Nguyên nhân của những suy nghĩ ám ảnh

Với một số người trong chúng ta, hôm nay – cũng như mọi ngày – lại là một chuỗi dài ngập chìm trong những dòng suy nghĩ đau khổ quen thuộc. Ngay từ lúc mở mắt, ta lại tiếp tục chìm đắm trong những ám ảnh đã quá quen thuộc. Ta nghĩ – một lần nữa – rằng vẻ ngoài của mình thật tệ hại, và đặc biệt hơn, chiếc mũi của ta có vẻ không cân xứng chút nào so với phần còn lại của gương mặt. Ta nghĩ – một lần nữa – về một trang web vô tình ghé thăm cách đây mười hai năm, và rằng cảnh sát có thể đang âm thầm điều tra và chuẩn bị đến bắt giữ ta bất cứ lúc nào. Ta nghĩ – một lần nữa – rằng một vài người hàng xóm (đặc biệt là những người ở tầng trên) đang bí mật cấu kết để bôi nhọ danh dự của ta. Hoặc ta nghĩ – một lần nữa – về một câu nói lỡ lời với đồng nghiệp, lo sợ rằng họ đã hiểu sai và có thể đang âm mưu tìm cách khiển trách hoặc kỷ luật ta.

Những dòng suy nghĩ này bề ngoài có vẻ mang nhiều chủ đề khác nhau, nhưng nếu ta đào sâu, chúng lại có hai điểm chung nổi bật: hoặc là về một điều kinh khủng mà ta nghĩ mình đã làm, hoặc là về một điều kinh khủng mà ta sợ người khác đang chuẩn bị làm với mình. Chúng ta đang là nạn nhân của một trong những căn bệnh tinh thần tàn nhẫn và khắc nghiệt nhất: những suy nghĩ ám ảnh.

Vincent Van Gogh, Wheatfield with Crows, 1890

Tuy nhiên, điều quan trọng là: suy nghĩ ám ảnh không giống với việc suy nghĩ thực thụ, dù hai khái niệm này có vẻ tương đồng về ngôn từ. Bề ngoài, một người có suy nghĩ ám ảnh trông như đang suy nghĩ rất nhiều. Cả ngày, họ có thể vẽ ra những sơ đồ phức tạp, ghi chép chi li vào sổ tay. Họ có thể rời khỏi một bữa tiệc sớm, hay né tránh gia đình để về phòng “suy nghĩ.” Họ thậm chí có thể trở thành chuyên gia hàng đầu thế giới về phẫu thuật thẩm mỹ, kỹ thuật giám sát của cảnh sát hay một lĩnh vực nào đó trong luật lao động. Họ có thể kể vanh vách về thiết bị theo dõi, phương pháp chăm sóc da sau phẫu thuật, hoặc diễn biến từng phút của một sự kiện truyền thông nào đó.

Nhưng dù việc suy tư của họ có vẻ cực đoan, ta vẫn nên cân nhắc xem những gì họ đang làm có thực sự là “suy nghĩ” hay không. Người có suy nghĩ ám ảnh không thực sự tiến triển qua bất cứ vấn đề nào, không giải quyết được một ưu tiên nào, cũng chẳng tháo gỡ được một khúc mắc nào. Thay vào đó, họ đang sử dụng một kiểu suy nghĩ để né tránh một kiểu suy nghĩ khác.

Nói cách khác, họ đang dùng những dòng suy nghĩ ám ảnh như một cách tự vệ để tránh phải suy nghĩ sâu hơn, cảm xúc hơn về chính bản thân mình và những gì đã xảy ra trong đời. Đó là cách họ trốn tránh việc đối diện chân thật với con người mình.

Để cố gắng thoát khỏi vòng lặp đau đớn này, ta có thể tự đặt ra một câu hỏi nghe có vẻ đơn giản nhưng đầy thách thức: nếu ta không thể nghĩ về chủ đề quen thuộc kia, nếu ta bị cấm quay lại với những suy nghĩ ám ảnh thường trực, vậy thì ta sẽ nghĩ về điều gì? Những suy nghĩ nào đang ẩn sâu hoặc đứng bên lề những nỗi bận tâm lặp đi lặp lại của ta?

Chính câu hỏi này có thể mở ra cánh cửa, đưa ta đến với bản chất thực sự của những gì đang níu giữ ta trong vòng lặp vô tận ấy.

Tâm trí ta hiếm khi cung cấp một câu trả lời rõ ràng. Nhưng ta có thể mạo muội khái quát rằng: nếu không thể nghĩ đến những chủ đề ám ảnh quen thuộc, có lẽ ta sẽ buộc phải đối diện với những cảm xúc mãnh liệt, tràn ngập và choáng ngợp – như nỗi buồn sâu sắc, sự cô đơn, tuyệt vọng, hoặc mất mát. Ẩn sau những suy nghĩ ám ảnh về camera, gói dữ liệu, quy trình pháp lý hay mạng xã hội, gần như lúc nào cũng là hình bóng của một đứa trẻ đang khiếp sợ, cô lập, và cảm thấy không được yêu thương. Đứa trẻ ấy từ lâu đã không thể chịu đựng nổi việc sống trong chính trải nghiệm của mình. Những mô thức suy nghĩ ám ảnh bám chặt lấy các bức tường của tâm trí như một nỗ lực tuyệt vọng để ngăn cản ta tái ngộ với phiên bản non nớt và tổn thương của chính mình từ thuở ban đầu.

Để tìm kiếm sự giải thoát, có lẽ lần này ta cần dám dừng lại. Hãy chấp nhận rằng, có thể, ta đang trốn chạy và thử một lần không quay về với những chủ đề quen thuộc. Thay vào đó, hãy đứng yên tại chỗ, để những suy nghĩ khác – những suy nghĩ thực sự của ta – có cơ hội bắt kịp. Hãy đặt xuống những ám ảnh và để những cơn sóng ngầm của nỗi đau và nỗi sợ từ sâu thẳm tràn qua ta. Dẫu ta có cố chấp gắn kết mọi vấn đề của mình với những chủ đề ta thường xuyên soi xét, thì thực ra, từ lâu rồi, trong lòng ta luôn tồn tại một nỗi đau lớn hơn, cũ hơn và bi thảm hơn mà ta chưa dám nhìn thẳng: rằng ta từng bị một người chăm sóc ngược đãi, rằng cha mẹ ta luôn ưu ái một người anh chị em hơn ta, rằng cha ta từng nhiều lần làm nhục ta để xoa dịu nỗi xấu hổ của chính ông từ việc bị lạm dụng tình dục.

Ở một mức độ vô thức, ta đã đưa ra một lựa chọn tuyệt vọng: hoặc là ghét bỏ chính mình, hoặc là lo lắng về những âm mưu chống lại ta. Cả hai đều nhằm áp đặt một chút logic lên một trải nghiệm đầu đời quá mức đau đớn và khó hiểu – trải nghiệm của sự phản bội niềm tin và thất bại trong tình yêu thương.

Tâm trí ta có thể dần dần bớt bị những suy nghĩ ám ảnh thống trị khi ta biết nhìn nhận chúng như những triệu chứng của những nỗi đau lớn hơn mà ta đang trốn chạy. Khi ta bắt đầu từ bỏ cảm giác bị bức hại, cảm giác không thể chấp nhận được, và cảm giác tội lỗi, ta có thể đối diện với một sự thật buồn bã, chậm rãi và sâu sắc hơn về bản thân: rằng ta thực sự đã từng bị tổn thương rất nặng nề.

Nguồn: THE CAUSES OF OBSESSIVE THINKING - The School Of Life