Lời khuyên hay nhất mà tôi từng nhận được trong sự nghiệp trị liệu

Hãy tiếp cận mỗi buổi trị liệu như thể đó là buổi cuối cùng

Trong suốt 40 năm hành nghề, tôi đã có may mắn được học hỏi từ những người thầy tuyệt vời, và kỹ năng của tôi đã không ngừng phát triển nhờ những chỉ dẫn khôn ngoan từ họ. Nhưng có một lời khuyên nổi bật hơn cả, một lời khuyên mà tôi luôn xem là “ngôi sao Bắc Đẩu” của mình.

Năm 1980, khi còn là một thực tập sinh trẻ tại Viện Gia đình Berkeley, tôi đã làm việc dưới sự dẫn dắt của Bob Shaw, một bác sĩ tâm thần đầy kinh nghiệm. Bob luôn khuyến khích chúng tôi vượt ra khỏi vùng an toàn và nỗ lực trở thành những nhà trị liệu “tài hoa,” theo cách ông mô tả.

Trong các buổi thảo luận hàng tuần, Bob thường phân tích những ca trị liệu của chúng tôi. Ông chỉ ra những động lực ẩn sâu hoặc những chi tiết nhỏ mà chúng tôi đã bỏ qua – và thật kỳ diệu, chính những chi tiết tưởng như không đáng kể ấy lại trở thành chìa khóa để chữa lành cho thân chủ. Quan sát ông làm việc giống như được chứng kiến một nhà giả kim biến nỗi đau thành cơ hội phát triển.

Một buổi sáng, một thực tập sinh khác hỏi Bob làm thế nào để thực sự giúp một thân chủ:
“Em muốn tạo ra sự khác biệt, nhưng thân chủ này cứ mãi lặp lại những câu chuyện cũ.”

Bob ngẫm nghĩ rồi đáp: “Nếu em thực sự muốn tạo ra tác động, nếu em muốn công việc của mình trở nên ý nghĩa với thân chủ, hãy làm việc trong mỗi buổi trị liệu như thể đó là lần cuối cùng em được gặp họ, như thể đó là cơ hội duy nhất để em mang lại sự thay đổi cho họ.”

Căn phòng bỗng chùng xuống trong im lặng.

Lời nói của Bob đã thách thức những gì chúng tôi từng được dạy. Trước đây, phần lớn các bài học đều xoay quanh việc làm thế nào để trở thành một sự hiện diện nhẹ nhàng, an toàn, từ tốn và đồng cảm với thân chủ. Những chỉ dẫn đó rất quý giá và tôi vẫn luôn áp dụng chúng.

Nhưng lời khuyên của Bob đã mở rộng tầm nhìn của tôi về sự hiệu quả trong trị liệu. Đó là một lời nhắc nhở hãy làm việc sắc sảo, sâu sắc và mạnh mẽ hơn khi cần thiết, nhưng vẫn dựa trên sự kết nối chân thành.

Bob không khuyến khích chúng tôi làm việc nhanh hơn. Thay vào đó, ông nhấn mạnh sự hiện diện sâu sắc – điều mà ông coi là nền tảng của công việc trị liệu mang tính chuyển hóa. Ông khích lệ chúng tôi tạo ra tác động ngay lập tức, trong từng khoảnh khắc, từng câu trao đổi, từng phản hồi. Đó là lời nhắn nhủ hãy luôn tỉnh thức trong công việc, hãy tiếp cận từng buổi trị liệu như thể đó là cơ hội duy nhất để làm điều tốt đẹp nhất cho thân chủ.

Bốn mươi năm trôi qua, tôi vẫn giữ lời khuyên đó thật gần gũi trong tim.
— Elizabeth Heaney, LPC, Asheville, NC

Eric Palma / Used with permission.

Tìm không gian nơi bạn thực sự thăng hoa

Một trong những lời khuyên ý nghĩa nhất mà tôi từng nhận được là từ một đồng nghiệp, người đã khuyến khích tôi làm việc với những thân chủ mà tôi cảm thấy thoải mái nhất. Nghe có vẻ hiển nhiên, phải không? Nhưng thực ra, trước đó tôi luôn cảm thấy áp lực phải “làm tất cả mọi việc.”

Chỉ khi cho phép bản thân làm việc trong một không gian mà tôi tự nhiên phát triển – trong trường hợp của tôi là làm việc với phụ nữ trong vai trò bác sĩ tâm thần – tôi mới có thể mang đến phiên bản tốt nhất của mình để phục vụ những người thân chủ tuyệt vời, những người đã trao cho tôi đặc ân được đồng hành cùng họ.
— Ann Woo-Ming Park, M.D., Los Angeles metro area, CA

Hãy nhớ rằng bạn có ý nghĩa

Một người thầy đã từng nói với tôi rằng đừng bao giờ đánh giá thấp tác động của bạn chỉ bằng việc hiện diện. Chỉ cần có mặt, lắng nghe và trao cho ai đó không gian để kể câu chuyện của họ đã là điều vô cùng ý nghĩa.

Ban đầu, tôi không chắc chắn lắm về lời khuyên này. Nhưng rồi tôi bắt đầu nhận ra điều mà nhiều thân chủ thường nói với tôi sau buổi gặp đầu tiên: “Cảm ơn vì đã lắng nghe.”

Thoạt đầu, tôi nghĩ: “Đó chẳng phải là công việc của tôi sao?” Nhưng rồi tôi nhận ra rằng, đối với một số người, không phải ai cũng sẵn sàng lắng nghe họ.

Chỉ cần bạn hiện diện, bạn có thể trao cho ai đó dũng khí để đối diện và hiện diện cho chính mình.
— Lauren Dennelly, Ph.D., LCSW, Allentown, PA

Eric Palma / Used with permission.

Cung cấp sự khám phá, không chỉ là thông tin

Gần đây, tôi thường nhắc nhở đội ngũ của mình rằng: “Thân chủ có Google rồi.”

Chúng tôi đôi khi cảm thấy áp lực phải ghi nhớ thật nhiều thông tin: tiêu chí chẩn đoán, thuật ngữ chuyên ngành, hướng dẫn điều trị… Nhưng thực tế, phần lớn thân chủ không tìm đến liệu pháp chỉ để kiếm thông tin. Họ đã đọc rất nhiều về vấn đề của mình.

Điều họ cần là một con người, một người có thể giúp họ khám phá điều gì đang kìm chân họ trong những vòng lặp tiêu cực – và giúp họ vượt qua sự xấu hổ, mâu thuẫn nội tâm để từng bước thay đổi.

Nghiên cứu và chuyên môn là cần thiết, nhưng nếu công việc của chúng tôi chỉ là cung cấp thông tin, Google đã thay thế các nhà trị liệu từ lâu.
— Emily Kline, Ph.D., Boston, MA

Ngắt lời thân chủ có thể là một hành động từ bi

Tôi đã học được rằng, việc ngắt lời thân chủ không phải lúc nào cũng thô lỗ, mà đôi khi lại mang tính trị liệu.

Khi một thân chủ đang gặp đau khổ, họ thường có suy nghĩ miên man, và điều đó thể hiện qua cách họ nói. Sự lặp đi lặp lại hay lan man có thể cho thấy họ đang mất kiểm soát với nội tâm của mình. Trong trường hợp này, việc ngắt lời có thể giúp họ lấy lại sự cân bằng.

Đôi khi, sự ngắt lời cần phải dứt khoát, vì thân chủ có thể ban đầu chống đối. Nhưng nếu bạn làm điều đó với sự hỗ trợ, bạn sẽ ngạc nhiên khi thấy họ cảm ơn bạn vì đã giúp họ thoát khỏi vòng lặp tiêu cực.
— Levi Riven, Ph.D., C. Psych., Ottawa, Ontario

Hãy tin vào quá trình

Điều này đúng ở hai khía cạnh. Thứ nhất, nhiều nhà trị liệu, đặc biệt là người trẻ, cảm thấy áp lực phải “làm gì đó” liên tục – có thể vì mong muốn giúp đỡ thân chủ hoặc chứng minh giá trị của mình. Nhưng tiến trình trị liệu không thể bị thúc ép. Nó cần được mời gọi và cho phép. Đôi khi, bạn cần ngồi cùng với nỗi đau của thân chủ một thời gian trước khi con đường sáng tỏ.

Thứ hai, những gì xảy ra trong quá trình trị liệu thường mang tính thông tin hơn cả nội dung câu chuyện. Việc chú ý đến cách thân chủ nói điều gì đó có thể mang lại nhiều thông tin hữu ích hơn so với chỉ tập trung vào điều họ nói.

Sự thật, sự gắn kết và những khoảnh khắc thấu hiểu thường đến từ việc chúng ta lắng nghe cảm xúc đằng sau lời nói.
— Noam Shpancer, Ph.D., Columbus, OH

Eric Palma / Used with permission.

Ý tưởng thôi chưa đủ

Tôi đã học được rất nhiều từ câu nói, đôi khi được cho là của nhà tâm thần học người Đức Frieda Fromm-Reichmann: "Người bệnh cần một trải nghiệm, không phải một lời giải thích." Những gì thực sự giúp con người thay đổi thường không nằm ở những ý tưởng họ nghe được từ chúng ta mà ở những trải nghiệm họ có cùng chúng ta—đó có thể là cảm giác được thấu hiểu, lắng nghe và yêu thương; hoặc khi họ được chứng kiến sâu sắc chính câu chuyện của mình thay vì chỉ lướt qua bề mặt; hay đôi khi là được khuyến khích bước ra khỏi vùng an toàn, thử nghiệm một phiên bản khác biệt của bản thân mà họ chưa bao giờ nghĩ mình có thể trở thành.
—Russell Siler Jones, Th.D., LCMHCS, Asheville, NC

Chỉ cần nói "Wow."

Khi còn là một sinh viên, tôi luôn sợ rằng mình sẽ làm tổn thương thân chủ thay vì giúp đỡ họ. Lúc ấy, một người thầy đã cho tôi một lời khuyên đơn giản đến kinh ngạc: "Hãy nói Wow."
Từ "Wow" có thể được nói với sự ngạc nhiên, đồng cảm, đồng tình, hay thậm chí pha chút hoài nghi—và nó có thể mang rất nhiều ý nghĩa khác nhau. Điều tuyệt vời hơn nữa, từ "Wow" tạo ra một khoảng lặng đầy giá trị, một không gian cho thân chủ chia sẻ thêm những điều họ đang muốn nói, đồng thời cho phép người trị liệu cân nhắc bước đi tiếp theo. Quả thật, wow!
—Diane Solomon, Ph.D., PMHNP-BC, CNM, Portland, OR

Eric Palma / Used with permission.

Hướng dẫn, đừng dẫn dắt

Quan điểm thay đổi cuộc đời tôi là: "Đừng làm việc chăm chỉ hơn thân chủ của bạn." Lời khuyên này nhắc nhở tôi rằng vai trò của một người hỗ trợ cần phải tỉnh thức và không áp đặt. Bản năng muốn "sửa chữa" hoặc "cứu rỗi" đến từ lòng trắc ẩn, nhưng điều đó đôi khi vô tình làm thân chủ mất đi sự tự chủ—hoặc khiến chính người trị liệu kiệt sức.
Khi người trị liệu ngừng áp đặt giải pháp, họ mở ra không gian để thân chủ tự điều hướng nỗi đau, qua đó xây dựng khả năng tự phục hồi, tự vượt qua thử thách và nhận ra sức mạnh bên trong của chính mình. Vai trò của người trị liệu không phải là kiểm soát con đường, mà là thắp sáng nó.
—Carolyn Karoll, LCSW-C, CEDS-S, Baltimore, MD

Hãy ngồi cùng sự im lặng

Trước đây, tôi luôn cảm thấy bối rối trước những khoảng im lặng trong buổi trị liệu, đến mức liên tục lấp đầy nó bằng những câu hỏi hoặc lời nói. Lý trí tôi hiểu rằng sự im lặng rất quan trọng, nhưng tôi vẫn loay hoay đối diện với nó.

Một ngày nọ, người cố vấn của tôi bảo rằng hãy tưởng tượng rằng tôi và thân chủ đang cùng câu cá, mỗi người ngồi trên một chiếc thuyền riêng. Bất kỳ người câu cá nào cũng biết rằng nước cần phải thật tĩnh lặng—bằng không, những chú cá sẽ sợ hãi và bơi đi mất. Mỗi lần tôi phá vỡ sự im lặng, cô ấy giải thích, là tôi đang tạo ra một “cú tạt nước,” ngăn không cho những suy nghĩ và cảm xúc của thân chủ trồi lên bề mặt.

Thật tình cờ, cô ấy không biết rằng tôi đã lớn lên cùng những ngày đi câu với cha mình. Chính vì thế, lời khuyên này thực sự chạm đến tôi. Nó giúp tôi nhận ra thay vì sợ hãi sự im lặng, tôi cần cho phép nó hiện diện, đón nhận nó, và tin tưởng rằng nó có giá trị và ý nghĩa riêng.
—Yvonne Castañeda, LICSW, MSW, Arlington, MA

Eric Palma / Used with permission.

Để lại chỗ cho tiếng cười

Dĩ nhiên, không phải lúc nào cũng thích hợp để dùng sự hài hước, nhưng khi người trị liệu đủ tinh tế, họ sẽ nhận ra thời điểm mà một chút hài hước có thể làm dịu không khí, mang lại góc nhìn khác về câu chuyện thân chủ đang kể, và xua tan lo lắng. Tiếng cười giúp xây dựng mối kết nối. Đó là cách để đồng cảm và công nhận những gì thân chủ đang trải qua. Một khoảnh khắc cùng cười, hay cảm nhận sự trớ trêu, có thể giúp thân chủ bớt cô đơn hơn.

Kỹ năng này cần thời gian để mài giũa. Nó không giống như việc kể chuyện cười cho bạn bè. Thay vào đó, nó đòi hỏi sự đồng điệu sâu sắc với thân chủ, để cảm nhận khi nào một lời nói hài hước hoặc mang tính trào phúng có thể thêm vào đúng lúc, đúng chỗ, để nâng tầm cuộc trò chuyện. Nhưng chính trong sự hài hước, ta thấy được chiều sâu của tình người. Đôi khi, nó có thể là tia sáng mà thân chủ cần ngay tại khoảnh khắc ấy.
—Samuel Pauker, M.D., New York, NY

Eric Palma / Used with permission.

Hiểu rõ trị liệu có thể làm gì—và không thể làm gì

Dù tôi là một nhà tâm lý học lâm sàng, chuyên gia sức khỏe hành vi, nhưng đôi khi, can thiệp giá trị nhất mà tôi có thể mang lại là thuyết phục thân chủ thử sử dụng thuốc điều trị tâm thần. Thực tế, nếu làm khác đi, tôi thấy mình đang thiếu trách nhiệm.

Trong hơn 30 năm hành nghề, tôi đã học được rằng có những người mà thuốc là một phần không thể thiếu trong quá trình điều trị của họ. Dẫu vậy, tôi vẫn ưu tiên khuyến khích thân chủ tự làm điều gì đó để cải thiện vấn đề của họ. Nhưng đôi khi, để làm được điều đó, họ cần thêm sự hỗ trợ từ thuốc.
—Clifford N. Lazarus, Ph.D., Skillman, NJ

Hãy đón nhận lời cảm ơn mà bạn nhận được

Khi mới vào nghề, tôi thường không biết phải phản ứng ra sao trước những lời cảm ơn từ thân chủ. Dù họ tri ân một khoảnh khắc nào đó, không gian an toàn mà tôi tạo ra, hay sự tiến bộ đạt được trong quá trình trị liệu, việc chấp nhận lời cảm ơn khiến tôi cảm giác như đang nhận hết công lao về mình, thay vì ghi nhận nỗ lực của họ trong hành trình này. Vì thế, tôi thường từ chối hoặc né tránh, vô tình tạo ra những khoảnh khắc khó xử và kém trọn vẹn.

Sau này, tôi dần nhìn nhận những lời cảm ơn ấy như một món quà được trao dưới hình thức ngôn ngữ—một sự phản chiếu đầy ý nghĩa, cho thấy những gì tôi nói và làm đã thực sự chạm đến họ, giúp họ chữa lành. Theo một cách sâu sắc, những điều bạn trao đi—sự thấu hiểu, chân thành, và quan tâm—cũng chính là những điều bạn nhận lại từ họ. Vì thế, khi thân chủ nói lời cảm ơn, hãy đáp lại: "Không có gì, tôi rất sẵn lòng."
—Afshan Mohamedali, Ph.D., Oyster Bay, NY

Nguồn: "The Best Advice I Ever Received as a Therapist" - Psychology Today