể chất là điều cần thiết. Bởi nó cho ta nhận thức rằng: nỗi đau không phải tận cùng của thế giới, và ta có thể chịu đựng được.

Chạy bộ thực sự đã được chứng minh là làm tăng ngưỡng chịu đau—người đàn ông rèn luyện tốt phải cần liều đau lớn hơn mới đầu hàng. Tự tin lớn dần khi bạn biết rằng: mình đủ sức đương đầu với bất kỳ thử thách nào phía trước, và rằng lý trí của bạn hoàn toàn có thể vượt lên trên sự mệt mỏi của thể xác.

Lối Sống Thụ Động Làm Mất Dần Sự Nam Tính

Và rồi, ta chạm đến cốt lõi của vấn đề. Rất nhiều điều làm nên bản sắc của người đàn ông đều gắn với một loại hormone: testosterone. Cả nam lẫn nữ đều có hormone này, nhưng đàn ông sở hữu lượng lớn hơn. Nó là thứ tạo nên râu, lông ngực, giọng nói trầm hơn, cơ bắp to khỏe—nói cách khác, tất cả những dấu hiệu bên ngoài của “chất đàn ông.” Nhưng testosterone không chỉ là vẻ ngoài. Nó ảnh hưởng sâu sắc đến cảm giác nam tính bên trong. Thiếu hụt testosterone khiến đàn ông cảm thấy mệt mỏi, chán nản, thiếu lửa—như thể nguồn động lực và sức mạnh tiềm ẩn trong họ dần lụi tắt.

Mức testosterone ở nam giới đang giảm dần qua từng thập kỷ. Nhiều nguyên nhân được đưa ra—từ độc tố môi trường đến chế độ ăn uống. Nhưng thật ra, ta chỉ cần nhìn vào một nguyên nhân rất rõ ràng: thời gian ngồi lì ngày một nhiều.

Tập luyện gắng sức và nâng tạ giúp tăng testosterone. Ngược lại, ngồi một chỗ khiến nó tuột dốc. Mà càng ít vận động, ta lại càng lười ra ngoài tập luyện—vòng luẩn quẩn ấy cứ thế tiếp diễn.

Vận động mạnh mẽ là điều không thể thiếu trong cuộc sống của người đàn ông. Có một điều gì đó rất thiêng liêng trong cảm giác mồ hôi nhễ nhại, máu nóng cuộn trào, testosterone dâng cao, và axit lactic râm ran trong cơ bắp sau một buổi tập nặng—nó khiến bạn cảm thấy mình đầy nam tính, đầy sinh lực, và sẵn sàng đối mặt với cả thế giới.

Làm Thế Nào Để Bật “Công Tắc Thể Chất”

Một lối sống thụ động khiến công tắc nam tính trong ta cứ mãi ở chế độ tắt. Chỉ khi ta bắt đầu vận động, công tắc ấy mới thật sự được bật lên. Để đánh thức thể chất trong mình, ta cần hai điều:

1. Dành thời gian cho những hoạt động thể lực mạnh mẽ, ít nhất vài lần mỗi tuần.

Hãy làm điều gì đó khiến bạn đổ mồ hôi như tắm, đau nhức rã rời. Bạn cần nhớ lại cảm giác của chính cơ thể mình khi bị đẩy đến giới hạn cuối cùng.

Chạy đi. Không có cách nào tốt hơn để kết nối với bản năng nguyên sơ của loài người. Vừa rẻ, vừa đơn giản—xỏ giày vào và bước ra khỏi cửa.

Nâng tạ. Ưu tiên các bài tập tổng hợp (compound). Vừa tốt cho cơ thể, vừa giúp testosterone dâng cao.

Tham gia CrossFit.

Thử luyện tập theo phương pháp HIIT (tập cường độ cao ngắt quãng). Đây là một trong những bài tập hiệu quả nhất. Chỉ cần 20 phút, luân phiên giữa một phút nghỉ và một phút dốc hết sức—đẩy cơ thể đến giới hạn. Nếu làm bài tập này trên cầu thang, bạn đang có trong tay hình thức vận động “đốt cháy” nhất hành tinh. Không gì giúp bạn toát mồ hôi và rèn chịu đựng tốt hơn thế.

Tập parkour.

Luyện tập như những lực sĩ xưa. Lắc tạ ấm, ném bóng y học, lật lốp xe tải.

Và một điều quan trọng: đừng nghe nhạc khi tập. Biết là âm nhạc giúp bạn quên mệt mỏi, nhưng chính điều đó lại khiến bạn mất kết nối với cơ thể. Mục đích của việc tập luyện là để bạn cảm nhận từng cơn đau, từng nhịp thở, từng giọt mồ hôi — là để bạn hiện diện trọn vẹn trong chính thể xác mình.

Tăng Tốc Công Tắc – Muốn bật nhanh hơn? Dưới đây là những “bộ tăng áp” cho nam tính:

• Tập võ hoặc môn thể thao đối kháng. Cảm giác chiến đấu đưa bạn chạm đến bản năng cạnh tranh, quyết liệt, hoang dã trong con người mình.
• Đấm bao cát hoặc bao tốc độ. Dù bạn không đánh nhau thật sự, thì việc tung cú đấm và cú đá vào bao cũng giúp giải tỏa căng thẳng và khiến bạn cảm thấy “máu lửa” hơn bao giờ hết.
• Tụ tập cùng bạn bè chơi bóng rổ, đá banh, ném đĩa… Một chút ganh đua lành mạnh giúp hiệu quả luyện tập tăng vọt.
• Tập ngoài trời. Không gian thiên nhiên luôn vượt trội hơn phòng gym. (Sẽ bàn sâu hơn khi nói đến công tắc “Thiên Nhiên”).

2. Tăng cường vận động trong chính đời sống hằng ngày.

Tập luyện là tốt, nhưng nếu bạn chỉ tập 1 tiếng mà ngồi suốt 15 tiếng còn lại, công tắc thể chất ấy vẫn chưa thể bật lên được.
Không chỉ thế, các nhà khoa học đã chứng minh rằng: một buổi tập đơn lẻ cũng không đủ sức bù đắp tác hại từ việc ngồi quá nhiều.

Bạn cần tìm những cách nhỏ nhặt để vận động nhiều hơn mỗi ngày. Người béo phì thường chỉ thực hiện khoảng 1.500 chuyển động nhỏ mỗi ngày và ngồi tới 600 phút. Còn nông dân thì khác—họ cử động đến 5.000 lần/ngày, và chỉ ngồi 300 phút. Bạn càng tiệm cận lối sống vận động tự nhiên như tổ tiên loài người, thì cuộc sống bạn càng trở nên sinh động, mạnh mẽ—và bạn sẽ thấy mình đầy khí chất đàn ông hơn bao giờ hết. Từng chút nhỏ đều có ích. Thậm chí việc ngọ nguậy tay chân khi ngồi cũng được cho là giúp cải thiện sức khỏe.

Hãy nhớ: nhỏ thôi, đơn giản thôi.

• Tản bộ buổi tối sau bữa ăn. Nếu bạn có con nhỏ thì càng tuyệt—vừa được ra ngoài, vừa giúp bé ngủ ngon hơn.
• Nuôi một chú chó để phải dắt nó đi dạo mỗi ngày.
• Đạp xe đi làm.
• Tự nấu ăn và rửa bát bằng tay.
• Vừa ngủ dậy, chống đẩy một hiệp.
• Tự sửa chữa nhà cửa. Thay dầu xe hay bộ lọc khí cũng nên tự làm.
• Leo thang bộ thay vì đi thang máy.
• Cố ý đỗ xe xa cửa ra vào siêu thị để phải đi bộ thêm.
• Làm việc đứng thay vì ngồi. Bạn có thể mua bàn đứng hoặc kê laptop lên quầy bếp.
• Trồng cây, làm vườn.
• Dùng lò sưởi đốt củi và tự chẻ củi để dùng.
• Vừa gọi điện thoại vừa đi tới đi lui.
• Tự làm việc nhà—như cào lá, cắt cỏ, xúc tuyết. Đừng thuê người khác làm hộ.
• Cứ mỗi tiếng ngồi bàn làm việc, đứng dậy làm 25 cái squat hoặc chống đẩy.
• Gắn xà đơn lên khung cửa và tập mỗi khi bạn đi qua.

Tăng Tốc Công Tắc (phần 2):

Quan hệ tình dục thường xuyên (trong một mối quan hệ gắn bó).
Nó giúp bạn vận động, tăng testosterone—và còn gì tuyệt hơn… nó chính là tình dục.

Năm “Công Tắc Nam Tính”: Thử Thách

Đây là bài viết thứ hai trong loạt bài về năm công tắc đánh thức khí chất đàn ông. Những công tắc này như những nguồn năng lượng nguyên sơ được kết nối trực tiếp với phần bản năng trong mỗi người đàn ông – khắc sâu trong tâm hồn và bản chất của phái mạnh. Khi bị tắt, ta thấy mình bồn chồn, tức giận, lãnh đạm. Nhưng một khi được bật lên, ta cảm thấy tràn đầy sức sống, dồi dào động lực, khơi dậy tinh thần cầu tiến – và quan trọng nhất, là cảm giác thật sự làm đàn ông.

Hai nguyên tắc then chốt để bạn áp dụng thành công những chia sẻ trong loạt bài này là:

1. Các công tắc chỉ có hai trạng thái – bật hoặc tắt.
2. Để bật được chúng, bạn chỉ cần thực hiện những thay đổi nhỏ và đơn giản trong hành vi.

Rào cản lớn nhất? Chính là lòng kiêu hãnh – cái suy nghĩ rằng để “đánh thức chất đàn ông” thì ta phải thực hiện những việc khó nhằn, cao siêu, hay phải “đúng kiểu, đúng bài bản”. Hãy nhớ: Dù bạn không làm được tất cả, cũng đừng nghĩ là mình chẳng làm được gì cả. Hãy lấy một câu làm kim chỉ nam: “Chỉ bằng những điều nhỏ bé và đơn sơ, tôi sẽ đánh thức chất đàn ông trong mình.”

Nếu bạn từng đọc bài trước về Tình Huynh Đệ Trong Chiến Tranh, có lẽ bạn cũng đoán được: tôi vô cùng ngưỡng mộ những người đàn ông đã chiến đấu trong Thế Chiến thứ hai.

Mỗi lần nhìn ông tôi, tôi lại thầm nghĩ: “Đó mới là một người đàn ông thật sự.” Không chút nghi ngờ – sự nam tính ở ông ấy là điều không thể lay chuyển.

Tôi tin rằng nhiều người thuộc thế hệ chúng tôi cũng có một niềm kính nể sâu sắc dành cho những người đã sống và vượt qua không chỉ Thế Chiến, mà cả thời kỳ Đại Khủng Hoảng.

Tận sâu trong tim, chúng tôi hiểu đó là một thời kỳ khốn khó khủng khiếp – chẳng có gì lãng mạn hay hào nhoáng trong việc không biết tối nay có gì nuôi con ăn, hay chứng kiến người bạn thân gục xuống ngay trước mặt mình.

Vậy mà… khi đọc về những câu chuyện ấy, trái tim ta lại như thắt lại. Có một nỗi khao khát âm thầm len lỏi. Không hẳn là ước gì được sống vào thời đó, hay phải nếm trải những đau thương đó – mà là một nỗi khát khao mãnh liệt được đối mặt với thử thách thật sự. Một cơ hội để chứng minh bản lĩnh, sức bền, và… giá trị đàn ông của chính mình.

Bởi vì, đối với nhiều người trong chúng ta, công tắc thử thách đã bị tắt từ lâu. Và điều đó khiến cuộc sống trở nên… trống rỗng đến lạ lùng.

Cội Nguồn Của Nhu Cầu “Thử Thách” Ở Đàn Ông

Hãy bắt đầu bằng một con số gây sốc: Chỉ khoảng 33% tổ tiên loài người là nam giới.
Nói cách khác, con người hiện đại có số tổ tiên là nữ nhiều gấp đôi nam. Và đó là còn theo hướng ước lượng bảo thủ.

Sao cơ? Chắc bạn nghĩ tỷ lệ phải là 50/50 chứ gì? Để minh họa điều này, trong cuốn Có Gì Tốt Ở Đàn Ông?, nhà xã hội học Roy F. Baumeister đưa ra một ví dụ thú vị như sau:

Hãy tưởng tượng vào buổi sơ khai, có một hòn đảo với bốn người: Jack, Jim, Sally và Sonya – tức là dân số có 50% là nữ. Giả sử Jack vừa giàu vừa đẹp trai, còn Jim thì nghèo và kém sắc. Kết quả là Jack cưới cả Sally và Sonya.

Đứa con của Jack và Sally là Doug – cậu bé này có tổ tiên là Jack và Sally, tức 50% là nữ.
Tương tự, con gái của Jack và Sonya – bé Lucy – cũng có tổ tiên gồm Jack và Sonya.

Nhưng nếu xét tổng thể cả Doug và Lucy, thì tổ tiên của họ gồm ba người: Jack, Sally và Sonya – tức là 67% là nữ.

Dr. Baumeister tiếp tục phân tích: Trong số những người từng sống và trưởng thành, có thể 80% phụ nữ nhưng chỉ 40% đàn ông là có con. Hoặc cũng có thể là 60% so với 30%. Nhưng dù cách nào đi nữa, cơ hội để một người phụ nữ truyền lại dòng dõi luôn cao gấp đôi đàn ông. Hầu hết phụ nữ từng sống đến tuổi trưởng thành đều từng sinh con và có hậu duệ sống đến ngày nay. Nhưng đa số đàn ông thì không để lại dấu vết di truyền nào cả. Baumeister gọi đây là “sự thật bị đánh giá thấp nhất về đàn ông”. Tại sao? Vì nó lý giải cho phần lớn bản năng và hành vi của đàn ông từ xưa đến nay.

Tất Cả Đều Quy Về Sự Sinh Sản

Sinh sản là cốt lõi của toàn bộ thuyết tiến hóa. Bất kể là người hay bọ cánh cứng, giống loài nào cũng có một mục tiêu sinh học duy nhất: kéo dài nòi giống càng nhiều càng tốt.

Với loài người, một sự thật đơn giản nhưng quan trọng: Một người phụ nữ chỉ có thể mang thai với một người đàn ông tại một thời điểm, trong khi một người đàn ông có thể khiến nhiều phụ nữ mang thai cùng lúc. Vì thế, từ thời xa xưa, trứng và tử cung của người phụ nữ luôn quý giá hơn rất nhiều so với tinh trùng của người đàn ông.

Trong xã hội nguyên thủy, trước khi hôn nhân một vợ một chồng trở nên phổ biến, cơ hội để phụ nữ trở thành mẹ khá cao. Họ không cần làm gì quá ghê gớm ngoài việc khiến bản thân hấp dẫn, rồi thu hút một người bạn đời tốt nhất có thể. Dù chẳng làm gì nhiều, một người phụ nữ cũng thường nhận được lời cầu hôn. Điều họ quan tâm nhất là tìm được một người đàn ông có thể nuôi con, bảo vệ mình và truyền lại gen tốt.

Còn với đàn ông thì khác – khả năng trở thành cha thấp hơn nhiều. Những người “đầu đàn” – mạnh mẽ, nổi bật, có địa vị – luôn là đối tượng được phụ nữ để mắt tới. Họ có thể có con với nhiều người phụ nữ khác nhau. Và chính điều đó khiến phần lớn đàn ông khác bị gạt ra bên lề, không có cơ hội truyền lại bất cứ điều gì cho hậu thế.

Vậy nên, đàn ông phải làm điều gì đó – càng lớn lao càng tốt – để nâng cao vị thế của mình, từ đó tăng cơ hội duy trì nòi giống.

Phụ nữ thì phần nào có thể chắc chắn rằng mình sẽ có ít nhất một đứa con. Vì thế, họ không có lý do gì để đánh đổi sự bảo đảm đó để lao mình vào những cuộc phiêu lưu có thể đem lại danh vọng, tiền tài… nhưng cũng có thể kết thúc trong thất bại hoàn toàn – hoặc tệ hơn, là cái chết.

Dù cô ấy có làm gì, hay đạt được bao nhiêu thành tựu đi nữa, thì sinh học cũng giới hạn số con của cô ấy chỉ trong khoảng một tá đổ lại.

Còn với đàn ông thì khác. Việc mạo hiểm để đạt được vinh quang, quyền lực, và vượt trội hơn những kẻ khác hoàn toàn đáng giá.

Nếu anh ta không làm gì cả – khả năng rất cao là sẽ chẳng có lấy một đứa con. Nhưng nếu anh ta dấn thân vào một cuộc phiêu lưu mạo hiểm – dù có thể thất bại hay thiệt mạng – thì cũng có cơ hội thắng lớn. Rất lớn. Đến mức có thể trở thành cha của năm mươi, một trăm đứa con… (hoặc thậm chí nhiều như Thành Cát Tư Hãn!).

Tất cả những điều này cho thấy, những người đàn ông thuở xưa luôn mang trong mình một động lực mạnh mẽ để dấn thân vào những thử thách lớn, để từ đó tìm kiếm vinh quang, giàu sang và khẳng định bản thân là người vượt trội – một “alpha” đích thực, xứng đáng với cơ hội để duy trì giống nòi.

Làm Đàn Ông – Làm Cho Ra Hồn!

Chúng ta đã từng nói về những nghi lễ trưởng thành dành cho nam giới – những buổi lễ, những thử thách được tổ chức qua hàng nghìn năm để đánh dấu bước chuyển mình từ một cậu bé thành một người đàn ông.

Nhưng cần hiểu rằng, vượt qua một nghi lễ đó không đồng nghĩa với việc “làm đàn ông” là một trạng thái cố định, vĩnh viễn. Không phải bạn trở thành đàn ông một lần là xong, là giữ được mãi đến hết đời.

Không.
Làm đàn ông là một lựa chọn – và là một điều phải chứng minh, phải giành lấy, hết lần này đến lần khác.

Phụ nữ có thể xem như được “phong danh hiệu” phụ nữ một cách tự nhiên – theo sự trưởng thành về mặt sinh học.
Còn đàn ông thì phải không ngừng chứng minh mình xứng đáng – trước phụ nữ, và trước cả những người đàn ông khác.

Như lời của Tiến sĩ Baumeister:

“Phụ nữ mặc nhiên có được sự tôn trọng – trừ khi họ làm điều gì khiến mình đánh mất nó. Đàn ông thì ngược lại – không có ai mặc nhiên tôn trọng anh ta cả, trừ khi anh ta làm điều gì đó để giành lấy sự tôn trọng ấy… Một người đàn ông phải liên tục đạt được: phải giành được, vượt qua, chinh phục…Sự bất an chính là một phần trong bản sắc đàn ông – một phần thiết yếu trong vai trò của họ trong xã hội. Danh xưng 'người đàn ông' không bao giờ là thứ được đảm bảo – nó phải được giành lấy thông qua hành động cụ thể, rõ ràng, được xã hội nhìn thấy và công nhận. Và nó có thể bị đánh mất.”

Chính vì vậy, người ta thường nghe câu: “Hãy mạnh mẽ lên đi, làm đàn ông lên đi!”, nhưng lại chẳng mấy ai bảo: “Làm phụ nữ đi!”

Bởi nếu bạn bảo một người phụ nữ: “Hãy làm phụ nữ đi!”, thì cô ấy có thể sẽ nghĩ: “Ơ, tôi vốn đã là phụ nữ rồi còn gì.”
Nhưng nếu bạn bảo một người đàn ông: “Làm đàn ông đi!”, thì anh ta hiểu ngay bạn đang nói đến điều gì.

Dù cái cảm giác bất an khi làm đàn ông có thể bị xem là tiêu cực – thậm chí buồn cười dưới con mắt của vài nhà nữ quyền – thì nó thực chất lại là cốt lõi giúp xã hội phát triển lành mạnh.

Chính sự bất an đó thúc đẩy đàn ông không chùn bước trước thử thách, không ngồi yên hưởng thụ, mà không ngừng vươn lên, chinh phục, kiến tạo. Đó là nguồn lực giúp xã hội tiến về phía trước – nhờ những người cống hiến, thay vì chỉ “tiêu thụ”.

(Ở chiều ngược lại, khi đàn ông từ chối vai trò “làm đàn ông”, chọn cuộc sống êm ả, an toàn, chỉ mưu cầu sự tiện nghi và giải trí – thì xã hội sẽ trở nên suy đồi, mục ruỗng và dần trượt dài xuống dốc.)

Dòng Máu Của Những Người Vĩ Đại

Những người đàn ông dám bước ra chứng minh mình, dám đón nhận thử thách, dám làm những điều lớn lao… và có trí tuệ cùng dũng khí để vượt qua – chính là những người có cơ hội để truyền lại giống nòi.

Còn những người không dám mạo hiểm, hoặc không đủ bản lĩnh để thành công khi dấn thân – họ chết đi mà không có lấy một hậu duệ, và gen của họ cũng mai một theo thời gian.

Điều đó có nghĩa là: chúng ta – những con người đang sống hôm nay – là hậu duệ của những người đàn ông mạnh mẽ nhất, thông minh nhất, nhanh nhẹn nhất, can trường nhất trong lịch sử.
Chúng ta là kết quả của cả một quá trình chọn lọc – những alpha thực thụ của nhân loại.

Không hề nói quá khi Tiến sĩ Baumeister kết luận:

“Dòng máu của những con người vĩ đại đang chảy trong huyết quản chúng ta.”

Nghe đến đây, chắc hẳn bạn cũng thấy tâm trí mình như vừa được thổi bùng lên, phải không?

Vậy thì… nếu trong người ta là dòng máu dũng cảm, và trong tâm trí ta là động lực vươn tới điều lớn lao – thứ gì đang ngăn cản đàn ông thời nay theo đuổi điều đó?

Những Rào Cản Khi Đối Diện Với Thử Thách

Chỉ cần lướt qua những trang sử, ta cũng dễ dàng nhận ra: không phải người đàn ông nào cũng đánh thức được bản năng mạo hiểm, không phải ai cũng dám bước ra, dấn thân, khát khao chạm đến sự vĩ đại.

Vì sao vậy?

Trước hết, trong phần lớn chiều dài lịch sử loài người, rất nhiều đàn ông bị tước đi cơ hội để “làm lớn”. Khi những ngày tháng bình đẳng của thời bộ lạc trôi qua, khi xã hội bắt đầu có giai tầng rõ rệt, thì dù bạn có nỗ lực bao nhiêu đi nữa, bạn khó mà đạt được điều vĩ đại – nhất là khi bạn sinh ra là một người nông dân nghèo khổ trong thời Trung Cổ.

Và kể cả sau này, khi xã hội dần mở ra, khi dân chủ xuất hiện, tạo ra sân chơi bình đẳng hơn, thì nhiều người đàn ông vẫn chọn con đường an toàn. Bởi vì vươn tới sự vĩ đại – dù nghe thì thật hào hùng – nhưng là một canh bạc liều lĩnh vô cùng.

Chúng ta mê mẩn những câu chuyện về những người đàn ông dám liều và thành công rực rỡ. Nhưng những câu chuyện kia – hiếm được kể và ít được ghi chép – lại thường là chuyện của những người đánh cược tất cả… và thua trắng tay. Vậy nên, với nhiều người, cuộc sống an toàn – dù phần thưởng có nhỏ nhoi – nhưng ít rủi ro, ít đắng cay, vẫn là lựa chọn “khôn ngoan” hơn.

Và giờ, hãy quay về với ông cha chúng ta… Lý do khiến ta khâm phục họ, thậm chí ghen tỵ, là bởi thử thách của họ gắn liền với chính cuộc sống của họ, đến một cách tự nhiên, không thể né tránh. Họ không phải là thế hệ vĩ đại nhất vì họ khác chúng ta, vì được làm từ “chất liệu” siêu phàm nào đó. Họ trở nên vĩ đại vì có cơ hội để đứng lên, để chứng tỏ, và họ đã can đảm bước ra, đáp lại lời gọi ấy.

Còn ngày nay, phần lớn chúng ta không có những thử thách được “cài sẵn” như vậy. Không như người xưa, chúng ta không cần phải đi săn kiếm ăn hay bảo vệ bộ tộc khỏi thú dữ và kẻ thù. Cũng không như ông cha ta, chúng ta không có chiến tranh, không bị gọi nhập ngũ.

Và đó chưa phải là rào cản cuối cùng cho tinh thần đối đầu thử thách trong thời hiện đại.

Thời xưa, một người đàn ông dấn thân để khẳng định mình, là để vượt lên trên những người đàn ông khác trong bộ tộc – để giành lấy vị thế, giành lấy sự tôn trọng. Anh ta phải làm điều gì đó khiến mình nổi bật giữa đám đông. Nhưng giờ đây, văn hóa hiện đại đã dần bóp nghẹt khả năng nổi bật ấy, và theo đó, cả động lực cố gắng cũng phai nhạt.

Những thứ như “lạm phát điểm số” hay phong trào “tự tôn bản thân” là ví dụ rõ nét: nếu hàng tá học sinh đều nhận điểm A, nếu tất cả thành viên trong đội đều được nhận cúp – bất chấp thành tích thực tế ra sao, thì các cậu bé sẽ mất đi khát khao trở thành người giỏi nhất. Vì sao? Vì không còn phần thưởng nào xứng đáng cho những người nỗ lực hơn phần còn lại.

Cùng lúc đó, những phẩm chất nam tính – vốn là động cơ tự nhiên thôi thúc đàn ông vươn tới sự vĩ đại – như hiếu chiến, cái tôi lớn, thích mạo hiểm – lại bị chê bai, xem thường, thậm chí tìm cách xóa bỏ. Những cậu bé bị cho uống thuốc chỉ vì chúng “không ngồi yên trong lớp học”. Tính ưa mạo hiểm của đàn ông thì bị đổ lỗi cho những khủng hoảng kinh tế (mặc dù chính tinh thần mạo hiểm ấy mới là điều tạo ra cả hệ thống kinh tế này từ đầu!).

Thử Thách – Một Nhu Cầu Thiết Yếu Trong Cuộc Đời Người Đàn Ông

Vậy thì… giữa muôn vàn rào cản ấy, và với việc biết rằng dấn thân có thể dẫn đến thất bại, một người đàn ông nên lựa chọn bật công tắc của thử thách, hay cứ sống trong vùng an toàn, nhẹ nhàng và tiện nghi?

Dĩ nhiên, khi đàn ông vươn tới điều lớn lao thì cả xã hội được hưởng lợi. Nhưng ai mà muốn cảm thấy như mình chỉ là con tốt trong ván cờ của người khác?

Sự thật là: những gì tốt đẹp cho xã hội, cũng chính là điều tốt đẹp cho mỗi người đàn ông. Khi bạn đối diện với một thử thách – đúng là có thể thất bại – nhưng giá trị thật sự không nằm ở kết quả, mà ở chính hành trình bạn đã đi. Từng giọt mồ hôi, từng vết thương, từng lần gục ngã rồi đứng dậy… sẽ trở lại với bạn dưới hình hài của sức mạnh, của phẩm hạnh, của sự hài lòng sâu sắc trong tâm hồn.

Ngày xưa, khi NASA lần đầu đưa phi hành gia lên vũ trụ, họ từng nghĩ rằng không gian không trọng lực sẽ có lợi cho cơ thể – sẽ giúp con người khỏe khoắn hơn vì không còn bị sức nặng đè nén. Nhưng rồi họ nhận ra điều ngược lại: không có sức ép, cơ thể dần suy yếu – cơ bắp teo đi, sức sống mòn dần.

Bài học ở đây thật dễ hiểu: bạn có thể cố gắng lướt nhẹ qua cuộc đời bằng cách tránh né thử thách, giảm thiểu kháng lực… Nhưng cuối cùng, bạn sẽ chỉ còn là cái vỏ rỗng của một người đàn ông. Dĩ nhiên, thời nay hiếm ai còn mong muốn có 100 đứa con. Có người còn chẳng muốn có lấy một đứa.

Tuy nhiên, thiên nhiên không phân biệt giữa bản năng sinh sản và bản năng tình dục, và thực tế thì rất nhiều đàn ông vẫn khao khát chinh phục tình yêu, tình dục.

Nhưng dù bạn là một tay sát gái sành sỏi hay là người sống theo lý tưởng “giữ mình đến hôn nhân”, thì không ai có thể phủ nhận được bản năng sâu thẳm thúc giục đàn ông đi tìm thử thách.

Hãy nhìn vào “Warrior Dash” – một cuộc đua nơi người tham gia phải chạy, leo qua chướng ngại, bò trong bùn, và băng qua lửa. Sự kiện này có tới hơn 650.000 người hâm mộ trên Facebook. Ngày xưa, đàn ông vào bùn để kiếm sống. Giờ thì đàn ông trả tiền để được lấm lem bùn đất. Thật đáng kinh ngạc. Nhưng cũng thật rõ ràng: Nhu cầu đối diện thử thách không thể bị lý trí xóa nhòa. Nó là một phần máu thịt của người đàn ông – từ thuở hồng hoang đến tận hôm nay.

Cách Kích Hoạt “Công Tắc Thử Thách” Trong Cuộc Đời Bạn

Thật vậy, thử thách lớn nhất của người đàn ông hiện đại là tự thúc đẩy bản thân đối mặt với những thử thách nhỏ trong thời bình yên và đủ đầy — để chuẩn bị sẵn sàng cho thử thách lớn hơn, nếu – hoặc đúng hơn là khi – nó đến. Trong một thời đại mà thử thách bên ngoài không còn ập đến quá thường xuyên, người đàn ông phải tự tạo động lực từ bên trong để khai phá toàn bộ tiềm năng, tự mình dấn thân vào những cuộc thử thách có chủ đích.

Hàng thập kỷ trước, nhà tâm lý học Abraham Maslow đã đưa ra thuyết “tháp nhu cầu” nổi tiếng, mô tả những tầng bậc nhu cầu tăng dần của con người. Một khi con người đã thỏa mãn những nhu cầu cơ bản như ăn uống và chỗ ở, họ sẽ có tự do để vươn đến nhiều điều hơn trong cuộc sống, hướng tới đỉnh cao của kim tự tháp – đó là sự “tự hoàn thiện bản thân”.

Nghe thì có vẻ cao siêu, nhưng “tự hoàn thiện bản thân” thực chất chỉ là: “Điều gì người đàn ông có thể trở thành, anh ta nhất định phải trở thành.” Nói cách khác, một người đàn ông khi đạt đến đỉnh cao sẽ khai thác hết tiềm năng trong mình, trở thành phiên bản trọn vẹn nhất của chính anh ta. Hành trình ấy sẽ khác nhau với mỗi người – tùy theo tài năng, khả năng và ước mơ riêng biệt – nhưng điểm chung là, người đàn ông chỉ có thể chạm tới nó bằng cách tự tạo thử thách cho mình bất cứ khi nào có thể.

Nghe thì có vẻ phức tạp và áp lực, nhưng hãy nhớ điều cốt lõi trong “thuyết công tắc nam tính”: tất cả chỉ xoay quanh những điều nhỏ bé và đơn giản.

Tôi rất thích cách Steve Kamb từ Nerd Fitness nói về việc tìm kiếm thử thách trong cuộc sống: Hãy làm những việc khiến bạn thấy sợ. Đơn giản thế thôi. Cái gì khiến bạn không thoải mái, thì hãy lao vào mà làm.

Nếu lời khuyên đó vẫn còn quá mơ hồ với bạn, và bạn đang tìm một vài cách cụ thể để “bật công tắc thử thách” trong đời mình, dưới đây là một vài gợi ý:

Thử Thách Trí Tuệ

Nếu bạn đang học phổ thông hoặc đại học, đừng chọn những lớp dễ chỉ để lấy điểm cao cho nhẹ nhàng. Hãy chọn những môn khiến bạn phải động não thật sự.
Đọc sách và bài viết đi ngược với quan điểm của bạn, để mở rộng tư duy.
Đặt mục tiêu đọc những tác phẩm kinh điển của phương Tây. Tôi đã làm điều này suốt hai năm qua – nhiều lần bắt đầu rồi bỏ dở, nhưng trải nghiệm thật đáng giá. Một số cuốn nặng nề và khó đọc, nhưng nỗ lực thì luôn xứng đáng.
Học thiền. Hành trình làm dịu tâm trí rối loạn đòi hỏi nhiều kỷ luật và kiên nhẫn.
Nếu bạn giống tôi – chưa bao giờ giỏi toán – hãy học lại toán online miễn phí trên Khan Academy. Tôi mê trang này. Giờ tôi đang ôn lại cộng trừ nhân chia căn bản, nhưng cũng đang mong đến lúc được học tích phân, đạo hàm.
Chủ động nhận những công việc khó tại chỗ làm. Đừng là người suốt ngày trốn kỹ dưới bàn làm việc để khỏi bị giao nhiệm vụ.

Thử Thách Tâm Linh/Đạo Đức

Đặt mục tiêu cầu nguyện hoặc thiền định mỗi sáng và tối.
Thách thức bản thân đọc kinh sách ít nhất 10 phút mỗi ngày.
Cam kết dành vài tiếng mỗi tháng cho các hoạt động thiện nguyện.
Bắt đầu trích 10% thu nhập để dâng cúng cho nhà thờ hoặc tổ chức từ thiện.
Thử thách bản thân theo 13 đức hạnh của Benjamin Franklin.

Thử Thách Thể Chất

Tập một môn võ đối kháng như boxing hoặc MMA. Bay qua Thái mà tập luôn cũng được. Đừng chỉ tập cho vui – hãy đăng ký một trận đấu nghiệp dư thực sự.
Tham gia giải chạy vượt chướng ngại vật như Warrior Dash hay Tough Mudder.
Tập các bài rèn thể lực kiểu bóng bầu dục – mệt đứt hơi cũng làm.
Bắt đầu chế độ nhịn ăn gián đoạn (intermittent fasting).

Thử Thách Cảm Xúc/Xã Hội

Hàn gắn với ai đó bạn đã xa cách bấy lâu.
Dũng cảm mở lời trong cuộc trò chuyện khó mà bạn cứ né tránh.
Du lịch đến một nơi mà chẳng ai trong bạn bè bạn từng đến.
Nếu bạn sợ phát biểu trước đám đông, hãy tham gia nhóm Toastmasters. Ở đó bạn sẽ có nhiều cơ hội để luyện tập nói chuyện trước người khác.
Trò chuyện với một người lạ.
Người phụ nữ bạn muốn mời đi chơi bấy lâu rồi? Mời đi. Hôm nay luôn.
Ngưng sống để làm vừa lòng người khác.
Tìm ra tiếng gọi đích thực của đời mình.
Và cuối cùng, đừng “nên làm cái này, nên làm cái kia” nữa. Một trong những thử thách lớn nhất tôi từng vượt qua chính là dừng việc sống theo những điều tôi nghĩ “mình nên làm”, và bắt đầu sống theo điều tôi thật sự chọn.

5 Công Tắc Của Nam Tính: Di Sản

Bài viết trước trong loạt chủ đề này mở đầu bằng một sự thật đầy bất ngờ – chỉ khoảng 33% tổ tiên của chúng ta là nam giới. Và lần này, chúng ta cũng sẽ bắt đầu bằng một điều ngạc nhiên khác:

Khi con tàu Titanic chìm xuống đáy đại dương, tỷ lệ sống sót của những người đàn ông giàu có, thuộc khoang hạng nhất (34%), lại thấp hơn cả những người phụ nữ nghèo khó ở khoang hạng ba (46%).

Hầu hết mọi người đều biết rằng số lượng thuyền cứu sinh trên Titanic không đủ cho tất cả hành khách, và rằng những người giàu có thường được ưu tiên trước. Thế nhưng, những con số đã kể một câu chuyện khác lạ thường. Chuyện gì đã xảy ra? Nhiều người đàn ông giàu có đã chọn nhường chỗ trên thuyền cứu sinh cho phụ nữ – bất kể họ thuộc tầng lớp nào – và chấp nhận ở lại, cùng con tàu chìm vào lòng biển sâu.

Phụ nữ và trẻ em trước tiên. Có lẽ bạn đã nghe câu nói này từ khi còn bé, nghe nhiều đến mức chưa từng dừng lại để tự hỏi: Vì sao? Vì sao mạng sống của phụ nữ, từ xưa đến nay, vẫn luôn được coi trọng hơn mạng sống của đàn ông?

Sự Hi Sinh Của Đàn Ông

Câu trả lời cho điều này quay về những điều ta đã nói ở bài trước – về Công Tắc Thử Thách – và bắt nguồn từ sự khác biệt sinh học giữa nam và nữ. Một người phụ nữ chỉ có thể mang thai bởi một người đàn ông (trong một thời điểm), trong khi một người đàn ông lại có thể làm nhiều phụ nữ mang thai. Một nhóm có năm người đàn ông và một người phụ nữ thì không thể nào sinh ra nhiều đứa trẻ bằng một nhóm có năm người phụ nữ và một người đàn ông. Chính vì thế, trứng và tử cung của phụ nữ luôn được xem là quý giá hơn nhiều so với tinh trùng của đàn ông. Và cũng vì thế, cùng với sức mạnh thể chất vượt trội và xu hướng chấp nhận rủi ro nhiều hơn, đàn ông từ xưa đến nay luôn được “chỉ định” cho những công việc nặng nhọc và nguy hiểm nhất của xã hội – như săn bắn, như chiến tranh. Điều này đúng từ thời nguyên thủy cho đến tận ngày nay. Bởi nếu muốn tồn tại và phát triển, xã hội buộc phải bảo vệ phụ nữ.

Trong Thế chiến thứ Nhất, có tới 9,7 triệu binh sĩ – hầu hết là đàn ông – đã thiệt mạng. Con số ấy khiến người ta phải lặng đi: 10 triệu người đàn ông ra trận và mãi mãi không trở về. Một bi kịch khôn cùng, nhưng ở một mức độ nào đó, chúng ta dường như đã quen với điều đó. Thật khó mà tưởng tượng nếu 10 triệu người phụ nữ bị đưa ra chiến trường thay vào đó.

Trong các cuộc chiến ở Iraq và Afghanistan, có 6.026 quân nhân Mỹ hy sinh. Chỉ 2% trong số đó là phụ nữ.

Trong số hơn 6.000 người thiệt mạng do tai nạn lao động trong năm vừa rồi, 93% là đàn ông.

Chúng ta xúc động và tôn vinh những câu chuyện người đàn ông hy sinh thân mình để cứu lấy người vợ, như người chồng đã ôm trọn vợ mình trong cơn lốc xoáy ở Joplin và mất mạng vì hành động ấy. Nếu là câu chuyện ngược lại – người vợ hiến dâng mạng sống để bảo vệ chồng – hẳn ai cũng sẽ ngạc nhiên.

Ta vẫn thường nghe người dẫn bản tin hay phóng viên tường thuật về một tai nạn hay thảm họa nào đó bằng cách nói: “Trong số các nạn nhân thiệt mạng, có cả phụ nữ và trẻ em.” Có cả. Như thể cái chết của đàn ông là điều đã được mặc định, còn cái chết của phụ nữ khiến nỗi đau trở nên nghiêm trọng hơn.

Thế nên ta có thể dễ dàng thấy được hậu quả thực tế của sự “có thể thay thế” này – đàn ông từ lâu đã được kỳ vọng gánh vác những công việc nguy hiểm nhất cho xã hội và không ít người đã ngã xuống vì điều đó. Nhưng có bao giờ bạn tự hỏi: hệ thống này đã ảnh hưởng đến tâm hồn, đến suy nghĩ sâu thẳm bên trong của người đàn ông như thế nào chưa?

Khát Vọng Trường Tồn

Khi tôi và Kate bắt đầu nói đến chuyện sinh con, cô ấy hỏi tôi vì sao tôi muốn có con. Tôi trả lời đại khái rằng: “Anh thích ý nghĩ rằng sau khi mình không còn nữa, vẫn sẽ có một phần của anh tiếp tục tồn tại trên thế gian này.”

Cô ấy nhìn tôi, ngỡ ngàng.

“Gì vậy? Em chưa bao giờ nghĩ như vậy sao?” – tôi hỏi.

Cô ấy chưa từng. Với cô, việc có con là cách thể hiện tình yêu của hai người, là một điều để yêu thương, là tất cả những gì xoay quanh tình yêu.

Đàn ông từ lâu đã đặc biệt quan tâm đến khái niệm di sản. Và cũng dễ hiểu thôi. Trong thâm tâm, ta luôn biết mình có thể bị thay thế. Ta hiểu rằng nếu bổn phận gọi tên, có thể ta sẽ phải hi sinh, có thể là khi còn đang ở độ tuổi rực rỡ nhất, để bảo vệ bộ tộc, bảo vệ người mình yêu. Cùng lúc đó, bản năng nguyên thủy trong ta mách rằng mình có thể sẽ không bao giờ được làm cha. Di sản sinh học không phải là điều đảm bảo.

Vậy nên, chúng tôi – những người đàn ông – hướng tới việc tạo ra những điều không sống động, những điều có thể mang lại giá trị cho cuộc đời. Thời gian thì ngắn ngủi, và ta khao khát để lại dấu ấn của mình, dù nhỏ bé, trên thế giới này. Ta mong muốn một chút bất tử. Và hành động sáng tạo – việc một người đàn ông tạo ra thứ trước đó chưa từng tồn tại – chính là điều thiêng liêng nhất, gần với Thượng Đế nhất mà một người đàn ông có thể làm.

Dù có thể ta chỉ lướt qua cuộc đời này như làn gió thoảng, nhưng ta vẫn hy vọng rằng, sau khi mình rời đi, thế giới – dù chỉ một góc nhỏ thôi – sẽ khác đi một chút, bởi vì đã từng có mình hiện diện nơi đây.

Sáng tạo nhiều hơn, tiêu thụ ít lại

Dĩ nhiên, kể cả khi bạn không tin vào lý thuyết có phần triết lý và cá nhân của tôi về cội nguồn sâu xa trong khát vọng để lại di sản của người đàn ông, thì vẫn có những lý do rất thực tế cho sự hình thành của mong muốn này.

Thời xa xưa, khi loài người còn sống theo bầy đàn và chưa định cư lâu dài với nông nghiệp, các bộ lạc thường mang tính bình đẳng rất cao. Phụ nữ đi hái quả và hạt, còn đàn ông thì săn bắt thú rừng. Các nhà nhân chủng học cho rằng, sự đóng góp của cả hai giới cho bộ tộc khi ấy là ngang bằng nhau.

Nhưng phụ nữ có một điều đặc biệt hơn: họ sinh con. Vậy đàn ông phải làm gì để có được một sự đóng góp tương xứng? Khi phụ nữ đã gánh vác thiên chức sinh nở, thì đàn ông buộc phải làm nhiều hơn ở lĩnh vực lao động và sáng tạo – để cân bằng.

Điều này quay trở lại điều mà chúng ta đã từng đề cập: phụ nữ từ xưa đến nay thường được công nhận vị thế một cách tự nhiên, còn đàn ông thì phải không ngừng chứng minh bản lĩnh của mình. Một người phụ nữ, khi mang thai và sinh con, gần như bắt buộc phải trưởng thành. Nhưng với đàn ông, cần có một cú hích từ bên ngoài để thoát khỏi tâm lý ỷ lại, để trưởng thành thật sự.

Chính vì vậy, theo nhà xã hội học Steven L. Nock, dấu hiệu của một người đàn ông thực thụ chính là việc anh ta tạo ra nhiều hơn mức anh ta tiêu thụ. Anh ấy có đang góp phần làm giàu, làm mạnh thêm cho cộng đồng không? Khi rời khỏi thế gian này, anh có để lại điều gì giúp bộ tộc trở nên tốt đẹp hơn không? Hay anh chỉ là một kẻ lười biếng, sống bám? Từ Đông sang Tây, các nền văn minh cổ đại đều có chung một quan điểm: kẻ thứ hai kia – không phải là một người đàn ông đích thực.

Những rào cản hiện đại ngăn trở khát vọng để lại di sản

Ngày nay, chúng ta rất hiếm khi nghe đến hai chữ “di sản”. Có nhiều lý do cho điều đó.

Trước hết, chúng ta đang sống trong một xã hội quá đỗi đặt nặng hiện tại. Chúng ta thiếu cảm nhận về lịch sử, thiếu hiểu biết về những gì đã đến trước mình. Có vẻ như chúng ta đang sống trong một thế giới tự cho mình là duy nhất, là trung tâm, là tất cả. Ta không nhìn mọi thứ trong dòng chảy dài rộng của thời gian. Và bởi không ý thức được di sản mà tổ tiên đã để lại cho mình, nên ta cũng không còn thấy giá trị của việc để lại một điều gì đó cho mai sau.

Thứ hai, đây là một nền văn hóa cố gắng tự thuyết phục mình rằng con người có thể sống mãi. Chúng ta sùng bái tuổi trẻ, cố giữ nét thanh xuân càng lâu càng tốt, giấu đi những người già, và quay mặt khỏi cái chết. Càng phủ nhận sự thật về cái chết, ta càng thiếu động lực để xây dựng điều gì đó có thể trường tồn. Vì nếu ta đã tự lừa mình rằng mình sẽ luôn tồn tại, thì đâu cần để lại gì sau lưng?

Thứ ba, chúng ta sống trong một xã hội của sự vứt bỏ. Mọi thứ đều được thiết kế để dùng nhanh, rồi bỏ. Mỗi bước tiến công nghệ lại nhanh chóng bị thay thế bởi một thứ “tốt hơn, mới hơn”. Vì thế, ta dần đánh mất niềm tin rằng điều gì đó có thể thực sự bền lâu. Rồi ta nghĩ: “Thôi vậy… có cố gắng gì thì thứ mình tạo ra cũng sớm lỗi thời thôi mà.”

Và cuối cùng, ta đang sống trong một xã hội thiếu kiên nhẫn trầm trọng. Ta muốn mọi thứ xảy ra ngay lập tức. Chờ máy tính khởi động cũng đủ làm ta phát điên. Nhưng để xây dựng một di sản thì cần rất nhiều thời gian, thậm chí là cả cuộc đời. Và quan trọng hơn nữa: thành quả từ nỗ lực của ta có thể sẽ không xuất hiện cho đến khi ta đã không còn. Nói về sự thỏa mãn tức thì, đây có lẽ là cú “dội gáo nước lạnh” đích thực.

Bật Công Tắc Di Sản Trong Cuộc Đời Bạn

“Nhưng con người chưa thực sự chết khi thế gian – vừa là mẹ, vừa là tấm bia tưởng niệm – vẫn còn đó. Tên tuổi anh có thể bị quên lãng, nhưng hơi thở anh từng hít vẫn còn lay động đỉnh thông trên núi, tiếng nói anh từng thốt vẫn vang vọng trong không gian; những ý nghĩ được sinh ra từ trí óc anh, hôm nay chúng ta thừa hưởng; đam mê của anh là nguồn sống của chúng ta; niềm vui, nỗi buồn anh từng trải, nay đã trở thành những người bạn thân thuộc – và cái kết thúc mà anh từng hoảng sợ, chắc chắn rồi cũng sẽ tìm đến với chúng ta.

Thật vậy, vũ trụ này đầy rẫy những hồn ma – không phải là bóng ma trắng toát nơi nghĩa trang – mà là những yếu tố không thể dập tắt của một đời người, một khi đã hiện diện, sẽ chẳng bao giờ biến mất, dù có hòa tan, đổi thay, rồi lại đổi thay mãi mãi.”
— H. Rider Haggard, Mỏ Vàng Của Vua Solomon

Di sản là gì? Với tôi, câu trả lời rất đơn giản, rút ra từ những năm tháng còn sinh hoạt Hướng đạo: Hãy để lại nơi cắm trại sạch sẽ và tốt đẹp hơn khi bạn đến. Cuộc sống cũng vậy. Để lại di sản nghĩa là bất cứ nơi nào bạn từng đặt chân đến, bất kỳ ai bạn từng gặp gỡ – bạn đều để lại nơi đó, con người đó, một chút tốt lành hơn trước.

Nhiều người đàn ông sẽ nói: con cái chính là di sản lớn nhất đời họ. Và điều đó thật tuyệt vời. Nhưng như chúng ta đã bàn trước đó, tôi tin rằng đàn ông còn mang trong mình một khát vọng bẩm sinh: để lại một điều gì đó cho cả thế giới xung quanh, vượt ra ngoài vòng tròn gia đình.

Thật ra, việc sinh con và việc tạo ra giá trị cho thế giới có một điểm tương đồng thú vị: cả hai đều liên quan đến hạt giống của người đàn ông. Với sinh học, hàng ngàn tinh trùng lao vào cuộc đua đến trứng – chỉ một kẻ chiến thắng. Còn với sáng tạo, hàng ngàn ý tưởng, hàng ngàn nỗ lực vun trồng có thể rơi vào đất cằn, nhưng chỉ cần một vài trong số đó bén rễ – thế là đủ để nảy mầm sự sống.

Vậy nên, mỗi người đàn ông nên sống như Johnny Appleseed – một người rải hạt giống sáng tạo khắp mọi nơi anh đi qua, và đủ bình tâm để hiểu rằng: có những hạt giống sẽ không đơm hoa kết trái cho đến rất lâu sau khi anh đã rời đi. Việc ấy cần có sự kiên nhẫn. Và cần một đức tin – tin rằng sự hiện diện của mình không là vô nghĩa, tin rằng thế giới đã thay đổi, dù chỉ một chút, nhờ vào việc mình từng sống nơi đây.

Tôi đã rất bất ngờ khi bài Manvotional tuần trước – Đối diện với những sai lầm trong đời – lại được chia sẻ đến hơn 1.000 lần trên Facebook. Trích đoạn ấy đến từ một cuốn sách viết từ năm 1909, của William George Jordan. Có thể, thời sinh thời, sách ông được đón đọc nồng nhiệt, điều đó thật đẹp. Nhưng điều kỳ diệu hơn cả, là sau hơn 100 năm, những dòng chữ ấy vẫn đang chạm vào trái tim hàng ngàn người, qua một nền tảng công nghệ mà ông thậm chí còn chưa từng tưởng tượng đến. Ngồi trước màn hình máy tính, trong một ngày mưa ảm đạm, gõ ra từng con chữ… bạn có tưởng tượng được rằng, một thế kỷ sau, ai đó sẽ tìm được cảm hứng từ chính những điều bạn viết hôm nay không? Đó, chính là di sản.

Và di sản không chỉ đến từ những vật thể hữu hình hay trang sách in chữ. Di sản có thể là một ý tưởng, một doanh nghiệp, một truyền thống, một suy nghĩ… bất kỳ điều gì khiến người khác thay đổi, khiến thế giới thay đổi – dù chỉ một chút – và có thể truyền đi, có thể trường tồn.

Có vô vàn cách giản dị để bạn bắt đầu tạo nên di sản của riêng mình. Bởi vì không ai trong chúng ta biết được: một lời động viên, một câu nói đúng lúc, cũng có thể thay đổi cuộc đời ai đó – và từ đó, thay đổi cả dòng chảy của lịch sử, góp thêm một chút giá trị cho cuộc sống này.

Dưới đây là vài gợi ý nhỏ để bạn gieo mầm di sản mỗi ngày:

• Viết nhật ký
• Thành lập một câu lạc bộ về nam tính ở trường đại học hoặc phổ thông
• Bắt đầu một truyền thống mới trong hội nhóm của bạn
• Từng bước khởi nghiệp với ý tưởng riêng
• Viết blog
• Làm người cố vấn – trở thành anh lớn trong chương trình kết nối, huấn luyện bóng chày cho thiếu nhi, hướng dẫn người mới ở chỗ làm...
• Chia sẻ suy nghĩ của bạn trong một nhóm trí tuệ cùng phát triển (Master Mind Group)
• Khởi xướng một nhóm học Kinh Thánh hoặc nhóm sinh hoạt nhỏ ở nhà thờ
• Tìm cách cải tiến công việc hiện tại để mọi thứ vận hành hiệu quả hơn
• Tự tay đóng một món đồ – như bàn ghế, hộp đựng kỷ vật – để đời con bạn có thể truyền lại cho cháu chắt sau này
• Khởi động một chương trình cộng đồng – như giải đấu thể thao phong trào, chiến dịch tái chế rác thải...
• Dành thời gian mày mò, sáng chế một thứ gì đó

Những cách khác để một người đàn ông tạo nên di sản là gì? Còn bạn, bạn đang làm gì để xây dựng di sản của riêng mình?

5 Công Tắc Của Nam Tính: Người Chu Cấp

“Một người đàn ông nên là người biết chu cấp.”

Câu nói ấy hẳn ai cũng từng nghe qua – và nó vẫn còn được nhắc đến khá phổ biến, kể cả trong xã hội hiện đại ngày nay. Khi ai đó nói rằng đàn ông phải biết “chu cấp”, điều họ thường ngụ ý là: anh ấy cần có một công việc ổn định, thu nhập tốt, đủ để lo cơm áo, mái nhà, và đôi chút tiện nghi cho vợ con.

Khái niệm về “người chu cấp” này đã ăn sâu vào nhận thức xã hội, và cả vào tâm trí của cánh đàn ông. Thậm chí, khi một người đàn ông mất việc – đồng nghĩa với việc mất đi vai trò chu cấp – họ thường rơi vào lo lắng, khủng hoảng, trầm cảm.

Vậy rốt cuộc, có phải chỉ cần kiếm được nhiều tiền là đã “bật được” công tắc nam tính này không? Nếu đúng thế, thì trong thời đại mà vợ chồng cùng nhau kiếm sống, liệu công tắc ấy có còn ý nghĩa? Còn những ông bố ở nhà chăm con thì sao – chẳng lẽ họ không phải là người chu cấp?

Sự thật là… việc “mang thịt về nhà” chưa hẳn đã phản ánh đúng bản chất sâu xa của công tắc này.

Chu cấp – Thời nguyên thủy

Trong loạt bài 5 Công Tắc Của Nam Tính, chúng ta đã cùng nhau lần ngược thời gian, trở về những ngày đầu của loài người để khám phá những động lực nguyên sơ vẫn âm thầm định hình tâm lý người đàn ông hiện đại.

Ở bài trước, ta từng nhắc rằng trong xã hội nguyên thủy, đàn ông và phụ nữ đều đóng góp tương đối ngang bằng cho bộ tộc. Phụ nữ hái lượm hạt giống, quả dại; đàn ông săn bắt thú lớn. Thật ra, trong phần lớn chiều dài lịch sử nhân loại, cả nam lẫn nữ đều phải lao động để duy trì kinh tế gia đình. Hình ảnh người vợ quanh quẩn trong nhà, chờ chồng về sau một ngày làm việc vất vả bên ngoài thực ra là một khái niệm khá mới – chỉ bắt đầu xuất hiện phổ biến ở phương Tây vào thế kỷ 19. Và ngay cả khi ấy, mô hình “chồng đi làm, vợ ở nhà” cũng chỉ dành cho tầng lớp trung lưu hoặc thượng lưu. Đa số các gia đình đều phải lao động cùng nhau để đủ sống.

Vậy thì liệu ta có thể có một định nghĩa rộng hơn – và chính xác hơn – về việc “chu cấp”?

Hiểu đúng về sự chu cấp: cái nhìn từ ngữ nguyên

Để trả lời cho câu hỏi ấy, ta hãy thử nhìn vào gốc rễ của từ “provide” (chu cấp). Theo Từ điển Ngữ nguyên Trực tuyến, từ này bắt nguồn từ tiếng Latinh providere, có nghĩa là: “nhìn về phía trước, chuẩn bị, cung cấp”, từ pro- (phía trước) và videre (nhìn thấy – cũng là gốc của từ vision trong tiếng Anh).

Từ điển Ngữ nguyên của Tiếng Anh bổ sung thêm: “Hành động với tầm nhìn xa; nghĩa đen: nhìn trước để chuẩn bị.”

Tôi rất thích cách hiểu này về việc chu cấp. Thay vì định nghĩa giá trị người đàn ông chỉ qua mức lương, ta có thể nhìn sâu hơn: một người đàn ông thật sự “chu cấp” khi anh ấy có một tầm nhìn cho cuộc đời mình, biết dẫn dắt gia đình theo tầm nhìn ấy, và luôn sẵn sàng chuẩn bị trước cho những cơn bão của cuộc đời.

 

Người Đàn Ông – Người Trinh Sát

Thuở hồng hoang, “nhìn về phía trước” không chỉ là một lối tư duy – nó là một vai trò sinh tồn: người đàn ông là trinh sát của bộ tộc. Họ là những người canh gác, tiên phong. Là trinh sát, họ băng qua địa hình hiểm trở, đi trước (hoặc sau cùng) phụ nữ và trẻ em, dõi mắt ra xa, quét ngang đường chân trời để phát hiện những hiểm họa cần tránh.

Vai trò này vẫn còn tồn tại ở nhiều bộ tộc hiện đại mang dấu ấn nguyên thủy – thậm chí, còn được quan sát thấy ở loài tinh tinh:

“Khi người Bushmen di chuyển, họ đi thành một hàng dọc. Người đàn ông đi đầu, quan sát dấu chân của thú dữ, rắn rết hay những mối nguy khác. Phụ nữ và trẻ em luôn ở vị trí an toàn hơn, ở giữa. Điều này khiến người ta liên tưởng đến loài tinh tinh – khi băng qua những đoạn đường nguy hiểm, như một con đường đất do con người tạo ra, những con đực trưởng thành sẽ đi đầu và đi cuối, trong khi con cái và con non nằm ở giữa. Thậm chí, con đực đầu đàn còn đứng canh chừng bên vệ đường cho đến khi tất cả đã qua an toàn.”
— Frans De Waal, Thời Đại Của Sự Đồng Cảm

Chúng ta dường như đều hiểu một cách tự nhiên điều này. Nam giới thường mạnh mẽ hơn về thể chất, nên họ là người đảm nhiệm vai trò bảo vệ. Nhưng không chỉ nhờ vào sức mạnh – người đàn ông còn sở hữu một năng lực bẩm sinh đặc biệt phù hợp với vai trò trinh sát: một bộ não được thiết kế để nhìn xa, và dẫn đường.

Bộ não của người trinh sát

Khi chúng ta còn nằm trong bụng mẹ, cơ thể bé xíu của ta đã bắt đầu được “điều chỉnh” bằng những dòng hormone khác nhau. Theo cuốn The Male Brain, có hai hormone – anti-Mullerian và testosterone – đã tác động mạnh mẽ lên cấu trúc não bộ của bào thai nam, giúp hình thành những chức năng đặc trưng như: hành vi khám phá, kiểm soát cơ bắp, khả năng vận động, kỹ năng không gian, và cả những trò chơi vận động mạnh.

Bộ não nam giới đặc biệt nhạy bén với các kỹ năng thị giác – không gian. Đàn ông thường giỏi hơn phụ nữ trong việc tưởng tượng vật thể trong không gian 3 chiều, theo dõi các vật thể chuyển động, ước tính tốc độ, kích thước và vị trí của chúng. Họ cũng có tầm nhìn xa hơn, nhạy cảm hơn với các vật thể xuất hiện trong tầm mắt, và đặc biệt nhanh chóng phát hiện những chuyển động nhỏ nhất. Nghiên cứu còn cho thấy mức testosterone cao có liên hệ với tốc độ xử lý hình ảnh nhanh hơn.

Chính nhờ vào những khả năng này mà nam giới có lợi thế khi định vị phương hướng, quan sát địa hình, hay xác định vị trí – những kỹ năng cực kỳ thiết yếu khi săn mồi hoặc ra trận.

Không chỉ thế, bộ não nam còn sở hữu một vùng gọi là dorsal premammillary nucleus – vùng “bảo vệ lãnh thổ” – lớn hơn so với não nữ. Phần này giúp đàn ông nhanh chóng nhận biết các thách thức xâm phạm từ những kẻ khác. Ngoài ra, amygdala (trung tâm báo động nguy hiểm) của đàn ông cũng lớn hơn, khiến họ nhạy cảm hơn với các mối đe dọa tiềm ẩn – không chỉ cho bản thân mà còn cho những người họ yêu thương.

Bộ não của người lần dấu

Những thiên hướng bẩm sinh này không chỉ giúp người đàn ông trở thành người dò đường hay trinh sát, mà còn có thể là nền tảng cho một khả năng còn sâu sắc hơn: tầm nhìn về tương lai.

Trong Born to Run, tác giả Christopher McDougall kể lại trải nghiệm của Louis Lisenberg – một người hiện đại nhưng đã dành thời gian học cách theo dấu và săn mồi theo lối nguyên thủy cùng tộc người Bushmen ở sa mạc Kalahari. Louis đã rút ra một điều sâu sắc:

“Ngay cả khi bạn đã học được cách đọc mặt đất, thì bạn vẫn chưa biết gì cả; cấp độ tiếp theo là theo dấu mà không cần dấu vết – một trạng thái tư duy cao hơn, được gọi là săn mồi giả định. Cách duy nhất để làm được điều này, Louis phát hiện, là phải tách mình ra khỏi hiện tại và đặt mình vào tương lai – nhập tâm vào con vật mà bạn đang theo dấu. ‘Khi lần theo dấu một con thú, bạn phải nghĩ như nó để đoán được nó sẽ đi đâu,’ Louis nói. ‘Khi nhìn vào dấu chân nó để lại, bạn phải hình dung chuyển động của nó – và cảm nhận chuyển động ấy ngay trong cơ thể mình. Bạn bước vào một trạng thái như xuất thần, tập trung đến độ quên cả thân thể mình. Thật ra điều này rất nguy hiểm, vì bạn có thể cứ thế mà đẩy mình đi mãi… cho đến khi ngã quỵ.’”

Hình ảnh hóa… sự thấu cảm… tư duy trừu tượng… khả năng nhìn xa – chẳng phải đó chính là nền tảng của khoa học, y học, nghệ thuật sáng tạo mà chúng ta đang dùng ngày nay sao? Ngoại trừ phần ngất xỉu ra thì…

“Khi lần theo dấu vết, bạn đang tạo ra chuỗi nhân quả trong tâm trí, bởi vì bạn không thực sự thấy con vật đã làm gì – bạn tưởng tượng, bạn dự đoán.” – Louis nhận ra.

 Bộ Não Có Tư Duy Hệ Thống

Như đã chia sẻ trong những bài viết trước, sự chênh lệch về cơ hội sinh sản giữa nam và nữ trong thời nguyên thủy (phụ nữ có gấp đôi khả năng truyền lại bộ gen của mình so với nam giới) đã khiến đàn ông phải đối mặt với những thử thách lớn để giành lấy vị thế “nam alpha”, từ đó gia tăng khả năng sinh sản của mình. Cũng vì lý do này, đàn ông thường tham gia vào những cuộc săn bắt động vật lớn, những trận chiến cam go, và các chuyến thám hiểm đầy hiểm nguy. Những hoạt động này thường diễn ra trong các nhóm đông người, tạo nên một hệ thống xã hội riêng biệt dành cho nam giới – khác hẳn với phụ nữ, những người gắn bó gần nhà và vun vén cho gia đình. Phụ nữ ít có mối quan hệ xã hội hơn, nhưng các mối quan hệ ấy lại sâu sắc, thân mật. Trong khi đó, đàn ông có nhiều mối quan hệ hơn, nhưng phần lớn chỉ dừng lại ở mức xã giao, không quá gắn bó.

Chính vì vậy, đàn ông có xu hướng suy nghĩ và hành động trong những hệ thống lớn, và bộ não của họ cũng phát triển theo hướng đó. Có rất nhiều điều thú vị rút ra từ đây – một lần nữa, tôi xin gợi ý bạn tìm đọc quyển Is There Anything Good About Men? của tiến sĩ Baumeister – nhưng trong khuôn khổ bài viết này, điều quan trọng nhất là: bộ não của nam giới phát triển với động lực thiên về “tư duy hệ thống”, còn não bộ của phụ nữ thì nghiêng về “đồng cảm và thấu hiểu”.

Nhà tâm lý học Simon Baron-Cohen (không phải anh chàng đóng vai Borat đâu nhé), người đưa ra học thuyết “tư duy hệ thống – tư duy đồng cảm” sau khi nghiên cứu về chứng tự kỷ (ông cho rằng tự kỷ chính là biểu hiện cực đoan của bộ não nam giới – thiên về tư duy hệ thống nhưng thiếu khả năng đồng cảm), tin rằng đây chính là điểm khác biệt cốt lõi giữa hai giới.

Tiến sĩ Baron-Cohen định nghĩa “hệ thống” là bất kỳ điều gì có thể được vận hành theo nguyên lý: đầu vào – quy tắc – đầu ra. Tức là dựa trên logic "nếu – thì": nếu tôi làm điều này, thì kết quả sẽ là thế kia. Theo ông, tư duy hệ thống giúp tổ tiên loài người hiểu được các quy luật tự nhiên như thời tiết, sự vận động của các vì sao, hay tập tính di cư của các loài động vật – những kiến thức rất quan trọng trong việc nuôi sống và bảo vệ cộng đồng. Tư duy này cũng hữu ích trong các cuộc đấu tranh giành vị thế xã hội trong bộ tộc. Nhớ rằng, từ thuở xa xưa, nếu một người đàn ông muốn tăng khả năng di truyền bộ gen của mình, anh ta phải nổi bật hơn những người khác. Bộ não thiên về tư duy hệ thống đã giúp tổ tiên chúng ta vạch ra chiến lược để vươn lên vị trí cao nhất trong trật tự xã hội.

Công Tắc Của Người Cung Cấp

Bộ não thám hiểm. Bộ não truy vết. Bộ não hệ thống. Tất cả những điều ấy cuối cùng gom lại thành một điều: Công tắc của Người Cung Cấp. Đàn ông mang trong mình một nhu cầu bẩm sinh: luôn hướng về phía trước, lên kế hoạch, chuẩn bị, và xây dựng chiến lược. Nói cách khác, đàn ông sinh ra đã mang trong mình một tầm nhìn – khát khao được “chu cấp”.

Dù ngày nay chúng ta không còn phải đi săn linh dương nữa, nhưng bộ não vẫn được lập trình để tìm kiếm, quan sát, nhận biết, và hoạch định lâu dài. Những hoạt động này chủ yếu được điều khiển bởi bán cầu trái của não, và được kích hoạt bởi dopamine – chất dẫn truyền thần kinh mà khoa học đã chứng minh là có ảnh hưởng mạnh mẽ hơn đến não bộ nam giới so với nữ giới.

Khác với những “công tắc nam tính” mà chúng ta đã bàn đến trước đó – như di sản, thử thách hay thể chất – không phải lúc nào cũng được kích hoạt trong đời sống hiện đại, thì công tắc này lại rất dễ được bật lên. Chỉ là… nó thường bị kích hoạt theo những cách không mấy hiệu quả. Mà thứ gì đang khiến nó bật? Công nghệ và… trò chơi điện tử.

Các nghiên cứu đã chỉ ra rằng trò chơi điện tử kích thích vùng não chịu trách nhiệm về phần thưởng ở nam giới nhiều hơn nữ giới – và điều này khiến dopamine được giải phóng, mang lại cảm giác phấn khích. Có lẽ đó là lý do tại sao đàn ông thường chơi game nhiều hơn, và cũng dễ “nghiện” hơn phụ nữ. Game đánh đúng vào những điểm mạnh đặc trưng của não bộ nam giới: tốc độ xử lý hình ảnh cao, khả năng định hướng và xây dựng bản đồ trong trí óc, nhận diện mẫu hình, và đặc biệt là tư duy chiến lược – tất cả đều cần đến khả năng tư duy hệ thống. Không chỉ trò chơi điện tử, mà các trò chơi như cờ tướng, cờ vua, trò nhập vai như Dungeons and Dragons, hay các giải thể thao ảo cũng đều đòi hỏi tư duy này – và không ngạc nhiên khi đàn ông quan tâm đến chúng nhiều hơn phụ nữ.

Mỗi khi tôi nhắc đến game, mọi người thường nghĩ tôi đang phản đối. Nhưng không phải vậy. Tôi đã chơi game từ bé, và sau một thời gian dài ngưng, tôi vừa mua lại một chiếc Xbox cũ để chơi LA Noire (trò này thật sự rất thú vị!). Nhưng thú thật, từ lúc mua về, tôi chơi chưa tới một tiếng mỗi tuần – vì còn quá nhiều việc quan trọng hơn. Vậy nên, với tôi, game không phải là điều xấu – chỉ là nó nên được đặt ở cuối danh sách ưu tiên của một người đàn ông. Game giống như món tráng miệng – chỉ nên thưởng thức vừa phải. Vì thế, game không thể nào thực sự bật được công tắc của người cung cấp. Nó giống như ăn một chiếc bánh ngọt khi đang đói: có thể no trong chốc lát, nhưng sau đó lại càng đói hơn. Cái bạn thực sự cần là một bữa ăn đủ đầy – thứ nuôi dưỡng cơ thể và xây đắp tương lai.

Bật công tắc của người cung cấp có nghĩa là dùng hết thảy khả năng đặc biệt của bộ não nam giới để hoàn thiện bản thân, sống đúng với tiềm năng mình có, và dẫn dắt những người mình có trách nhiệm chăm lo.

Tầm Quan Trọng Của Tầm Nhìn

Trong các bộ lạc thổ dân châu Mỹ, người ta thường gửi những chàng trai trẻ vào rừng sâu để thực hiện hành trình tìm kiếm tầm nhìn – một nghi thức giúp họ xác định rõ con đường đời mình sẽ đi từ đó về sau.

Có một sự khôn ngoan sâu sắc trong truyền thống ấy. Bởi vì, có một tầm nhìn cho cuộc đời mình là điều vô cùng thiết yếu. Nếu không có, ta chẳng khác nào con thuyền không lái – cứ mặc sóng cuốn đi mà không biết mình đang trôi về đâu. Những người đàn ông không có tầm nhìn thường cảm thấy cuộc đời cứ giáng xuống mình những tai ương bất ngờ – Tại sao tôi bị đuổi việc? Tại sao vợ tôi bỏ đi? Tại sao tôi đã ba mươi mà vẫn sống cùng bố mẹ? Sao tôi lại nợ nần chồng chất thế này? Tại sao mọi chuyện lại ra nông nỗi này? Những người đàn ông ấy chỉ sống trong khoảnh khắc hiện tại, giống như chú ve sầu trong câu chuyện ngụ ngôn của Aesop – khi mùa đông đến, họ trở tay không kịp, hoang mang, lạc lõng, run rẩy trong giá lạnh.

Ngược lại, người đàn ông có tầm nhìn luôn nhìn về phía trước. Anh ta lên kế hoạch. Anh ta biết mình muốn ở đâu sau 5 năm, 10 năm, hay thậm chí là 50 năm nữa. Anh ta biết cách gom nhặt, sắp xếp và phân tích những “dữ liệu” của cuộc đời mình để hiểu rõ mình cần làm gì, và phải sống ra sao để đến được nơi mình muốn đến. Anh ta biết nhìn nhận điều gì đang hoạt động hiệu quả trong cuộc sống, điều gì không, và sẵn sàng loại bỏ những thứ cản bước mình. Anh ta luôn dõi theo đường chân trời, dự đoán điều gì đang đến gần, và chuẩn bị tâm thế để ứng phó nếu tình huống A, B hay C xảy ra. Anh ta nuôi dưỡng một sự tỉnh thức lành mạnh. Anh ta hiểu rõ những điểm yếu, cám dỗ, hay cạm bẫy của riêng mình – những “loài thú săn mồi” có thể phá hỏng cuộc đời và làm độc mối quan hệ. Và khi thấy dấu hiệu của chúng, anh ta lập tức cảnh giác và quay đi, không do dự.

Bật Công Tắc Người Cung Cấp

Nếu bạn là một người đàn ông độc thân, bạn cần có một tầm nhìn cho riêng mình. Còn nếu bạn đã có gia đình, bạn cần có tầm nhìn cho bản thân và cho cả gia đình mình. Phụ nữ không cần một người chồng độc đoán, gia trưởng, nhưng họ cũng không muốn suốt ngày phải kéo lê một người chồng uể oải, thiếu chủ động. Họ mong muốn một người đàn ông biết mình muốn gì, biết chủ động, biết đưa ra quyết định và có phương hướng rõ ràng trong cuộc sống. Một người luôn dò đường phía trước để chăm lo cho gia đình và đưa họ vượt qua những giông bão cuộc đời. Đôi khi tôi cũng từng ngồi với vợ và thổ lộ rằng mình cảm thấy không vui, và cô ấy hỏi: "Anh thực sự muốn gì trong đời? Điều gì mới khiến anh hạnh phúc?" – và tất cả những gì tôi có thể trả lời là: "Anh không biết..." Đó là sự thất bại của tầm nhìn. Và là sự thất bại trong vai trò người cung cấp.

Có tầm nhìn nghĩa là không ngừng mở rộng nhận thức – cả về bản thân lẫn thế giới xung quanh. Người đàn ông có tầm nhìn hiểu rõ điểm mạnh, điểm yếu của mình, hiểu cách thế giới vận hành, và biết điều gì làm con người hành động. Anh ta đứng từ nơi cao, nhìn bao quát cả vùng đất, xác định điểm đến, và từng bước tìm ra con đường dẫn mình đến đó. Rồi anh ta dẫn đường, vượt chướng ngại, và không ngừng tiến bước cho đến khi chạm đích.

Một vài gợi ý để khơi dậy “Người Trinh Sát” bên trong bạn và bật công tắc của Người Cung Cấp:

• Tìm ra những giá trị cốt lõi của bạn
• Vạch ra một bản thiết kế cho cuộc đời mình
• Viết nhật ký hằng ngày
• Dành thời gian ở một mình – có thể là leo núi, cắm trại qua đêm hoặc thuê một căn phòng khách sạn yên tĩnh
• Tìm ra thiên hướng nghề nghiệp đích thực của bạn
• Lên lịch trình cho mỗi ngày
• Học cách sống trọn vẹn với từng khoảnh khắc
• Thiền định hoặc cầu nguyện
• Mỗi tối, viết ra những mục tiêu của bạn
• Tạm rời xa công nghệ định kỳ để “giải độc” và làm mới tâm trí
• Đọc tiểu sử của những người đàn ông vĩ đại – qua đó, bạn có thể nhìn thấy rõ hơn cuộc đời mình, hiểu một người đàn ông có thể làm được những gì, và học hỏi từ những con đường mà họ đã đi
• Tạo một thói quen buổi sáng khiến bạn hào hứng bắt đầu ngày mới
• Tắt radio trên đường đi làm và suy nghĩ về những điều bạn muốn hoàn thành trong ngày
• Luôn mang theo một cuốn sổ tay nhỏ để ghi lại ý tưởng và việc cần làm
• Rèn luyện trí nhớ – học thuộc một bài thơ hoặc nhớ tên người khác
• Theo dõi các dữ liệu trong đời sống – ghi lại mức tạ bạn nâng khi tập gym, viết ra những gì bạn ăn, hay dùng các công cụ như “Joe’s Goals” để theo dõi thói quen mới và mục tiêu
• Tìm hiểu thêm về tâm lý học, các mối quan hệ, ngôn ngữ cơ thể,...
• Nắm rõ những kiến thức cơ bản về bảo hiểm sức khỏe và kế hoạch hưu trí (chúng tôi sẽ có bài viết riêng về chủ đề này)
• Tạo một ngân sách cá nhân và nắm rõ tình hình tài chính của mình
• Bắt đầu xây dựng quỹ dự phòng
• Chuẩn bị cho những tình huống khẩn cấp và học kỹ năng sinh tồn – như sử dụng vũ khí, đóng gói túi khẩn cấp, hay nhận diện thức ăn ngoài thiên nhiên
• Nếu bạn có gia đình, hãy tổ chức các buổi họp mặt gia đình định kỳ (chúng tôi sẽ viết bài chi tiết sau)
• Trò chuyện riêng với từng đứa con để hiểu điều gì đang diễn ra trong thế giới nhỏ bé của chúng – những lúc lái xe cùng nhau là thời điểm tuyệt vời cho những cuộc trò chuyện nhẹ nhàng như thế
• Theo dõi tình hình chính trị, tin tức và các sự kiện thời sự

Năm Công Tắc Của Nam Tính: Thiên Nhiên

Trong loạt bài viết Công Tắc Của Nam Tính, chúng ta đã cùng khám phá những phần riêng biệt trong tâm hồn người đàn ông – những phần đã ngủ yên quá lâu giữa cuộc sống hiện đại và đang cần được đánh thức trở lại. Dĩ nhiên, giữa những nhu cầu của đàn ông và phụ nữ vẫn có những điểm giao thoa nhất định – ví như phụ nữ thời xưa cũng thường xuyên vận động, săn bắt, và tôi tin rằng phụ nữ hiện đại cũng cần yếu tố thể chất trong cuộc sống. Nhưng với công tắc lần này, thì sự giao thoa ấy lại sâu sắc hơn hẳn. Công Tắc của Thiên Nhiên là dành cho tất cả mọi người – đàn ông, phụ nữ, trẻ con, thậm chí cả... sóc. (Mà thật ra, tôi nghĩ tụi sóc nắm rõ điều này hơn chúng ta đấy.) Nói cách khác, công tắc này dành cho bất kỳ ai, kể cả mẹ bạn – thật sự đấy, mẹ bạn cũng cần nó.

Con Người Xa Rời Thiên Nhiên: Biên Cương Thứ Ba

Với những công tắc trước, chúng ta phải suy đoán khá nhiều khi quay ngược thời gian để hiểu cuộc sống và tư duy của người nguyên thủy. Nhưng với công tắc này, ta không cần đến giả thuyết. Có thể khẳng định chắc chắn một điều: người xưa dành nhiều thời gian sống giữa thiên nhiên hơn hẳn con người hiện đại. Họ được bao quanh bởi cây cỏ, gió trời, đất đá – suốt ngày, mỗi ngày. Cả đời sống của họ xoay quanh thiên nhiên: họ ăn từ thiên nhiên, tạo dựng mọi thứ từ thiên nhiên, tự bảo vệ mình khỏi thiên nhiên, và thậm chí còn tôn thờ thiên nhiên như một đấng linh thiêng.

Một cuộc sống gắn bó sâu sắc, sống còn với thiên nhiên từng là điều bình thường của nhân loại trong hàng chục ngàn năm. Sự kết nối ấy chỉ bắt đầu rạn vỡ khi nền nông nghiệp định canh ra đời, và sau đó là cuộc Cách mạng Công nghiệp – mở ra khả năng để con người mưu sinh mà không cần dựa vào đất đai nữa.

Trong cuốn Đứa Trẻ Cuối Cùng Trong Rừng, Richard Louv đã chia lịch sử nước Mỹ thành ba "biên cương" khác nhau. Biên cương thứ nhất chấm dứt vào năm 1890, khi Cục Thống kê Dân số Hoa Kỳ thông báo rằng đường biên viễn tây – vốn luôn không ngừng mở rộng – đã chính thức biến mất. Biên cương thứ hai chấm dứt mang tính biểu tượng vào một thế kỷ sau đó, khi chính phủ ngừng khảo sát dân cư sống ở trang trại vì tỷ lệ hộ nông trại sụt giảm nghiêm trọng – từ 40% dân số vào năm 1900 xuống còn 1.9% vào năm 1990. Theo Louv, thế hệ Baby Boomer – những người sinh từ 1946 đến 1964 – có thể là thế hệ cuối cùng của người Mỹ vẫn giữ được sự gắn bó gần gũi và đầy kỷ niệm với đất đai, sông suối. Dù không phải ai cũng lớn lên trên nông trại hay trang trại, nhưng phần lớn họ đều có ông bà sở hữu một mảnh đất, một nơi để thỉnh thoảng ghé về, hít thở mùi đồng cỏ và cảm nhận sự hoang dã nguyên sơ.

Tuổi thơ của tôi cũng vậy – ông nội có một trang trại ở ngoại ô Albuquerque, và những lần về đó là những kỷ niệm đẹp đẽ nhất đời tôi. Ông thường chở mấy anh em tôi cưỡi ngựa, cho tụi tôi giúp ông làm việc vặt. Tôi đoán tụi nhỏ chúng tôi chỉ khiến ông mất thời gian, nhưng tôi nghĩ ông vẫn thích có tụi tôi bên cạnh.

Hơn mười năm trước, ông đã bán trang trại. Giờ đây, không còn ai trong người thân, bạn bè tôi sở hữu một mảnh đất như thế. Và tôi thì sống trong một căn hộ giữa vùng ngoại ô – một nơi mà Louv gọi là biên cương thứ ba. Lần đầu tiên trong lịch sử, phần lớn dân số thế giới sống tại đô thị. Biên cương thứ ba không phải là một đường biên theo nghĩa truyền thống, mà là một vùng đất chắp vá giữa nhựa đường và thảm cỏ nhân tạo – nơi con người rơi vào tình trạng Louv gọi là “rối loạn thiếu thiên nhiên”, còn đàn ông thì bước đi như thể công tắc thiên nhiên trong họ đã tắt lịm từ lâu.

Thiên Nhiên Và Sức Khỏe Của Người Đàn Ông

Mỗi sinh vật đều có môi trường sống lý tưởng của riêng mình; nếu bị lấy ra khỏi môi trường ấy, chúng sẽ yếu đi – hoặc tệ hơn là chết dần. Thử bỏ một con cá nước ngọt vào bể nước mặn mà xem – chẳng mấy chốc, nó sẽ nổi bụng trắng lên mà thôi.

Ở sở thú Tulsa, có một khu dành cho gấu trắng Bắc Cực. Một lần, tôi đến đó vào một ngày hè nóng nực, oi bức – nhiệt độ ngoài trời vượt ngưỡng 40 độ C. Con gấu nằm bệt trên một tấm bê tông xám xịt, bộ lông trắng nhuộm xanh rêu, đôi mắt buồn bã, cam chịu và tuyệt vọng. Tôi không biết liệu ở đó có chế độ theo dõi tâm lý cho thú hay không, nhưng nếu có, thì hẳn nó sẽ nằm trong danh sách cần quan tâm đặc biệt. Một khung cảnh thật buồn.

Tôi thường nghĩ đến con gấu ấy khi suy ngẫm về người đàn ông hiện đại. Trong hàng chục ngàn năm, môi trường sống của chúng ta là thiên nhiên hoang dã. Vậy mà chỉ trong một khoảnh khắc nhỏ nhoi của dòng chảy lịch sử, chúng ta bỗng bị giam cầm gần như 24 giờ mỗi ngày trong những chiếc hộp kín mít, điều hòa không khí. Dĩ nhiên, chúng ta cũng đã thích nghi như mọi sinh vật khác. Nhưng càng dành nhiều thời gian cho môi trường sống nguyên thủy của mình, thân – và tâm – chúng ta lại càng khỏe mạnh hơn. Và khoa học đã chứng minh điều đó.

Thời gian sống ngoài thiên nhiên có liên quan đến tỷ lệ béo phì thấp hơn. Mỗi khi tôi đến Vermont, tôi luôn ngạc nhiên vì người dân nơi đây nhìn khỏe mạnh, săn chắc hơn hẳn so với nhiều người ở Oklahoma. Người Vermont ra ngoài trời nhiều – còn chúng tôi thì dành nhiều thời gian trong nhà hàng Chili’s. Nếu bạn nhìn vào bản đồ quốc gia, có thể dễ dàng thấy mối liên hệ giữa những bang có nhiều hoạt động ngoài trời và những nơi có tỷ lệ béo phì thấp. Dĩ nhiên, có vô số yếu tố ảnh hưởng đến sức khỏe, nhưng việc gần gũi và dễ tiếp cận với thiên nhiên rõ ràng là một yếu tố quan trọng không thể bỏ qua.

Thiên nhiên giúp tinh thần bạn luôn minh mẫn

Thành phố, với những tiếng ồn không dứt, dòng người chen chúc và sự thiếu vắng màu xanh thiên nhiên, có thể khiến trí não con người kiệt sức. Thực tế, nhiều nghiên cứu đã chỉ ra mối liên hệ giữa việc lớn lên trong môi trường đô thị và nguy cơ phát triển các chứng rối loạn tâm thần như tâm thần phân liệt. Nhưng ngay cả khi cuộc sống nơi phố thị không khiến bạn rơi vào trạng thái bệnh lý rõ ràng, thì nó vẫn có thể làm trí óc bạn mỏi mệt đến rã rời.

Sự chú ý của bạn hoạt động theo hai cách: một là chú ý thụ động – khi những kích thích bất ngờ, hấp dẫn khiến bạn phải để tâm đến mà không hề chủ ý; hai là chú ý chủ động – khi bạn tập trung một cách có ý thức vào điều gì đó bằng sức mạnh của tư duy. Nói đơn giản, chú ý thụ động giống như bạn bị hút mắt bởi một biển quảng cáo nhấp nháy, còn chú ý chủ động là khi bạn nhìn thấy một người đi xe máy phía trước và chủ động quan sát anh ta. Chú ý chủ động cho phép bạn gạt bỏ những yếu tố gây xao nhãng để tập trung vào điều quan trọng. Đây là yếu tố then chốt giúp tư duy hiệu quả, điều tiết cảm xúc, ghi nhớ ngắn hạn tốt và học tập thành công.

Trong môi trường đô thị, không chỉ sự chú ý thụ động của chúng ta liên tục bị kích thích bởi vô vàn yếu tố tấn công mọi giác quan, mà cả sự chú ý chủ động cũng bị vắt kiệt – vì nó phải luôn trong trạng thái cảnh giác để gạt bớt những kích thích đó, nhường chỗ cho những điều thật sự cần tập trung. "Nhìn kìa, cái biển hiệu kia đang nhấp nháy... ôi, chiếc taxi kia đang lao đến!"

Chính vì vậy, các nhà nghiên cứu đã phát hiện ra rằng một chuyến dạo bước giữa thiên nhiên – nơi mà những tác động bên ngoài hiền hòa hơn nhiều – sẽ cho phép sự chú ý chủ động của chúng ta được nghỉ ngơi. Và nhờ đó, nó có thể nhanh chóng hồi phục và sẵn sàng đảm nhận những nhiệm vụ trí óc khó khăn hơn.

Thiên nhiên xoa dịu tâm hồn và đẩy lùi u uất

Trong một nghiên cứu tại Nhật Bản, các nhà khoa học nhận thấy rằng sau 20 phút đi bộ trong rừng, những người tham gia có “nồng độ cortisol – hormone căng thẳng – thấp hơn, nhịp tim chậm hơn, huyết áp ổn định hơn, hệ thần kinh phó giao cảm hoạt động mạnh hơn và hệ thần kinh giao cảm hoạt động yếu đi” so với những người chỉ đi dạo trong thành phố. Nói theo cách đơn giản: đi dạo trong rừng khiến bạn thư giãn, dễ chịu và nhẹ nhõm hơn.

Trong một nghiên cứu tiếp theo, thời gian ở giữa thiên nhiên còn giúp người ta cảm thấy tràn đầy năng lượng, đồng thời giảm bớt cảm giác tức giận, lo âu và trầm cảm.

Đặc biệt với những ai đang nuôi con – nhất là các bé trai – cũng nên biết rằng, khoa học đã chứng minh: dành thời gian trong thiên nhiên có thể làm dịu các triệu chứng của rối loạn tăng động giảm chú ý (ADHD).

Thiên nhiên nâng tầm nam tính

Một lượng testosterone lành mạnh là yếu tố không thể thiếu để người đàn ông cảm thấy tràn đầy sinh lực, mạnh mẽ và sống đúng chất nam nhi. Vitamin D đã được chứng minh là có khả năng giúp tăng nồng độ testosterone ở nam giới. Tất nhiên, bạn có thể uống bổ sung vitamin D... nhưng sao không lựa chọn cách đơn giản hơn, tự nhiên hơn – đó là bước ra ngoài trời, để làn da lâu nay trắng bệch như Boo Radley được hong nắng ấm chan hòa?

Thiên nhiên là kẻ thù của ung thư

Trong một nghiên cứu khác tại Nhật Bản, các nhà khoa học đã cho người tham gia trải qua ba ngày hai đêm giữa rừng sâu – ban ngày họ đi bộ xuyên rừng, ban đêm nghỉ tại một khách sạn gần đó. Kết quả cho thấy lượng “tế bào sát thủ tự nhiên” (một phần của hệ miễn dịch có nhiệm vụ tiêu diệt các tế bào ung thư) trong cơ thể họ tăng vọt đến 50%, kèm theo sự gia tăng của các loại protein chống ung thư khác. Điều ấn tượng là hiệu ứng này kéo dài suốt một tháng sau trải nghiệm đó – cho thấy rằng, dù chỉ có thể “lẩn vào rừng” đôi khi, thì cũng quá xứng đáng rồi.

Thuyết phục quá rồi chứ? Và cũng là một lời nhắc nhở đầy sức nặng. Cá nhân tôi nhận thấy, có đến chín trong mười lần, chỉ cần Gus (con trai tôi) bắt đầu khóc lóc và mè nheo, tôi bước ra ngoài, hít một hơi khí trời, là cơn bực tức trong người bỗng chốc tan biến.

Vậy điều gì nơi thiên nhiên lại có sức mạnh đến vậy?

Có lẽ một phần là vì nó không gây quá nhiều kích thích cho giác quan như cuộc sống đô thị. Các nhà nghiên cứu Nhật tin rằng bí mật nằm trong tinh dầu của cây cối – liệu pháp hương tự nhiên đang âm thầm hoạt động. Có cả những nghiên cứu cho thấy trong đất có chứa các chất chống trầm cảm tự nhiên.

Thậm chí, một số nghiên cứu còn khẳng định: chỉ cần nhìn ra cửa sổ thấy thiên nhiên, hoặc đơn giản là xem một bức ảnh hay đoạn phim về cảnh sắc tự nhiên, cũng đủ để xoa dịu lo âu, làm dịu tâm trạng, tăng cường miễn dịch và đẩy nhanh quá trình hồi phục. Có lẽ, đó chính là minh chứng cho “biophilia” – thuyết yêu thiên nhiên của tác giả đoạt giải Pulitzer Edward Wilson, người cho rằng con người vốn mang trong mình “một khát khao sâu xa để được kết nối với những hình thái sống khác.” Và khi ta chối bỏ khát khao ấy, sức khỏe tinh thần lẫn thể chất đều phải gánh chịu hậu quả.

Thiên nhiên và tâm hồn người đàn ông

“Thuở ấy cánh đồng, lùm cây, suối nguồn
Trái đất và mọi điều thân thuộc
Đều hiện lên
Rực rỡ trong ánh sáng thần tiên
Tươi đẹp như những giấc mơ vừa chớm”
— William Wordsworth, “Ode: Intimations of Immortality from Recollections of Early Childhood”

Wordsworth là một trong những thi sĩ kiệt xuất của thời kỳ Lãng mạn. Những nhà thơ lãng mạn – sinh ra giữa thời đại Cách mạng Công nghiệp khi cảnh quan lẫn lối sống con người đổi thay chóng mặt – lo lắng rằng con người đang dần đánh mất sợi dây kết nối với thiên nhiên, và sự chia lìa ấy đang âm thầm bào mòn tâm hồn. Đó là những tổn thương mà khoa học hay lý trí không thể chứng minh, nhưng ai sống chậm lại, lắng nghe mình đủ lâu thì đều có thể cảm nhận được.

Tôi nghĩ trong mình cũng có một chút máu lãng mạn – vì tôi cảm nhận được điều ấy, và tôi tin nó là có thật. Tôi có thể nói một cách chắc chắn rằng, thiên nhiên đã khiến tôi trở thành một người đàn ông tốt hơn. Và tôi tin, thiên nhiên cũng có thể làm điều đó với bạn – theo nhiều cách.

Thiên nhiên giúp bạn học cách khiêm nhường

Một số nghiên cứu cho thấy, chủ nghĩa cá nhân và tính tự cao đang gia tăng ở thế hệ trẻ. Cha mẹ nuôi dạy con với quá nhiều nâng niu, gieo vào lòng chúng niềm tin rằng mình bất khả chiến bại. Công nghệ thì ngày càng chiều chuộng mọi sở thích, cá tính riêng biệt của mỗi người, khiến ta có cảm giác như cả thế giới xoay quanh mình.

Thiên nhiên thì dịu dàng, đẹp đẽ thật đấy… nhưng nó cũng có thể kết liễu bạn. Thiên nhiên không chỉ là ánh hoàng hôn rực rỡ hay những hẻm núi hùng vĩ khiến ta nghẹt thở. Nó cũng là gấu xám, là bão lớn, là sấm sét giữa rừng sâu. Giữa thiên nhiên, bạn cảm nhận lại sự mong manh của chính mình. Đứng dưới chân núi, ta bỗng nhận ra bản thân nhỏ bé đến nhường nào. Và thiên nhiên không vì bạn mà đổi lịch – trời không ngừng mưa chỉ vì bạn chọn hôm đó để đi cắm trại.

Thiên nhiên làm tăng cảm nhận của bạn

Chúng ta giao tiếp qua điện thoại và máy tính. Chúng ta tìm niềm vui qua màn hình ti vi. Chúng ta mua thức ăn từ siêu thị. Tất cả những trải nghiệm của chúng ta đều được “chuyển tiếp” qua những trung gian. Lần cuối cùng bạn có một trải nghiệm trực tiếp, nguyên sơ là khi nào? Thiên nhiên cho phép bạn cảm nhận mọi thứ trong hình thức nguyên thủy nhất của chúng, trước khi chúng được đóng gói sẵn để phục vụ cho sự tiêu thụ của bạn.

Thiên nhiên khơi dậy sự sáng tạo

Các nghiên cứu về trẻ em chơi đùa cho thấy rằng chúng tham gia vào các trò chơi mang tính tưởng tượng, khám phá và sáng tạo nhiều hơn khi được chơi trong những không gian mở, xanh mát, so với khi chúng chơi trên nền bê tông hay trong những không gian có cấu trúc cố định. Xa rời những khuôn khổ của cuộc sống hằng ngày, những đường ranh và quy tắc vốn kiềm chế chúng ta, trí óc của người lớn cũng được tự do lang thang. Thiên nhiên cho phép cả thân thể lẫn tâm trí bạn được khám phá, từ đó đưa bạn đến những cái nhìn mới mẻ về cuộc sống.

Thiên nhiên làm sâu sắc thêm đời sống tinh thần

Nếu bạn là một người có đức tin, có lẽ cách tốt nhất để cảm nhận sự gần gũi với Đấng Sáng Tạo là đi lang thang giữa những sáng tạo của Ngài. Những trải nghiệm mà tôi cảm thấy gần gũi nhất với Chúa không phải xảy ra trong một chiếc ghế nhà thờ, mà là khi tôi ở giữa những cánh rừng.

Thiên nhiên giúp bạn tìm lại sự cân bằng

Đó là một cảm giác khó có thể diễn tả thành lời, một cảm giác mà tôi không thể tìm thấy ở bất kỳ nơi nào khác. Những mảnh ghép rối ren trong cuộc sống, những suy nghĩ hỗn loạn trong đầu bỗng chốc được sắp xếp lại một cách gọn gàng. Và tôi cảm nhận được sự tĩnh lặng, sự bình yên.

Một tác động quan trọng nhất mà thiên nhiên có thể mang lại cho tâm hồn người đàn ông, xứng đáng có một phần riêng biệt:

Thiên nhiên có thể chữa lành sự hoài nghi?

“Trái tim con người khi xa rời thiên nhiên sẽ trở nên cứng nhắc; [Người Lakota] biết rằng thiếu sự tôn trọng đối với những sự sống đang phát triển, sinh sôi sẽ dẫn đến việc thiếu tôn trọng cả với con người.”

– Standing Bear

Hoài nghi. Tôi tin rằng đây là một trong những mối nguy lớn nhất, nếu không muốn nói là nguy hiểm nhất đối với phẩm giá của người đàn ông ngày nay. Nó như căn bệnh ung thư của nam tính, âm thầm ăn mòn sức mạnh và sự tráng kiện của chúng ta. Vì sao tôi lại nghĩ rằng nó là mối đe dọa lớn như vậy? Bởi vì khi đối diện với lời kêu gọi sống một cuộc đời có phẩm giá, danh dự và sự xuất sắc, hoài nghi chỉ đáp lại bằng câu hỏi: “Sao phải bận tâm?”

Tôi đã muốn viết về hoài nghi từ khi bắt đầu viết blog, nhưng vẫn chưa thể… vì đó là một trong những cuộc đấu tranh lớn nhất trong bản thân tôi, và tôi đơn giản là chưa tìm được câu trả lời cho nó. Tuy nhiên, tôi biết rằng một trong những điều đã giúp tôi giảm bớt hoài nghi là – rút lui khỏi cuộc sống ồn ào và dành thời gian trong thiên nhiên.

Hoài nghi khiến một người đàn ông trở nên chai sạn, làm giảm khả năng cảm nhận sự kỳ diệu và ngạc nhiên; thiên nhiên lại phục hồi điều đó. Thiên nhiên mang lại cho người đàn ông một phần trái tim của một đứa trẻ, trái tim có thể cảm nhận được một điều gì đó huyền bí trong thế giới này. Ralph Waldo Emerson đã nói:

“Khi đi qua một khoảng đất trống, trong những vũng tuyết, vào lúc hoàng hôn, dưới bầu trời mây mù, mà trong đầu tôi chẳng có suy nghĩ gì về điều gì đặc biệt may mắn, tôi cảm nhận được một niềm vui trọn vẹn. Tôi vui đến mức gần như sợ hãi. Cũng vậy, khi ở trong rừng, một người đàn ông sẽ bỏ đi tuổi tác của mình, như con rắn bỏ lớp vỏ cũ, và dù ở lứa tuổi nào, vẫn luôn là một đứa trẻ. Trong rừng, là sự trẻ trung vĩnh cửu.”

Một biểu hiện khác của hoài nghi là thái độ “biết hết tất cả”, niềm tin rằng chẳng còn gì thực sự thú vị hay chưa được khám phá nữa, không có điều gì có thể khiến chúng ta cảm thấy ngoài việc thốt lên: “Cũng vậy thôi.” Thiên nhiên cho chúng ta thấy thế giới này có rất nhiều lớp lang mà chúng ta không nhận ra trong cuộc sống hàng ngày, rằng luôn có những điều mới mẻ để khám phá. DH Lawrence đã nói:

“Bề ngoài, thế giới đã trở nên nhỏ bé và quen thuộc. Địa cầu bé nhỏ, các du khách lướt qua bạn dễ dàng như họ đi dạo ở Bois hay Công viên Trung tâm. Không còn điều gì bí ẩn, chúng ta đã đến đó, đã thấy nó, chúng ta biết tất tần tật về nó. Chúng ta đã đi hết toàn cầu và toàn cầu cũng đã hoàn thành rồi. Điều này đúng, bề ngoài mà nói. Bề mặt, theo chiều ngang, chúng ta đã đi đến mọi nơi và làm tất cả, chúng ta biết hết mọi thứ. Tuy nhiên, càng biết nhiều bề mặt, chúng ta càng ít đi sâu vào, theo chiều dọc. Thật tuyệt vời khi lướt qua mặt đại dương và nói rằng bạn hiểu hết về biển… Chúng ta đã nhầm. Thái độ “biết hết” chỉ là kết quả của việc đứng ngoài lớp vỏ nhựa của nền văn minh. Dưới lớp vỏ ấy là tất cả những gì ta không biết và sợ phải biết.”

Lawrence đã tìm được cách thoát khỏi lớp vỏ nhựa của hoài nghi khi ông trải nghiệm vẻ đẹp hoang dã của New Mexico. Ông khuyên người khác cũng nên tìm kiếm “liệu pháp” giống vậy. “Hãy phá vỡ lớp bao bọc sáng bóng và vô trùng, chạm vào đất đai thật sự, bạn sẽ không bao giờ là chính mình nữa,” ông hứa hẹn. Câu nói đầy mạnh mẽ của Lawrence tôi đã trích dẫn trong bài viết này như một lời khuyên đầy ý nghĩa.

Cách để Bật Công Tắc Thiên Nhiên

Trong tất cả các công tắc của nam tính, công tắc thiên nhiên có lẽ là dễ dàng bật nhất. Có rất nhiều điều nhỏ nhặt bạn có thể làm để mang một chút không khí ngoài trời vào trong cuộc sống của mình. Hãy nhớ rằng, chỉ cần nhìn ra cửa sổ ngắm thiên nhiên thôi cũng đã giúp con người cảm thấy thư giãn (vậy nên đừng cài tivi vào phía sau xe hơi cho lũ trẻ nữa nhé!).

Bạn có thể sống ở vùng quê, có công việc khiến bạn phải làm việc ngoài trời cả ngày, hoặc may mắn quen biết ai đó có trang trại, nông trại mà bạn có thể đến vui chơi bất cứ khi nào. Nhưng tôi biết vẫn có những người đàn ông chỉ có thể ra ngoài khi đi từ xe vào văn phòng trong suốt cả ngày. Đối với những người này, hãy đặt mục tiêu ra ngoài ít nhất một giờ mỗi ngày. Dù nghe có vẻ không nhiều, nhưng điều này có thể tạo ra sự khác biệt lớn—hãy nhớ, những thay đổi nhỏ, đơn giản sẽ tích lũy lại và có thể giúp bạn bật công tắc thiên nhiên. Dưới đây là một vài gợi ý để bắt đầu:

• Hãy tập luyện ngoài trời. Một nghiên cứu chỉ ra rằng “so với việc tập luyện trong nhà, tập luyện ở môi trường thiên nhiên giúp tăng cảm giác hồi phục và sự tham gia tích cực, giảm căng thẳng, sự bối rối, tức giận và trầm cảm, và tăng cường năng lượng.”
• Hãy ra công viên ăn trưa. Nếu không có công viên gần nơi làm việc, ít nhất hãy ăn trong xe với cửa sổ mở.
• Đi dạo sau bữa tối mỗi ngày.
• Làm những công việc như cắt cỏ hay dọn lá cây thay vì thuê người làm cho mình.
• Đọc sách, lướt web hay làm việc trên sân thượng hoặc ban công.
• Vào những ngày đẹp trời, hãy mở cửa sổ ở nhà và trong xe. Vào những ngày trời không mây, nhiệt độ khoảng 70 độ, hầu hết cửa sổ trong khu chung cư của chúng ta đều đóng kín và mọi người lái xe với cửa sổ lên. Điều này đôi khi khiến tôi tự hỏi liệu cả thế giới có đang phát điên không.
• Hãy tổ chức một buổi picnic.
• Đi bộ tới các nơi cần làm.
• Đạp xe đến chỗ làm.
• Tìm một sở thích hay môn thể thao nào đó yêu cầu bạn phải ra ngoài trời. Có rất nhiều sự lựa chọn: trượt tuyết, trượt ván, lướt sóng, chạy bộ, làm vườn, tìm kho báu (geocaching), săn bắn, câu cá, v.v.
• Đi cắm trại. Đơn giản nhưng hiệu quả. Nhưng bạn cần phải ngừng nghĩ rằng cắm trại phải là một chuyến đi dài và được lên kế hoạch tỉ mỉ. Ngay cả một đêm cũng rất đáng giá. Tôi biết bạn sẽ cảm thấy lười biếng—bạn sẽ nghĩ rằng việc chuẩn bị mọi thứ và lái xe đến khu cắm trại là không đáng. Nhưng ngay cả một đêm cũng xứng đáng. Nó sẽ làm bạn cảm thấy thư giãn và mới mẻ.

Có những cách khác nào để bạn có thể dành nhiều thời gian hơn với thiên nhiên? Thời gian dành cho thiên nhiên đã làm bạn trở thành một người đàn ông tốt hơn như thế nào?

Nguồn: The Cure for the Modern Male Malaise: The 5 Switches of Manliness