Môi trường góp phần đáng kể trong thành công hay thất bại của chúng ta

Người ta thường có xu hướng đổ lỗi cho thất bại là do thiếu ý chí, không đủ tài, chưa cống hiến hết mình cho thành công bằng cách làm việc chăm chỉ, nỗ lực và bền bỉ.

Tất nhiên, những cái đó đều góp phần ảnh hưởng. Tuy nhiên, thú vị hơn, nếu bạn kiểm tra cách thức hành vi con người được định hình theo thời gian ra sao, hẳn bạn sẽ khám phá ra động lực (và thậm chí cả tài năng) thường được đánh giá quá cao. Trong nhiều trường hợp, môi trường mới là yếu tố gây ra nhiều chuyện hơn.

Hãy để tôi chia sẻ một ví dụ đã từng khiến tôi kinh ngạc khi lần đầu tiên biết tới nó.

Khuôn mẫu của Hành vi con người

Trong cuốn sách đã giành được nhiều giải thưởng của mình, “Súng, Vi trùng, và Thép”, nhà khoa học Jared Diamond đã chỉ ra một hiện thực hiển nhiên: các châu lục khác nhau có hình dạng khác nhau. Thoạt nhìn, điều này không hề quan trọng, nhưng nó lại có ảnh hưởng sâu sắc đến hành vi của con người.

Ví dụ, hình dạng chung của Châu Mỹ theo hướng bắc – nam. Tức là đất đai rộng lớn của Bắc Mỹ và Nam Mỹ có xu hướng địa hình cao và mỏng hơn là trải rộng và dày. Tương tự với Châu Phi. Trục chính chạy từ bắc tới nam.

Trong khi đó, địa hình đất đai Châu Âu, Châu Á và Trung Đông lại theo hướng ngược lại. Dải đất rộng lớn này có xu hướng địa hình trải theo hướng đông – tây. Thật thú vị, hình dạng mỗi vùng đều đóng vai trò quan trọng trong việc thúc đẩy hành vi của con người qua nhiều thế kỷ.

Sức mạnh khác thường của Môi trường

Khi nông nghiệp bắt đầu phát triển trên toàn cầu, người nông dân có một giai đoạn dễ dàng hơn nhiều khi mở rộng hoạt động theo hướng những con đường từ đông sang tây chứ không như con đường theo hướng bắc – nam. Đó là do các vị trí cùng vĩ độ thường khá giống nhau về điều kiện khí hậu, ánh sáng mặt trời và lượng mưa, cũng như các thay đổi tương ứng theo mùa. Việc đó giúp nông dân ở Châu Âu và Châu Á thuần hóa được một số giống cây trồng và dễ dàng gieo trồng chúng trên những dải đất rộng lớn từ Pháp tới Trung Quốc.

Trong khi đó, khí hậu biến đổi rất nhiều từ bắc xuống nam. Chỉ cần so sánh là biết ngay khí hậu khác biệt đến mức nào ở Florida và Canada. Nhiều giống cây phát triển tốt trong thời tiết ấm áp nhưng lại không thể sinh trưởng bình thường ở nơi lạnh giá. Để mở rộng trồng trọt ở phương bắc và phương nam, người nông dân cần phải tìm kiếm và thuần hóa những giống cây mới mỗi khi khí hậu thay đổi.

Như vậy, do những sai biệt lớn về môi trường, nông nghiệp đã tăng trưởng gấp hai, gấp ba lần ở Châu Á và Châu Âu, trong khi nó trồi sụt liên tục ở Châu Mỹ. Trải qua nhiều thế kỷ, điều này có tác động rất lớn. Sản xuất lương thực tăng trưởng tốt ở Châu Âu và Châu Á khiến dân số khu vực này cũng tăng trưởng nhanh chóng hơn. Khi dân số đông lên, các nền văn minh Châu Âu và Châu Á có khả năng xây dựng những đội quân hùng mạnh và phát triển những công nghệ cùng các cải tiến mới.

Những thay đổi bắt đầu từ cái nhỏ - một vụ mùa được mở rộng ra một chút sẽ dễ dàng hơn, dân số cũng tăng trưởng nhanh thêm một chút ít – nhưng tích tụ lại sẽ tạo thành những khác biệt đáng kể theo thời gian. Dù còn nhiều yếu tố khác, nhưng rõ ràng có thể nói, hình dạng châu lục là một nguyên nhân quan trọng khiến người Châu Âu tăng trưởng, phát triển mạnh mẽ và đi chinh phạt các bộ lạc bản địa ở Bắc và Nam Mỹ.

Bàn tay Vô hình

Môi trường là một bàn tay vô hình định hình nên hành vi con người. Chúng ta có khuynh hướng tin rằng hành vi của mình là sản phẩm từ động lực, tài năng và nỗ lực bản thân. Tất nhiên những cái đó đều có phần đóng góp. Nhưng điều gây kinh ngạc, đặc biệt qua một thời gian lâu dài, là những đặc điểm cá nhân của bạn có xu hướng bị môi trường bạn sinh sống chế ngự.

Thử tưởng tượng cảnh bạn cố gắng trồng cà chua trong mùa đông lạnh giá ở Canada. Bạn có thể là một nông dân tài giỏi nhất thế giới, nhưng điều đó cũng chẳng tạo nên sự khác biệt. Tuyết là hợp chất vô cùng nghèo nàn cho đất.

Chả có bằng chứng nào cho thấy nông dân ở Châu Âu hay Châu Á tài năng hơn hay có nhiều động lực hơn nông dân ở phần còn lại của thế giới. Đúng, tất cả bọn họ đều có thể phát triển nông nghiệp tăng trưởng gấp hai, gấp ba so với đồng nghiệp của mình. Nếu bạn muốn tối đa hóa tỷ lệ thành công, bạn cần hoạt động ở trong một môi trường thúc đẩy và làm gia tăng kết quả của bạn chứ không cản trở chúng.

Trước khi chúng ta bàn tới việc phải bắt đầu thế nào, tôi muốn bạn biết rằng, tôi đã nghiên cứu và biên dịch nhiều con đường khoa học hỗ trợ để giữ thói quen tốt và chấm dứt phong cách trì hoãn. Có muốn kiểm tra hiểu biết của tôi không? Hãy tải cuốn hướng dẫn miễn phí bằng PDF của tôi “Chuyển đổi thói quen”.

Làm thế nào để tạo được một môi trường tốt hơn?

Có nhiều cách tạo ra một môi trường thúc đẩy thành công.

Đây là ba cách:

Thứ nhất, hãy tự động hóa các quyết định tốt. Bất cứ khi nào có thể, hãy thiết kế để môi trường tạo ra những quyết định tốt cho bạn. Ví dụ, mua bát đĩa nhỏ hơn có thể giúp bạn giảm cân vì ảnh hưởng tới quyết định kích cỡ khẩu phần ăn của bạn. Một nghiên cứu của Brian Wansink tại Đại học Cornell cho thấy, người ta sẽ ăn lượng thức ăn ít hơn 22% nếu chuyển từ bát đĩa 12 inch sang bát đĩa 10 inch. Tương tự, sử dụng phần mềm khóa các trang mạng xã hội lại có thể giúp khắc phục tình trạng trì trệ, đình hoãn của bạn do thúc đẩy ý chí của bạn lên trạng thái điều khiển tự động.

Thứ hai, hãy nắm bắt kịp thời xu thế. Vài năm trước, PetSmart thay đổi qui trình thanh toán. Sau khi quét thẻ tín dụng, khách hành sẽ được thấy một màn hình hỏi xem họ có muốn đóng góp để “cứu giúp động vật hoang dã” hay không. Nhờ cách thức đơn giản này, tổ chức nhân đạo PetSmart Charities đã gây quĩ tăng thêm 40 triệu đô la chỉ trong một năm.

Bạn có thể áp dụng cách tương tự để thiết kế một môi trường có những thói quen tốt có thể “bắt kịp dòng chảy” với các hành vi thường nhật của bạn. Ví dụ, nếu bạn muốn học chơi một nhạc cụ, bạn có thể đặt nó giữa phòng khách. Tương tự, bạn thích tập gym nếu nó nằm trên đường từ chỗ làm về nhà hơn là theo hướng ngược lại, dù chỉ cách 5 phút. Bất cứ khi nào có thể, hãy thiết kể thói quen cho bản thân để nó khớp với dòng chảy trong những mô hình hiện tại của bạn.

Thứ ba, loại trừ những ảnh hưởng tiêu cực. Nông dân cổ đại không có cơ hội loại bỏ những rào cản khiến họ bị thụt lùi, nhưng bạn thì có thể. Ví dụ, các nhà sản xuất truyền hình Nhật Bản đã sắp xếp lại không gian làm việc để tiết kiệm thời gian khi loại bỏ các thao tác xoay, quay, uốn không cần thiết. Ví dụ nữa, bạn có thể cảm thấy dễ dàng tránh đồ ăn không tốt cho sức khỏe hơn nếu lưu giữ chúng ở những chỗ ít bị nhìn thấy. (Thức ăn bị nhìn thấy bằng mắt thường có xu hướng bị mua và ăn thường xuyên hơn.)

Vận thế của Môi trường

Chúng ta nhanh chóng đổ lỗi cho môi trường khi mọi thứ trở nên tồi tệ. Nếu bạn mất việc, đó là vì kinh tế đang đi xuống. Nếu bạn thua lỗ, đó là vì những người thực thi bổn phận làm quá tệ. Nếu bạn đi làm muộn, hẳn vì giao thông quá hỗn loạn.

Tuy nhiên, khi ta thắng, ta hoàn toàn bỏ quên môi trường. Nếu bạn có việc làm, đó là vì bạn tài năng và thích hợp. Nếu bạn thắng bạc, đó là vì bạn là tay chơi khá. Nếu bạn đi họp sớm, tất nhiên là bạn biết cách tổ chức sắp xếp và nhắc nhở.

Điều quan trọng cần nhớ, môi trường thúc đẩy cả hành vi tốt lẫn xấu của chúng ta. Những người có vẻ cố gắn với những thói quen tốt dễ dàng thường thu được nhiều lợi ích từ môi trường hơn, từ đó thực hiện những hành vi đó cũng dễ dàng hơn.

Trong khi đó, những ai phải vật lộn tranh đấu để thành công có thể lại phải vật lộn với một cuộc chiến khó khăn chống lại môi trường. Cái đó thường bị nhìn nhận là thiếu ý chí, thực ra chỉ là kết quả của một môi trường nghèo nàn.

Đời là một trò chơi và nếu bạn muốn đảm bảo kết quả tốt hơn trong một thời gian dài, cách tốt nhất là chơi trò chơi đó trong môi trường có nhiều ưu thế cho bạn. Người thắng thường thắng vì môi trường của họ làm cho việc thắng cuộc trở nên dễ dàng hơn.

Người dịch: Cheryl Phạm
Theo http://jamesclear.com/power-of-environment