Những người con gái không được yêu thương và sự cần thiết của cơn giận

Gần đây, tôi nhận được nhiều chia sẻ từ bạn đọc rằng họ cảm thấy bị mắc kẹt trong những vòng xoáy giận dữ dữ dội, chất chứa từ quá khứ tuổi thơ. Dù đã cố gắng buông bỏ, nhưng những cảm xúc ấy vẫn sống động, day dứt như mới hôm qua. Cơn giận – dù có mãnh liệt đến đâu – là phản ứng của người con đã trưởng thành, cuối cùng cũng nhận ra những tổn thương từ cha mẹ sau bao năm tự bào chữa, tự dỗ dành mình rằng mọi thứ “chắc cũng không tệ đến vậy” hoặc cố tình quên đi. Như tôi từng viết, giận dữ là một phần thiết yếu của quá trình nhận thức và chữa lành. Bởi khi dám giận vì cách mình bị đối xử – thay vì tiếp tục che đậy hay tha thứ một cách mù quáng – người con gái không được yêu thương đã bước bước đầu tiên để trở thành người đứng về phía mình. Cơn giận chính đáng trước sự bất công tột cùng ấy, vì thế, là một phần cốt lõi.

Nhưng – luôn có một “nhưng” trong mọi hành trình – cơn giận cũng trói buộc ta với người gây ra nó. Khi tâm trí ta cứ xoay quanh cha hay mẹ từng làm tổn thương mình, thì ta chưa thực sự bắt đầu chữa lành. Cơn giận cũng làm lệch đi cách ta nhìn đời – “nhìn đỏ mắt” không chỉ là một hình ảnh ẩn dụ – và điều đó, thật sự, chẳng giúp ích gì cho quá trình hồi phục từ những tổn thương thuở nhỏ.

Image: Pheelings media/Shutterstock

Chiến lược để làm dịu cơn giận và xử lý ký ức

Một trong những điều ta cần làm là “đi trước” cách bộ não vận hành với ký ức. Tổ tiên chúng ta có thể sống sót phần lớn là nhờ não ghi nhớ tốt những chuyện đau đớn hơn là những niềm vui. Ký ức về người bị sét đánh khi đứng dưới gốc cây, hay cái hang luôn ngập nước mỗi cơn mưa giông, đã giúp họ tránh hiểm họa – và đó là mục tiêu chính của tiến hóa. Vì vậy, bạn gần như được "lập trình" để nhớ rõ những điều tồi tệ hơn là kỳ nghỉ hoàn hảo nào đó từng khiến bạn mỉm cười.

Điều này đòi hỏi bạn phải chủ động. Và phải có nỗ lực.

Hãy chắc chắn rằng bạn đang xử lý ký ức một cách “nguội”. Não ta có xu hướng phát lại những ký ức đau đớn bằng hình ảnh sống động đến đáng sợ – và điều đó khiến ta như bị đẩy ngược trở lại khoảnh khắc ấy, sống lại từng cảm xúc cũ, đầy nguyên vẹn. Caitlyn, nay đã 46 tuổi, là một ví dụ điển hình:

“Mẹ tôi rất giỏi trong việc hạ thấp và làm tôi thấy mình vô dụng. Nhưng ký ức khiến tôi sôi máu nhất là buổi hẹn đầu tiên năm tôi 15 tuổi. Tôi và bạn trai sẽ đi dự tiệc ở trường, và tất nhiên tôi đã dành thời gian chăm chút tóc tai, trang điểm rất kỹ. Khi tôi bước xuống cầu thang, mẹ đã chờ sẵn với một chiếc khăn ướt. Bất ngờ, bà nhào tới lau sạch mọi thứ trên mặt tôi rồi nói: ‘Ít ra bây giờ trông mày không như hề nữa.’ Tôi bật khóc, còn Mike – cậu bạn mới 16 tuổi – chỉ đứng sững, miệng há hốc. Chúng tôi không đi nữa. Tôi quá tổn thương và xấu hổ. Ba mươi năm rồi mà mỗi khi nhớ lại, tôi vẫn run lên vì giận.”

Caitlyn đang “xử lý nóng” ký ức – nhớ từng chi tiết và cả cảm xúc như đang sống lại thời khắc ấy. Nhưng việc này không hề tốt, thậm chí còn khiến bạn thụt lùi trên hành trình chữa lành.

Thay vào đó, hãy cố gắng xử lý ký ức một cách “nguội”. Đừng tập trung vào cảm xúc lúc ấy, mà hãy tìm hiểu vì sao bạn lại cảm thấy như vậy. Có thể dễ dàng hơn nếu bạn hình dung ký ức đó như chuyện xảy ra với người khác, hoặc như thể bạn đang nhìn từ xa – lúc đó bạn sẽ dùng lý trí thay vì cảm xúc để quan sát. Cố gắng kéo ký ức về một cách có ý thức – đặc biệt khi chúng tự trồi lên trong những lúc bạn bị căng thẳng hay áp lực.

Hãy làm dịu cơn giận bằng cách chuyển trọng tâm từ người làm bạn tổn thương sang chính bản thân bạn. Cứ tiếp tục để tâm vào sự tệ bạc của mẹ chỉ càng trói bạn vào chính bà và cơn giận đó – điều này không giúp bạn chữa lành. Hãy học cách tập trung vào việc bà đã ảnh hưởng đến bạn ra sao, và hậu quả của điều đó vẫn đang âm thầm dẫn dắt cuộc sống cùng lựa chọn của bạn, từ những điều lớn lao đến cả nhỏ bé. Tốt nhất là có sự đồng hành của một nhà trị liệu giỏi, nhưng các phương pháp tự giúp bản thân cũng có hiệu quả nhất định.

Chủ động nhận diện điều làm bạn giận – và hành động.

Tôi cố tình tránh dùng từ “kích hoạt” vì nó gần như vô nghĩa bây giờ. Bạn cần biết rõ cảm xúc của chính mình và cảnh giác ngay khi thấy cơn giận đang nổi lên – điều này đặc biệt quan trọng nếu bạn vẫn còn tiếp xúc với mẹ hay gia đình. Nhưng kể cả khi đã cắt đứt, nếu không kiểm soát được, cơn giận ấy vẫn có thể lan ra mọi khía cạnh cuộc sống.

Đặt ranh giới với người khác – nói rõ điều gì có thể và không thể nói, hành vi nào chấp nhận được và hành vi nào thì không – là một phần quan trọng của việc hành động. Nhưng bạn cũng cần tự kiểm tra phản ứng của mình – để chắc rằng bạn không đang nghe lại tiếng vọng của tuổi thơ nơi chẳng hề có.

Hiểu rằng cơn giận khiến ta tưởng như có phương hướng, nhưng thực chất lại đóng băng tư duy.

Ai trong chúng ta cũng từng ra quyết định khi đang giận – và lúc ấy, có vẻ như ta đang rất tỉnh táo và mạnh mẽ – nhưng khoa học chứng minh điều ngược lại. Một nghiên cứu cho thấy khi bị “lên dây cót” bởi cơn giận, con người không còn nhận diện được từ ngữ hay gợi ý quen thuộc – cơn giận chiếm lấy khả năng nhận thức tỉnh táo của ta. Những lúc ấy, các kỹ thuật như hít thở sâu sẽ rất hữu ích.

Cân nhắc lại việc tham gia các nhóm thảo luận, website hay nội dung truyền thông tập trung vào phản ứng tiêu cực và cơn giận.

Hiện nay có vô vàn tài liệu về gia đình rối loạn, bạo hành từ cha mẹ, hay lý do dẫn đến sự xa cách giữa cha mẹ – con cái, và dĩ nhiên, rất nhiều nhóm thảo luận. Nhưng bạn phải là người làm chủ mình và cả cơn giận của mình, nên tôi khuyên bạn hãy nhìn nhận thật kỹ những trải nghiệm của bản thân với từng nhóm hay kênh đó. Điều mang lại sức mạnh và sự xác nhận cho người này có thể là cạm bẫy cảm xúc cho người khác.

Đối diện với cơn giận dành cho chính mình.

Điều khiến nhiều người day dứt nhất là cảm giác đã lãng phí quá nhiều thời gian – đôi khi là cả thập kỷ – chỉ để cố gắng chiều lòng hay cứu vãn mối quan hệ gia đình. Điều đó thật dễ hiểu. Nhưng sự tỉnh ngộ đến khi nó muốn đến, và bạn không cần phải giận dữ với chính mình vì điều đó. Bạn đã làm những gì có thể, vào thời điểm bạn có thể. Đó là một sự thật khó nuốt, nhưng vẫn là sự thật.

Những chia sẻ trong bài viết này được rút ra từ công trình nghiên cứu của tôi, cũng như từ những cuốn sách Daughter Detox và Verbal Abuse.

Nguồn: Unloved Daughters and the Necessity of Anger | Psychology Today