Lòng tự trọng có thể dựa trên cách người khác nghĩ về chúng ta

NHỮNG ĐIỂM CHÍNH

• Lòng tự trọng có thể liên quan mật thiết đến quan điểm của người khác về chúng ta.
• Quét não cho thấy những người có lòng tự trọng thấp thường có mô hình não nhạy cảm hơn với ý kiến bên ngoài.
• Nếu bạn có lòng tự trọng thấp, đây có thể là lúc để suy ngẫm về mức độ mà những đánh giá của người khác ảnh hưởng đến bạn.

Lòng tự trọng là gì? Nó là cách bạn đánh giá bản thân, hay là cách người khác nhìn nhận bạn? Có rất nhiều lý thuyết về lòng tự trọng trong tâm lý học, cùng với đó là những quan điểm phản biện về khái niệm này. Mặc dù các lý thuyết này thường khác nhau ở một số điểm, tất cả đều chung ý tưởng rằng, bằng cách này hay cách khác, lòng tự trọng của chúng ta phụ thuộc vào bối cảnh xã hội và các mối quan hệ xung quanh (Stendel và cộng sự, 2024).

Nói một cách đơn giản, điều tôi muốn nhấn mạnh ở đây là: lòng tự trọng của chúng ta chịu ảnh hưởng lớn từ hai yếu tố chính:

1. Cách chúng ta cảm nhận về việc người khác nhìn nhận mình thế nào.
2. Mức độ chúng ta phụ thuộc vào những cảm nhận đó.

Đây không phải là ý tưởng mới. Từ năm 1902, Charles Cooley, một nhà xã hội học nổi tiếng người Mỹ, đã giới thiệu khái niệm rằng cách chúng ta nhìn nhận bản thân được hình thành dựa trên sự hiểu biết của chúng ta về cách người khác nhìn nhận mình (Cooley, 1902). Khái niệm này, được gọi là lòng tự trọng quan hệ, đã được ủng hộ qua nhiều nghiên cứu trong các lĩnh vực tâm lý học khác nhau.

Nghiên Cứu Về Khía Cạnh Xã Hội Của Lòng Tự Trọng

Ví dụ, một nhóm nghiên cứu do Anne Reitz dẫn đầu đã mời hơn 1.000 thanh thiếu niên tham gia khảo sát mối liên hệ giữa lòng tự trọng và cảm giác được yêu mến trong nhóm bạn bè. Kết quả cho thấy, cảm giác được coi trọng trong nhóm xã hội có liên quan trực tiếp đến việc gia tăng lòng tự trọng của cá nhân (Reitz và cộng sự, 2016).

Ngoài ra, một phân tích tổng hợp vào năm 2020 về lòng tự trọng và các mối quan hệ xã hội cũng chỉ ra rằng, có một mối liên kết tương hỗ giữa hai yếu tố này. Những tương tác xã hội tích cực giúp nâng cao lòng tự trọng, trong khi những trải nghiệm tiêu cực có thể làm suy yếu nó (Harris & Orth, 2020).

Vai trò của mạng xã hội trong việc định hình lòng tự trọng cũng thu hút sự chú ý trong các nghiên cứu gần đây. Ví dụ, Woods và Scott phát hiện rằng việc sử dụng mạng xã hội thường gắn liền với lòng tự trọng thấp, chủ yếu do những phản hồi tiêu cực và sự so sánh xã hội xuất phát từ các tương tác trực tuyến (Woods & Scott, 2016).

Những nghiên cứu này không làm ngạc nhiên những ai quen thuộc với Thuyết Văn Hóa Xã Hội của Lev Vygotsky (Vygotsky, 1978). Lý thuyết này cho rằng sự phát triển của con người bắt đầu ở cấp độ xã hội (giữa các cá nhân) trước khi được nội hóa ở cấp độ cá nhân (trong mỗi người). Quá trình này, được gọi là "nội hóa", có thể minh họa qua việc một người mẹ thường xuyên nói với con trai rằng cậu bé là "một đứa trẻ ngoan," dẫn đến việc cậu bé tin rằng "mình là đứa trẻ ngoan."

Quét Não Mang Lại Những Khám Phá Thú Vị

Các thí nghiệm quét não gần đây đã cung cấp thêm cái nhìn sâu sắc về bản chất xã hội của lòng tự trọng. Các nghiên cứu nhất quán xác định vùng vỏ não trước trán trung gian (MPFC) là một cấu trúc não quan trọng trong việc tự đánh giá bản thân (Stendel và cộng sự, 2024).

Ví dụ, một nghiên cứu cho thấy những người có lòng tự trọng thấp thường kích hoạt mạnh hơn vùng MPFC khi đối mặt với các bình luận tiêu cực, trong khi những người có lòng tự trọng cao lại ít phản ứng hơn (có lẽ vì họ không quan tâm nhiều) (Somerville và cộng sự, 2010).

Một nghiên cứu mới thú vị, được công bố gần đây trên tạp chí Communications Psychology, sử dụng công nghệ fMRI, đã quét não những người tham gia khi họ suy nghĩ về bản thân, và cả não của những người khác khi họ nghĩ về người đầu tiên (Stendel và cộng sự, 2024).

Kết quả cho thấy những người có lòng tự trọng thấp có mô hình kích hoạt MPFC tương đồng nhiều hơn với những người khác đang suy nghĩ về họ. Điều này cho thấy não bộ của họ nhạy cảm hơn với ý kiến bên ngoài và thậm chí có xu hướng phản chiếu hoạt động não của người khác.

Ngược lại, những người có lòng tự trọng cao thể hiện mô hình kích hoạt não độc lập hơn khi người khác nghĩ về họ. Nói cách khác, nếu bạn có lòng tự trọng thấp, não của bạn có thể đang "hòa nhịp" với ý kiến của người khác, trong khi những người có lòng tự trọng cao dường như ít bị ảnh hưởng hơn.

Điều Này Có Ý Nghĩa Gì Đối Với Bạn?

Bạn có lòng tự trọng cao hay thấp? Đây có thể là lúc bạn nên tự hỏi lòng tự trọng của mình bị ảnh hưởng bởi cách người khác nhìn nhận bạn hay những khuôn mẫu xã hội mà bạn chấp nhận đến mức nào (ví dụ: "Tôi vô dụng vì người khác kỳ vọng hoặc hy vọng điều khác biệt từ tôi").

Nếu bạn nhận thấy ý kiến bên ngoài ảnh hưởng quá lớn đến mình, có lẽ đã đến lúc bạn cần rèn luyện một cảm giác giá trị bản thân độc lập hơn. Sự phát triển cá nhân đích thực không nằm ở việc làm hài lòng người khác, mà ở việc sống đúng với giá trị riêng của bạn.

Nguồn: Self-Esteem May Be Based on What Others Think of Us – Psychology Today